Η τουρκική εξωτερική πολιτική δια στόματος Φιντάν

Στην Τουρκία, ο υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν παρουσίασε την εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης, στη Γενική Συνέλευση της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης, κατά την παρουσίαση του προϋπολογισμού του υπουργείου Εξωτερικών για το 2026. Χρησιμοποίησε λέξεις όπως «ειρήνη», «σταθερότητα» και «διαμεσολάβηση» για να περιγράψει τον στρατηγικό προσανατολισμό της Άγκυρας.

Ο Φιντάν εξήρε τη σύνοδο στην Αίγυπτο για το «ειρηνευτικό σχέδιο για τη Γάζα» του Τραμπ, χαρακτηρίζοντάς τη «σημαντικό βήμα προς μια μόνιμη ειρήνη». Έθεσε ως προτεραιότητες την παγίωση της εκεχειρίας, την ανοικοδόμηση και τη συνεχή ροή ανθρωπιστικής βοήθειας. Μίλησε για «αμετάβλητο στόχο» της Τουρκίας: Τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους στα σύνορα του 1967 – παρότι το σχέδιο Τραμπ κινείται σε εντελώς διαφορετική κατεύθυνση. Τόνισε ότι η Τουρκία θα συνεχίσει να «στέκεται στη σωστή πλευρά της ιστορίας» ώστε το μέλλον της Γάζας να καθοριστεί από τη βούληση του παλαιστινιακού λαού.

Παράλληλα, κατά τη διάρκεια της επίθεσης του Ισραήλ στη Γάζα, η Τουρκία διατήρησε το εμπόριο με το Ισραήλ – αρχικά ανοιχτά και στη συνέχεια «σιωπηλά». Η συμφωνία της Αιγύπτου προβλήθηκε αρχικά ως μεγάλη επιτυχία, όμως σύντομα ξεχάστηκε, καθώς αποτελούσε μέρος της προσπάθειας επιβολής όρων παράδοσης στους Παλαιστινίους. Σήμερα, η Άγκυρα αναμένει ανυπόμονα την εφαρμογή του αμερικανικού σχεδίου: Παγίωση εκεχειρίας και ομαλοποίηση με το Ισραήλ.

Ο Φιντάν επανέλαβε τη θέση υπέρ του «διαλόγου και της διπλωματίας» και υπογράμμισε τις προσπάθειες για αποτροπή εξάπλωσης του πολέμου στη Μαύρη Θάλασσα. Διαβεβαίωσε ότι η Σύμβαση του Μοντρέ εφαρμόζεται «με ευλάβεια». Ωστόσο, σύμφωνα με ορισμένα δημοσιεύματα του τουρκικού τύπου, οι επιθέσεις σε εμπορικά πλοία κοντά στις τουρκικές ακτές ήταν μέρος σχεδίου του ΝΑΤΟ – με την Τουρκία ενήμερη εκ των προτέρων. Η Άγκυρα επιδιώκει μια υπολογισμένη “ουδετερότητα”, αλλά η αυξανόμενη στρατιωτικοποίηση της Μαύρης Θάλασσας από το ΝΑΤΟ ενέχει κινδύνους.

Η Τουρκία στα μέτωπα Συρίας και Ιράκ

Ο Φιντάν ανέφερε μεγάλη πρόοδο στην επανένταξη της Συρίας στη διεθνή κοινότητα. Υποστήριξε ότι η υλοποίηση της συμφωνίας της 10ης Μαρτίου μεταξύ SDG και HTS – των κουρδικών δυνάμεων και των ισλαμιστών της Δαμασκού – θα συμβάλει στη σταθερότητα. Ανέφερε ότι πάνω από 500.000 Σύροι έχουν επιστρέψει από την Τουρκία. Υποστήριξε επίσης ότι η «νέα εποχή» στη Συρία απαιτεί ενιαία διακυβέρνηση, αφοπλισμό του YPG υπό την κρατική αρχή και ισχυρή περιφερειακή συνεργασία για διαρκή σταθερότητα.

Ο Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών, ωστόσο, δήλωσε ότι Ισραήλ και Συρία έχουν απομακρυνθεί από μια πιθανή συμφωνία ασφαλείας, καθώς η συριακή πλευρά προβάλλει νέες απαιτήσεις. Αν και το Ισραήλ επιθυμεί συμφωνία, «βρίσκεται πιο μακριά από αυτήν σε σχέση με πριν από μερικές εβδομάδες», είπε. Παράλληλα, η Τουρκία βρίσκεται σε δύσκολη θέση στη Συρία απέναντι σε ΗΠΑ, Βρετανία και Ισραήλ και αναζητεί λύση χωρίς αποτέλεσμα. Την ίδια στιγμή, η Συρία μοιάζει ανίκανη να αμυνθεί απέναντι στο Ισραήλ, ενώ είναι αμφίβολο αν μπορεί να παραμείνει ενιαία χώρα.

