Ρωσία: Όταν οι ολιγάρχες γίνονται αντιεξουσιαστές!

Την σύλληψη διακοσίων ατόμων που ήταν συγκεντρωμένοι σε αμφιθέατρο της Μόσχας και παρακολουθούσαν φόρουμ που διοργάνωσαν οι ” Ενωμένοι Δημοκράτες” και η “Ανοιχτή Ρωσία”, πραγματοποίησαν οι αστυνομικές αρχές. Οι δύο μη κυβερνητικές οργανώσεις πρόσκεινται στον καταζητούμενο 57χρονο ολιγάρχη Μιχαήλ Χορντορκόφσκι που βρίσκεται σε εξορία σε μία βίλα στην Ελβετία και σε άλλη μια στο Λονδίνο. Μεταξύ των συλληφθέντων ήταν και ο  αντιπρόεδρος του Ιδρύματος “Ελεύθερη Ρωσία” που εκπροσωπεί μια μη κερδοσκοπική οργάνωση που εδρεύει στην Ουάσινγκτον.

Τα δυτικά μέσα ενημέρωσης προέβαλαν την είδηση ως “αυταρχική ενέργεια” του καθεστώτος Πούτιν ενώ η ρωσική κυβέρνηση από πλευράς της δεν προέβη σε κάποιο σχόλιο. Η  Αστυνομία ανακοίνωσε ότι όσες οργανώσεις έχουν έδρα στο εξωτερικό δεν θεωρούνται νόμιμες ώστε να αναμιγνύονται στην πολιτική ζωή της χώρας. Το προφίλ του Μιχαήλ Χοντορκόφσκι έχει όμως πολιτικό ενδιαφέρον.

Στις 19 Φεβρουαρίου του 2003, σε συνάντηση στο Κρεμλίνο του Προέδρου της Ρωσίας με μεγάλους επιχειρηματίες, ο Χοντορκόφσκι, εκπροσωπώντας τη Ρωσική Ένωση Βιομηχάνων και Επιχειρηματιών, έκανε μεγάλη αναφορά στην διαφθορά κυβερνητικών στελεχών και αυτό ενόχλησε τον Πούτιν, καθώς γνώριζε πολύ καλά με ποιο τρόπο έγινε εν μια νυκτί ζάπλουτος ο “καταγγέλλων”.

Μικρομεσαίοι και μεγαλούτσικοι επιχειρηματίες στη δεκαετία του 1990 έγιναν αστραπιαία υπολογίσιμοι έως και κολοσσοί με ανταλλάγματα που τους παρείχε ο Γιέλτσιν για να εξασφαλίσει τότε την υποστήριξή τους για την επανεκλογή του. Ο Πούτιν εξοργίστηκε με το θράσος του Χοντορκόφσκι να μιλάει για διαφθορά και κατάλαβε ότι η ανακωχή με το συγκεκριμένο ολιγάρχη έπαιρνε πλέον τέλος.

Δύο εβδομάδες μετά από την διάλεξη περί διαφθοράς, ο Χοντορκόφσκι ως εκπρόσωπος των ολιγαρχών υπέβαλε, στον Πούτιν προσωπικά, ένα νομοσχέδιο που, εάν εγκρινόταν από το κοινοβούλιο και υπογραφόταν από τον πρόεδρο, θα έκλεινε το θέμα των μετοχών εταιρειών και του δανεισμού προς το κράτος που σερνόταν από την προηγουμενη δεκαετία. Αυτό όμως θα έθετε το κράτος σε θέση ομηρίας προς τις ιδιωτικές εταιρείες σαν τις πετρελαϊκές τις οποίες ήλεγχε τότε ο Χοντορκόφσκι.

Ο τελευταίος, μαζί με τον “συνάδελφό” του Ρομάν Αμπράμοβιτς επείγονταν να κλείσει η υπόθεση των μετοχών τους και του δημόσιου δανεισμού, γιατί σχεδίαζαν να πουλήσουν “καθαρό” το μερίδιό τους σε μία υπό σύσταση κοινή εταιρεία πετρελαίου, που με τη σειρά της θα μεταπωλούσε σε Αμερικανούς επενδυτές.

