Η Σερβία, το Κόσοβο και ο πρόεδρος Τραμπ

Η πρόταση του Σέρβου προέδρου για επίλυση του ζητήματος του Κοσόβου μέσω “ανταλλαγής εδαφών”, προκάλεσε πολλές αντιδράσεις. Ο Αλεξάνταρ Βούτσιτς πρότεινε οι περιοχές στο Κόσοβο, όπου οι Σέρβοι πλειοψηφούν, να περάσουν στην κυριαρχία του Βελιγραδίου. Το Κόσοβο θα λάβει από την Σερβία την κοιλάδα του Πρέσεβο ως αντάλλαγμα. Ο Σέρβος πρόεδρος απομακρύνεται από την παραδοσιακή θέση του Βελιγραδίου, ότι το Κοσσυφοπέδιο είναι “αναπόστατο” τμήμα της Σερβίας. Μοιάζει να θεωρεί πως δεν ανταποκρίνεται πλέον στην πραγματικότητα.

Η συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων της πρώην γιουγκοσλαβικής επαρχίας είναι Αλβανοί. Το Βελιγράδι ασκεί έλεγχο στους σερβικούς θύλακες, δηλαδή μόλις σε 100.000 άτομα, επί του συνολικού πληθυσμού. Η στρατιωτική επίλυση του ζητήματος είναι αδύνατη, όπως έδειξε η πικρή εμπειρία των νατοϊκών βομβαρδισμών το 1999.

Μία σειρά από χώρες έχουν αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του. Ανάμεσα τους είναι οι ΗΠΑ, η Βρετανία, και η Γαλλία, τα τρία μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας. Για τον Αλεξάνταρ Βούτσιτς ο χρόνος λειτουργεί εις βάρος της χώρας του. Μόνη λύση είναι η διχοτόμηση του Κοσσυφοπεδίου, προκειμένου να μην χαθεί ολοκληρωτικά ο έλεγχος μιας περιοχής, που θεωρείται το “λίκνο” του σερβικού εθνικισμού.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Σερβίας αποκάλυψε στις αρχές Αυγούστου, πως ο Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών τάσσεται υπέρ μίας διχοτομικής λύσης για το Κόσοβο. Η στάση του έχει ιδιαίτερη σημασία, μιας και ο Γουές Μίτσελ έχει βαρύνοντα ρόλο στην διαμόρφωση της βαλκανικής πολιτικής των ΗΠΑ. Η πιο επίσημη επιβεβαίωση για τις προθέσεις της Ουάσιγκτον ήρθε από τον σύμβουλο εθνικής ασφάλειας της αμερικανικής κυβέρνησης. Ο Τζον Μπόλτον δήλωσε πως “δεν αποκλείει εδαφικές ρυθμίσεις” για την διευθέτηση της τελευταίας γεωπολιτικής εκκρεμότητας των Βαλκανίων.

Επομένως η είδηση είναι πως ο Σέρβος πρόεδρος δεν κινήθηκε ερήμην της Ουάσιγκτον. Μπορούμε να ισχυριστούμε πως λειτούργησε σε συνεννόηση με τους Αμερικανούς. Ξεκάθαρα η αμερικανική κυβέρνηση “ευλογεί” πλέον μία διχοτομική λύση για το Κόσοβο, την οποία παλαιότερα απέρριπτε ασυζητητί. Μία σύμπλευση Σερβίας και ΗΠΑ στο ζήτημα του Κοσόβου, ήταν απολύτως αδιανόητη τα προηγούμενα χρόνια. Είναι αλήθεια πως ο πρόεδρος Τραμπ δεν ακολουθεί απαραίτητα τις παραδόσεις της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.

Τα Βαλκάνια στην “αγκαλιά” του ΝΑΤΟ

Όμως, στο σύνολο της, η βαλκανική πολιτική του Τραμπ, είναι απολύτως συμβατή με τις πάγιες θέσεις του αμερικανικού διπλωματικού κατεστημένου. Η αλλαγή στάσης των ΗΠΑ στο ζήτημα του Κοσόβου μοιάζει μία “εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα“. Η κυβέρνηση Τραμπ υποστηρίζει την επέκταση του ΝΑΤΟ στα Βαλκάνια, παρά τις αντινατοϊκές “κορώνες” του Αμερικανού προέδρου.

Συνέβαλε στην ένταξη του Μαυροβουνίου στην Ατλαντική Συμμαχία, αγνοώντας τις αντιδράσεις της Μόσχας. Επόμενη προτεραιότητα της Ουάσιγκτον, αποτελεί η ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ. Με τις παρασκηνιακές παρεμβάσεις της η αμερικανική διπλωματία απέτρεψε την κλιμάκωση της πολιτικής κρίσης, που συγκλόνισε τα Σκόπια τον περασμένο Απρίλιο.