Ο Φιντάν εξέφρασε ικανοποίηση για τη στήριξη του Ιράκ σε μια «Τουρκία χωρίς τρομοκρατία». Τόνισε ότι η Άγκυρα συνεργάζεται στενά τόσο με την Περιφερειακή Διοίκηση του Κουρδιστάν, όσο και με την κεντρική κυβέρνηση της Βαγδάτης. Ωστόσο, απέφυγε να αναφερθεί στο πρόσφατο περιστατικό, κατά το οποίο ο Μπαρζανί προσέβαλε δημόσια την Τουρκία στην Τζίζρε. Πέρα από ζητήματα πετρελαϊκών αγωγών και κατανομής εσόδων, κρίσιμη παράμετρος είναι το πώς θα κινηθούν Τουρκία και Ιράκ σε πιθανή επίθεση ΗΠΑ-Ισραήλ κατά του Ιράν – και ειδικά πώς θα τοποθετηθούν οι κουρδικές και οι σιιτικές οργανώσεις στο Ιράκ.

Ελληνοτουρκικά και Ισραήλ

Ο Φιντάν δήλωσε ότι η «διεθνής αναγνώριση της ΤΔΒΚ» αποτελεί προτεραιότητα και ότι η θετική ατζέντα με την Ελλάδα συνεχίζεται. Όμως, για μία ακόμα φορά έκανε λόγο για «τουρκική μειονότητα στη Δυτική Θράκη», λέγοντας ότι η Τουρκία συνεχίζει «τις προσπάθειες για την προστασία των δικαιωμάτων της με τη λήψη όταν χρειάζεται μέτρων στη βάση της αρχής της αμοιβαιότητας».

Αναφορικά με το Αιγαίο, ο επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας δήλωσε: «Υποστηρίζουμε την αντιμετώπιση των διαφορών στο Αιγαίο ως ενιαίο σύνολο και την ανάπτυξη ενός ουσιαστικού και εποικοδομητικού διαλόγου στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου και των σχέσεων καλής γειτονίας, καθώς και την εξεύρεση λύσης μέσω αυτού του διαλόγου. Θέλουμε να δούμε το Αιγαίο Πέλαγος και την Ανατολική Μεσόγειο ως μια περιοχή σταθερότητας και ευημερίας». Είπε επίσης ότι η Τουρκία συνεχίζει να υπερασπίζεται “την αρχή της δίκαιης κατανομής στην Ανατολική Μεσόγειο”.

Χαρακτήρισε δε την Κύπρο “αναπόσπαστο και ζωτικό μέρος” της στρατηγικής της Άγκυρας στα νότια σύνορά της. Να σημειωθεί ότι τουρκικά ΜΜΕ αναφέρουν ότι η Κύπρος παραμένει εστία εντάσεων στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο Φιντάν δεν αναφέρθηκε στην παρουσία της μεγάλης βρετανικής βάσης στο νησί, η οποία χρησιμοποιείται ενεργά σε επιχειρήσεις κατά Παλαιστινίων, Ιρανών και Σύρων.

Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών σημείωσε ότι στον πόλεμο Ιράν-Ισραήλ τον Ιούνιο, η Τουρκία καταδίκασε την ισραηλινή επιθετικότητα και υποστήριξε ότι οι διαφορές με το Ιράν πρέπει να λύνονται διπλωματικά. Προειδοποίησε ότι ένας μεγάλος πόλεμος δεν ωφελεί κανέναν.

Το μεγάλο ερώτημα παραμένει: Τι θα συμβεί σε περίπτωση επίθεσης ΗΠΑ-Ισραήλ κατά του Ιράν; Θα ταχθεί η Τουρκία με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ; Ο Τομ Μπαράκ, άλλωστε, όταν μιλά για «άξονα από τη Μεσόγειο έως την Κασπία», εννοεί πρωτίστως άξονα Τουρκίας-Ισραήλ κατά του Ιράν. Το Ιράν παραμένει μία από τις πιο εύφλεκτες εστίες της περιοχής.

