Η σχοινοβασία του Ερντογάν στην Ουκρανία – Γεωπολιτική και όπλα

Καθώς η Ρωσία ενισχύει τα στρατεύματά της στα σύνορα με την Ουκρανία, ο Ερντογάν καλωσόρισε τον Ουκρανό ομόλογό του Βόλοντιρ Ζελένσκι, δηλώνοντας ότι υποστηρίζει την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας. Το Σάββατο είχε δηλώσει ότι η Τουρκία ήταν έτοιμη να στηρίξει την Ουκρανία, καθώς αυξάνονται οι εντάσεις με τη Ρωσία. Μιλώντας με τον Ουκρανό ομόλογό του, πρόσθεσε ότι η κατάσταση μπορεί να επιλυθεί μέσω διαλόγου.

«Η υποστήριξη της Τουρκίας για την αποκατάσταση της κυριαρχίας και της εδαφικής μας ακεραιότητας είναι εξαιρετικά σημαντική», δήλωσε ο Ζελένσκι στη κοινή συνέντευξη Τύπου. Μετά τη συνάντηση, έγραψε στο Twitter: «Μοιραζόμαστε κοινές αξίες με την Τουρκία (#Turkey), συμπεριλαμβανομένης της ανθρώπινης ζωής και της αμοιβαίας υποστήριξης». Ο Ερντογάν ανέφερε, επίσης, ότι η συνεργασία μεταξύ της τουρκικής και της ουκρανικής αμυντικής βιομηχανίας, η οποία περιλαμβάνει την ανταλλαγή τεχνολογίας για την παραγωγή drones και κορβετών, δεν στρέφεται εναντίον οποιασδήποτε τρίτης χώρας. Απαντώντας, ο Ζελένσκι είπε ότι οι δύο πλευρές είναι ενωμένες όσον αφορά τις απειλές στην περιοχή και τις απαντήσεις σε αυτές τις απειλές.

H Ρωσία αναπτύσσει στρατεύματα κατά μήκος των συνόρων με την Ουκρανία, όπου οι κυβερνητικές δυνάμεις και οι αυτονομιστές που υποστηρίζονται από τη Ρωσία συγκρούονται από το 2014. Οι μάχες εντάθηκαν, με αμφότερες τις πλευρές να κατηγορούν η μία την άλλη για παραβίαση της εκεχειρίας που τέθηκε σε ισχύ τον Ιούλιο. Η Μόσχα προειδοποίησε το Κίεβο να μην επιχειρήσει να ανακτήσει τον έλεγχο της περιοχής που ελέγχουν οι αυτονομιστές. Η ουκρανική κυβέρνηση αρνήθηκε ότι ετοιμάζεται να πράξει κάτι τέτοιο.

Στη Δύση φοβούνται ότι η Ρωσία ετοιμάζεται να στείλει δυνάμεις στην Ουκρανία. Την πρώτη εβδομάδα του Απριλίου, η Ρωσία είχε αρχίσει να ενισχύει τη στρατιωτική της παρουσία στα σύνορα. Αυτή ήταν μια αντίδραση σε κινήσεις ουκρανικών δυνάμεων εναντίον των φιλορώσων αυτονομιστών, δήλωσε το Κρεμλίνο. Σύμφωνα με παρατηρητές του ΟΑΣΕ δεν υπήρξε πρόκληση.

Την περασμένη Παρασκευή ο Πούτιν είπε στον Ερντογάν ότι η Ουκρανία «επανέλαβε πρόσφατα επικίνδυνες προκλήσεις στη γραμμή επαφής». Ο Ουκρανός υπουργός Άμυνας Αντρέι Ταράν δήλωσε ότι η Ρωσία ενδέχεται να ξαναρχίσει επιθέσεις ισχυριζόμενη ότι παραβιάζονται τα δικαιώματα των ρωσόφωνων στην Ουκρανία. Πρόσθεσε ότι αυτό θα συμβεί «μόνο εάν ληφθεί πολιτική απόφαση στο υψηλότερο επίπεδο, στο Κρεμλίνο».

Η Τουρκία για το Ουκρανικό

Ερντογάν και Πούτιν έχουν βελτιώσει εντυπωσιακά τις σχέσεις τους, αλλά αυτές είναι γεμάτες σκοπέλους και η Ουκρανία αναδύεται ως ένας εκ των μεγαλύτερων. Η Τουρκία ενδιαφέρεται για τους Τάταρους της Κριμαίας, οι οποίοι είναι εθνικά συγγενείς με τους Τούρκους, σύμφωνα με την Άγκυρα. Γι’ αυτό και έχει καταδικάσει την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014. Αυτός είναι πρόσθετος λόγος που η Ουκρανία, που επιθυμεί σφόδρα την ένταξή της στο ΝΑΤΟ, έχει προσεγγίσει πολύ την Τουρκία.