Οι ΗΠΑ “άδειασαν” τον Σλαβομακεδόνα εθνικιστή Γκρούεφσκι, ο οποίος είχε την στήριξη της Ρωσίας. Στην κυριολεξία επέβαλαν τον σχηματισμό της κυβέρνησης συνεργασίας των σοσιαλδημοκρατών του Ζάεφ, με τα αλβανικά κόμματα. Από τότε ο Ζάεφ έχει προσδεθεί ολοκληρωτικά στις ΗΠΑ. Η Ουάσιγκτον θα “κινήσει γη και ουρανό”, προκειμένου να υπερψηφιστεί η συμφωνία των Πρεσπών στο δημοψήφισμα που επίκειται. Τρανταχτή απόδειξη αποτελεί η επίσημη επίσκεψη του υπουργού Άμυνας Μάτις στα Σκόπια.

Φιλοδυτική προσέγγιση Βούτσιτς

Ο Τραμπ μπορεί βάσιμα να ισχυριστεί, ότι “αναχαίτισε” την επιρροή της Μόσχας στα Βαλκάνια. Αισθάνεται αρκετά ισχυρός για να διευρύνει την επιρροή των ΗΠΑ, ακόμα και στην Σερβία. Ο Σέρβος πρόεδρος Βούτσιτς μοιάζει πρόθυμος να αναπτύξει περαιτέρω σχέσεις με την Δύση. Πρέπει να σημειώσουμε πως υπήρξε υπουργός Τύπου της κυβέρνησης Μιλόσεβιτς, κατά την διάρκεια των νατοϊκών βομβαρδισμών.

Οι πολιτικές του καταβολές βρίσκονται στην εθνικιστική σερβική Δεξιά. Παρόλα αυτά έχει φροντίσει επιμελώς να καλλιεργήσει ένα μετριοπαθές προφίλ. Ζήτησε συγνώμη για τα εγκλήματα των Σέρβων στον γιουσκοσλαβικό εμφύλιο πόλεμο. Το 2015 χαρακτήρισε “αποτρόπαιο έγκλημα” την σφαγή αμάχων μουσουλμάνων στην βοσνιακή πόλη Σρεμπρένιτσα, η οποία διαπράχθηκε το 1995 από Σέρβους παραστρατιωτικούς. Οι δηλώσεις αυτές δεν ήταν καθόλου αυτονόητες, με δεδομένο το πολιτικό παρελθόν του Βούτσιτς.

Η Ουάσιγκτον υπολογίζει πως θα μπορέσει να αποσπάσει το Βελιγράδι από την επιρροή της Μόσχας. Προφανώς και δεν περιμένει να ενταχθεί η Σερβία στο ΝΑΤΟ. Όμως, αναμένει να ακολουθήσει μια πιο ισορροπημένη πολιτική στα Βαλκάνια. Δηλαδή να επιστρέψει η Σερβία στην πολιτική παράδοση της τιτοϊκής Γιουγκοσλαβίας.

Τροχοπέδη η στάση των Αλβανών

Θα μπορούσε ο Τραμπ να ξεκινήσει μια επικοινωνιακή εκστρατεία “γοητείας” της σερβικής κοινής γνώμης. Εξάλλου είναι δημοφιλής στον σερβικό λαό, λόγω της κοινής τους απέχθειας για την οικογένεια Κλίντον. Ήδη ο Αμερικανός υπουργός Εμπορίου υπέγραψε μνημόνιο οικονομικής συνεργασίας με τη σερβική κυβέρνηση, κατά την επίσκεψή του στο Βελιγράδι.

Η σερβική κοινή γνώμη μοιάζει πρόθυμη να δεχτεί έναν οδυνηρό συμβιβασμό, με εξαίρεση την ιεραρχία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Οι πιο έντονες αντιδράσεις παρατηρούνται στην Πρίστινα. Οποιαδήποτε εδαφική παραχώρηση στους Σέρβους, θεωρείται για την πλειονότητα των Αλβανοκοσοβάρων εσχάτη προδοσία.

Στο εσωτερικό της εκεί κυβέρνησης υπάρχει μεγάλος διχασμός για το ζήτημα. Ο πρόεδρος Χακίμ Θάτσι, ένας πρώην οπλαρχηγός του UCK με εγκληματικό παρελθόν, βλέπει θετικά την πρόταση του Σέρβου ομολόγου του. Όχι όμως και ο πρωθυπουργός Ραμούς Χαραντινάι, ο οποίος μίλησε για “ενδεχόμενο πολέμου”. Πρέπει να σημειώσουμε πως από τις αρχές του 2019 προβλέπεται να καταργηθούν τα σύνορα μεταξύ Αλβανίας και Κοσόβου.

Επομένως οι πρώτοι που έπρεπε να συμφωνήσουν με τις προτάσεις Βούτσιτς είναι οι Αλβανοί. Απορρίπτουν έντονα μία λύση που κατά μία έννοια θα είναι ένα μεγάλο βήμα για τη “Μεγάλη Αλβανία”. Αυτό θα γίνει πρακτικά όταν προσαρτήσουν την κοιλάδα του Πρέσεβο που σήμερα ανήκει στη Σερβία. Η στάση τους δεν μοιάζει τόσο περίεργη με δεδομένη την αδιαλλαξία των εθνικισμών στα μετακομμουνιστικά Βαλκάνια. Κάτι που σίγουρα θυμάται πολύ καλά και ο Βούτσιτς.