Ολιγαρχικό πραξικόπημα κατά Πούτιν

Ο Πρωθυπουργός Κασιάνοφ υποστήριξε την ιδέα, αλλά ο Πούτιν απάντησε «δεν είναι ακόμη η κατάλληλη στιγμή». Τότε δημοσιεύεται και μια έκθεση του Εθνικού Συμβουλίου Στρατηγικής (από κορυφαίους πολιτικούς επιστήμονες της Ρωσίας) και η οποία ανέφερε ούτε λίγο ούτε πολύ ότι προετοιμάζεται στη χώρα ένα ολιγαρχικό πραξικόπημα, με στόχο τον περιορισμό της εξουσίας του προέδρου Πούτιν, ώστε να απλωθεί η εξουσία σε πολλούς και να “λαδώνονται” ευκολότερα.

Ο ίδιος ο Χοντορκόφσκι το 2014 ομολόγησε ότι είχε όντως σχέδια το 2003 για να ηγηθεί πολιτικά και γι΄ αυτό χρηματοδοτούσε μια το Κομμουνιστικό Κόμμα και μια την “Ένωση Δεξιών Δυνάμεων”, δηλαδή οιονδήποτε θα μπορούσε να ροκανίσει την εξουσία του Πούτιν. Όμως στα μάτια του αυτό δεν συνιστούσε ούτε πραξικόπημα ούτε συνωμοσία ανατροπής.

Ο Πούτιν παράλληλα πληροφορήθηκε  την άνοιξη του 2003, τις τηλεφωνικές συνομιλίες του επιχειρηματία με την τότε σύμβουλο του Αμερικανού προέδρου Κοντολίζα Ράις. Ο επιχειρηματίας φέρεται να της είπε ευθέως, καθώς συζητούσαν για πιθανή συμφωνία των Ρωσικών Πετρελαίων με την Chevron ή την ExxonMobil, ότι αν η συμφωνία έκλεινε και αν ο ίδιος ηγείτο της ρωσικής κυβέρνησης, θα προσέφερε στις ΗΠΑ πολύ καλύτερη συμφωνία και για τα πυρηνικά όπλα, υποσχόμενος ακόμη και πλήρη εξαφάνιση του ρωσικού οπλοστασίου. Ο ίδιος το διέψευσε.

Από τη μία η χοντράδα περί διαφθοράς από κάποιον που με τον ίδιο τρόπο έγινε πολυεκατομμυριούχος από την άλλη  η χρηματοδότηση κάθε κόμματος που  θα μπορούσε να φθείρει τον Πούτιν, το νομοσχέδιο που καταδίκαζε την ρωσική οικονομία και ειδικά τους συνταξιούχους σε πείνα και το οποίο προωθούσε πιεστικά ο Χοντορκόφσκι για τον κρατικό δανεισμό από ιδιωτικές εταιρείες, όπως επίσης και  οι συναλλαγές του με Αμερικανούς επενδυτές αλλά και οι προσωπικές πολιτικές του βλέψεις, σε βαθμό να υπόσχεται  στις ΗΠΑ αφανισμό του  οπλοστασίου της χώρας, έκαναν τον Πούτιν να πάρει την απόφαση να τον κυνηγήσει.

Η φυλάκιση του Χοντορκόφσκι

Και όπως οι Αμερικανοί μπόρεσαν να συλλάβουν τον Αλ Καπόνε μόνον για φοροδιαφυγή, έτσι και ο Πούτιν συνέλαβε και φυλάκισε τον Χοντορκόφσκι για απάτη εις βάρος του δημοσίου. Απαγγέλθηκαν εις βάρος του κατηγορίες το φθινόπωρο του ίδιου έτους ενώ από το καλοκαίρι είχαν ήδη συλληφθεί στελέχη των επιχειρήσεών του. Παρά τις πιέσεις Γερμανών, Αμερικανών και Βρετανών έμεινε στη φυλακή 10 χρόνια για υπεξαίρεση, απάτη, φοροδιαφυγή και σύσταση συμμορίας. Είχε μεσολαβήσει προσωπικά στον Πούτιν υπέρ της αποφυλάκισης του επιχειρηματία ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Χανς Γκέσνερ δύο φορές.