Η επίσκεψη του περασμένου Σαββάτου σηματοδοτεί το δεύτερο ταξίδι του Ουκρανού προέδρου στην Άγκυρα σε λιγότερο από έξι μήνες. Το 2017, οι δύο χώρες δημιούργησαν μια ταξιδιωτική ζώνη χωρίς διαβατήρια και επί του παρόντος εργάζονται για την εφαρμογή συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου, με σκοπό να υπερδιπλασιάσουν το διμερές εμπόριο.

«Η απομάκρυνση της Τουρκίας από τη Δύση είναι πολύ δημοφιλής στις δυτικές πρωτεύουσες, αλλά οι Δυτικοί δεν θέλουν να δουν ότι υπάρχουν πραγματικά προβληματικές εστίες στις σχέσεις Τουρκίας-Ρωσίας» δήλωσε πρόσφατα ο αναλυτής στο SETA Μπιλγκεάν Οζτούρκ. Πρόσθεσε ότι η προσάρτηση της Κριμαίας άλλαξε τα δεδομένα και τον τρόπο που η Άγκυρα έβλεπε την ισορροπία ισχύος στη Μαύρη Θάλασσα.

“Ρωσική λίμνη”

Η αγορά των S-400 από την Άγκυρα έχει γίνει ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα στη σχέση της Τουρκίας με τις ΗΠΑ, αλλά όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία ανέπτυξε εκεί S-400, όπως και ναυτικές δυνάμεις. Πλοία και υποβρύχια εξοπλισμένα με πυραύλους κρουζ τύπου Kalibr ικανούς να πλήξουν στόχους 2.400 χλμ. μακριά, όταν η Κωνσταντινούπολη απέχει περίπου 600 χλμ από την Κριμαία.

Αυτό είχε οδηγήσει τον Ερντογάν να δηλώσει το 2016 ότι η Μαύρη Θάλασσα γίνεται “ρωσική λίμνη” και να προειδοποιήσει: «Αν δεν δράσουμε, η ιστορία δεν θα μας συγχωρήσει». Τότε είχε ζητήσει ισχυρότερη παρουσία του ΝΑΤΟ στην περιοχή, επειδή ενισχυόταν ο ρωσικός στόλος. Από εκείνη τη δήλωση, βέβαια, μεσολάβησαν πολλά, τα οποία ώθησαν τον Τούρκο πρόεδρο να κάνει στροφή και να προσεγγίσει αυτό που μέχρι τότε θεωρούσε εχθρό του και στη Συρία και στη Μαύρη Θάλασσα.

Έτσι στη κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Ζελένσκι το περασμένο Σάββατο, ο Ερντογάν δήλωσε ότι «ο κύριος στόχος μας είναι η Μαύρη Θάλασσα να συνεχίσει να είναι μια θάλασσα ειρήνης, ηρεμίας και συνεργασίας». Η Άγκυρα θεωρεί την Ουκρανία παράγοντα έστω και μερικής εξισορρόπησης της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα. Γι’ αυτό και υποστηρίζει σθεναρά την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ.

Συνεργασία στη στρατιωτική τεχνολογία

Είναι γνωστό ότι Άγκυρα και Κίεβο συνεργάζονται στενά και στον τομέα της πολεμικής βιομηχανίας. Πέρυσι, η Ουκρανία συμφώνησε να αγοράσει τέσσερις τουρκικές κορβέτες κλάσης MILGEM Ada, τις οποίες οι δύο χώρες θα παράγουν από κοινού. Αντιμέτωπη με την αυξανόμενη εχθρότητα από την Δύση, η Άγκυρα θεωρεί την Ουκρανία εταίρο στην ανάπτυξη στρατιωτικής τεχνολογίας για δορυφόρους και ραντάρ έως πυραύλους και drones.

Ο πιο κρίσιμος για την Τουρκία τομέας είναι η παραγωγή και ο σχεδιασμός κινητήρων, στον οποίο τεχνολογικά υστερεί πολύ. Η Τουρκία συνεργάζεται με ουκρανικές εταιρείες για την ανάπτυξη κινητήρων για μαχητικό πέμπτης γενιάς και για άρματα μάχης. Αντιστρόφως, η αγορά από την Ουκρανία τουρκικών drones είναι ζήτημα που απασχολεί, επειδή συνδέεται με τις εντάσεις στην ανατολική Ουκρανία.