Αζερμπαϊτζάν-Αρμενία

Ο Φιντάν τόνισε ότι οι σχέσεις με το Αζερμπαϊτζάν συνεχίζονται αμείωτες και ότι η εξομάλυνση με την Αρμενία προχωρά σε συντονισμό με το Μπακού. Ωστόσο, οι ΗΠΑ έχουν πλέον ισχυρή παρουσία στον Νότιο Καύκασο και έχουν παρακάμψει σε μεγάλο βαθμό την Τουρκία. Ο διάδρομος Ζανγκεζούρ άνοιξε ως «διάδρομος Τραμπ», ύστερα από διαπραγματεύσεις ακόμη και με το Ιράν. Στην Τουρκία δόθηκε ο ρόλος του “τοπικού υπεργολάβου” που ενεργοποιείται όταν οι ΗΠΑ το θεωρούν χρήσιμο. Στόχος της Ουάσιγκτον: Η απομάκρυνση Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας από τη ρωσική επιρροή.

Τι είπε ο Φιντάν για ΝΑΤΟ, ΗΠΑ και ΕΕ

Ο Φιντάν δήλωσε ότι οι σχέσεις είναι «βασισμένες στο αμοιβαίο συμφέρον και σεβασμό». Τόνισε ότι συνεχίζονται οι προσπάθειες άρσης των περιορισμών στην αμυντική βιομηχανία και ότι λειτουργούν «μηχανισμοί διαλόγου» με τις ΗΠΑ σε περιφερειακά ζητήματα. Τους τελευταίους μήνες, η Άγκυρα έχει ευθυγραμμιστεί πλήρως με την αμερικανική γραμμή. Την ίδια ώρα, ο Τομ Μπαράκ αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο επιστροφής της Τουρκίας στο πρόγραμμα F-35, αλλά μόνο αν η Άγκυρα εγκαταλείψει πλήρως τα ρωσικά S-400.

Ο Φιντάν είπε ότι η θέση της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ έχει ενισχυθεί και ότι η Άγκυρα ετοιμάζεται για τη Σύνοδο Κορυφής του 2026, προσδοκώντας «χειροπιαστά αποτελέσματα» για την ενίσχυση της συνοχής και της ετοιμότητας της Συμμαχίας. Αναφέρθηκε επίσης στον στόχο αναθέρμανσης της ευρωπαϊκής πορείας, δίνοντας έμφαση στον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ένωσης και στην επιτάχυνση της απελευθέρωσης των θεωρήσεων.

Η ένταξη στην ΕΕ παραμένει εδώ και χρόνια στα χαρτιά. Το ουσιαστικό ζήτημα για την Άγκυρα είναι η Σύνοδος του ΝΑΤΟ το 2026. Ήδη η τουρκική κυβέρνηση προετοιμάζει το έδαφος για την άφιξη του Τραμπ. Την ίδια στιγμή, η τουρκική αντιπροσωπεία στο ΝΑΤΟ συνομιλεί στην Ουάσιγκτον σχετικά με την άμυνα και τη διαμόρφωση θετικού κλίματος στο Κογκρέσο ενόψει της Συνόδου στην Άγκυρα.

Σχέσεις με αφρικανικές χώρες

Ο Φιντάν δήλωσε ότι οι εξελίξεις των τελευταίων ετών έχουν μετατρέψει τη σχέση της Τουρκίας με την Αφρική σε στρατηγική εταιρική σχέση. Πρόκειται για ένα σύνθετο πεδίο. Η Τουρκία εισήλθε στην Αφρική μέσω Σομαλίας, κυρίως επειδή οι ΗΠΑ και ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες μετακύλησαν στην Άγκυρα μέρος του βάρους αυτού του προβληματικού κράτους. Η περιοχή αποτελεί μωσαϊκό συγκρούσεων: Διακρατικές αναμετρήσεις, εσωτερικές έριδες, ανταγωνισμός για ισχύ.

Η Τουρκία επιχειρεί το πρώτο της υπερπόντιο εγχείρημα. Χωρίς να έχει ξεσπάσει –τουλάχιστον μέχρι στιγμής– μεγάλη κρίση, η κατάσταση παραμένει εύθραυστη: Από τους Σομαλούς αυτονομιστές και τις δυνάμεις που στηρίζονται από τα ΗΑΕ, μέχρι την κρίση Αιθιοπίας–Σομαλίας και τις τζιχαντιστικές οργανώσεις που συνδέονται με την Αλ Κάιντα.