Το  2013 του δόθηκε χάρη από τον πρόεδρο Πούτιν, «για ανθρωπιστικούς λόγους», επειδή ασθενούσε  η μητέρα του, οπότε ο επιχειρηματίας έφυγε κυριολεκτικά τρέχοντας για το εξωτερικό, αρχικά στην  Γερμανία,  και μετά στην Ελβετία και στο Λονδίνο. Από την Ρωσία συγκεκριμένα έφυγε με ιδιωτικό αεροπλάνο Cessna, που παρείχε ο Χανς Γκέσνερ. Κατά τη άφιξη στη Γερμανία, εκδόθηκε για το διαβατήριό του θεώρηση για τις χώρες Σένγκεν.

Τον Δεκέμβριο του 2014, ο Χοντορκόφσκι δήλωσε στους Financial Times ότι, πριν από τη σύλληψή του, διαπραγματεύθηκε όντως με εκπροσώπους διαφόρων φατριών της Δούμας της Ρωσικής Ομοσπονδίας σχετικά με τη δυνατότητα, μετά την αποχώρηση του Πούτιν από την προεδρία το 2008, να αναλάβει εκείνος επικεφαλής της κυβέρνησης και υποσχέθηκε μάλιστα και  συνταγματικές μεταρρυθμίσεις που θα περιόριζαν τις προεδρικές εξουσίες

Μέχρι τη στιγμή που κατασχέθηκαν οι μετοχές του, ο Χοντορκόφσκι θεωρείτο ο πλουσιότερος επιχειρηματίας στη Ρωσία και ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο, κατατάσσοντας τον 16ο στη λίστα των Forbes με περιουσία εκτιμώμενη στα 15 δισ. δολάρια. Τις προάλλες τα δυτικά ΜΜΕ με αφορμή τη συγκέντρωση και τις συλλήψεις,  έγραφαν για σύλληψη οπαδών “του επικριτή του Κρεμλίνου” και μαχητή της δημοκρατίας Χοντορκόφσκι, εξέδωσε δε ανακοίνωση και η οργάνωση του Ναβάλνι για “καταστολή των δημοκρατικών ελευθεριών”.

Η περιουσία του Χοντορκόφσκι 

Ο διακεκριμένος Αμερικανός οικονομολόγος, βραβευμένος με Νόμπελ και πρώην επικεφαλής  της Παγκόσμιας Τράπεζας Joseph Stiglitz έγραψε τον Δεκέμβριο του 2003 ότι, οι ενέργειες του Πούτιν εναντίον του Χοντορκόφσκι πρέπει να εξεταστούν στο πλαίσιο της ανάγκης να τεθεί στην πολιτική ατζέντα το ζήτημα των παράνομων  ιδιωτικοποιήσεων της δεκαετίας του 1990, το οποίο, σύμφωνα με τον Stiglitz, βρίσκεται στη ρίζα των μεγάλων διαφορών στην ευημερία των ανθρώπων στη Ρωσία. Η περιουσία του Χοντορκόφσκι το καλοκαίρι του 2016 εκτιμήθηκε παρά τις κατασχέσεις περιουσιακών του στοιχείων ως καταδίκου για φοροδιαφυγή, σε περίπου 500 εκατομμύρια δολάρια.

Όσο ήταν στη φυλακή έλαβε το Γερμανικό Βραβείο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων και το 2011 ήταν υποψήφιος για το βραβείο Αντρέι Ζαχάρωφ. Το Σεπτέμβριο του 2013 του απονεμήθηκε το ετήσιο βραβείο Λεχ Βαλέσα  σε αναγνώριση του «θάρρους στην προώθηση των αξιών της κοινωνίας των πολιτών, αποφασιστικότητα στην εδραίωση των θεμελίων της οικονομικής ελευθερίας και ενός επίμονου αγώνα για δικαιοσύνη και ανθρώπινη αξιοπρέπεια».

Υπέρ του τάχθηκε και το Συμβούλιο της Ευρώπης το 2009, ότι οι διώξεις που υφίστατο ξεπερνούσαν το ποινικό σκέλος και άγγιζαν το πολιτικό. Η “Ανοιχτή Ρωσία”, η φιλοευρωπαϊκή οργάνωση που θέλει να εντάξει τη Ρωσία στην ΕΕ και ιδρύθηκε από τον Χοντορκόφσκι από το Λονδίνο,  τέθηκε εκτός νόμου στη Ρωσία ως “οργάνωση ξένου κράτους”. Είναι αγνός υπερασπιστής των ελευθεριών ο Χοντορκόφσκι και πατριώτης;  Το 2014 πάντως έβγαλε λόγο στο Κίεβο κατά της Ρωσίας.