Καθώς η Τουρκία βρίσκεται σε καθεστώς κυρώσεων από ΗΠΑ και Καναδά, οι γραμμές παραγωγής τουρκικών drones αντιμετωπίζουν πρόβλημα από την έλλειψη κατάλληλων κινητήρων και αισθητήρων. Γι’ αυτό και οι Τούρκοι επιζητούν την άμεση αρωγή των Ουκρανών, οι οποίοι είναι μπροστά σ’ αυτόν τον τομέα. Ας σημειωθεί ότι μετά την διάσπαση της Σοβιετικής Ένωσης, στην Ουκρανία παρέμειναν οι εταιρείες ηλεκτρονικών, οι οποίες παρήγαγαν τα αναγκαία συστήματα για τα προηγμένα σοβιετικά οπλικά συστήματα.

Ως γνωστό, η Τουρκία έχει αναδυθεί ως εξαγωγέας μαχητικών drones. Τα χρησιμοποίησε με επιτυχία στα πεδία των μαχών σε Συρία, Λιβύη και Ναγκόρνο-Καραμπάχ, γεγονός που έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον τρίτων χωρών. Η Ουκρανία έχει ήδη αποκτήσει έξι τουρκικά Bayraktar TB2 και 200 πυραύλους υψηλής ακρίβειας από την Τουρκία στο πλαίσιο συμφωνίας αξίας 69 εκατ. δολαρίων.

Τουρκικά drones στην Ουκρανία

Ουκρανοί στρατιωτικοί μελέτησαν προσεκτικά τη χρήση των drones στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ και διαπίστωσαν ομοιότητες μεταξύ εκείνου του πολέμου και της εν εξελίξει σύγκρουσης στην ανατολική Ουκρανία. Με άλλα λόγια, θεωρούν ότι τα τουρκικά drones θα προσδώσουν πλεονέκτημα στις ουκρανικές δυνάμεις. «Γνωρίζουμε ότι οι ρωσικές δυνατότητες δεν είναι ικανές απέναντι στα τουρκικά εξοπλισμένα drones» είπε ο αναλυτής Οζτούρκ. «Θα έδιναν το πάνω χέρι στις ουκρανικές δυνάμεις. Οι ρωσόφωνοι αυτονομιστές έχουν το πλεονέκτημα, αλλά δεν είναι ικανοί να αναχαιτίσουν τα νέα drones».

Μετά από επτά χρόνια συγκρούσεων με τους ρωσόφωνους αυτονομιστές πολλοί στο Κίεβο φαίνονται πρόθυμοι να δοκιμάσουν τη νέα τουρκική τεχνολογία στο πεδίο της μάχης και να δουν αν μπορεί να οδηγήσει στην ανάκτηση εδάφους. Ταυτόχρονα, θέλουν η τουρκική διπλωματική υποστήριξη να μεταφραστεί σε αποστολή στρατιωτικών συμβούλων και τεχνικών στην Ουκρανία, όπως συνέβη και στο Αζερμπαϊτζάν. Μια ευρεία χρήση drones και εισροή συμβούλων θα δώσει στην Άγκυρα την ευκαιρία να αντιστρέψει την ισορροπία στις σχέσεις της με την Μόσχα.

Οι Τούρκοι πιέζονται συνεχώς από τους Ρώσους στη βόρεια Συρία, οι οποίοι έχουν εκεί το πάνω χέρι. Η ετεροβαρής σχέση Άγκυρας-Μόσχας είναι κάτι που ανησυχεί τον Ερντογάν και γι’ αυτό θέλει να την εξισορροπήσει. Αν αναπτυχθούν τουρκικά drones και Τούρκοι εκπαιδευτές στην Ουκρανία, η Άγκυρα θα βρεθεί στα σύνορα της Ρωσίας, πράγμα που θα το εκμεταλλευτεί αφενός για να αυξήσει τις μετοχές της στις σχέσεις με τη Δύση, αφετέρου θα το χρησιμοποιήσει ως διαπραγματευτικό ατού στις σχέσεις με τον Πούτιν. Κάτι τέτοιο αποτελεί δέλεαρ για ριψοκίνδυνους παίκτες, όπως ο Ερντογάν.