Η Τουρκία παριστάνει την Κίνα της Μεσογείου – Η αντίφαση της Ουάσινγκτον

Οι τελευταίες δραματικές εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο ανησυχούν ιδιαίτερα την Αθήνα, αλλά η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη ψάχνει ακόμα να βρει τον σωστό βηματισμό της. Η πρωτοβουλία των κινήσεων συνεχίζει, όπως πάντα, να βρίσκεται στην πλευρά της Τουρκίας και αυτό πρέπει να αλλάξει το ταχύτερο δυνατόν. Η Ελλάδα πρέπει, τάχιστα, να αναπτύξει πρωτοβουλίες που θα εξουδετερώσουν την ασφυκτική πίεση που δέχεται από την Τουρκία. Οι πρωτοβουλίες αυτές είναι η άμεση ανακήρυξη ΑΟΖ και οριοθετήσεις ΑΟΖ με τρία από τα έξι παράκτια κράτη που έχουμε θαλάσσια σύνορα. Δηλαδή την Αίγυπτο, την Ιταλία και την Κύπρο. Πρέπει, επίσης, να αντιληφθούμε ότι η Τουρκία παίζει ένα επικίνδυνο παιχνίδι παριστάνοντας την Κίνα της Μεσογείου.

Είναι, έτσι χρήσιμο να αντιπαραβάλουμε εδώ το παράδειγμα της Κίνας, που φαίνεται να ακολουθεί η Τουρκία και να αναλύσουμε γιατί αυτό είναι πολύ επικίνδυνο για τα εθνικά μας συμφέροντα. Οι παρακάτω χάρτες των δυο κρατών θα μας δώσουν μια καλύτερη εικόνα των παράνομων απαιτήσεών τους και τις παραβιάσεις των ΑΟΖ των γειτονικών κρατών τους.

Ακόμα και κάποιος που δεν γνωρίζει πως οριοθετείται η ΑΟΖ ενός κράτους, βάσει UNCLOS, εύκολα αντιλαμβάνεται ότι η Κίνα με την χάραξη αυτής της διακεκομμένης κόκκινης γραμμής παραβιάζει ταυτόχρονα τις ΑΟΖ πέντε κρατών! Της Μαλαισίας, του Βιετνάμ, του Μπρουνέι, των Φιλιππίνων και της Ινδονησίας. Από την πλευρά της, η Τουρκία έχει παραβιάσει τις ΑΟΖ τριών κρατών, της Ελλάδας, της Κύπρου και της Αιγύπτου, όπως δείχνει ο παρακάτω χάρτης της “Γαλάζιας Πατρίδας”.

Η Κίνα δεν θα σταματήσει να διεκδικεί πάνω από το 80% της Θάλασσας της Νότιας Κίνας (Νότια Σινική Θάλασσα), δηλαδή περίπου 3,5 εκατ. τετραγωνικά χιλιόμετρα, επικαλούμενη την έννοια του «ιστορικού δικαιώματος» και αγνοώντας τα δικαιώματα του Βιετνάμ, της Ινδονησίας, της Μαλαισίας, του Μπρουνέι και των Φιλιππίνων. Η Τουρκία δεν διεκδικεί 3,5 εκατ. τετραγωνικά χιλιόμετρα στην Μεσόγειο, αλλά μια θαλάσσια έκταση 462.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, όπως έχει δηλώσει ο Τούρκος υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ.

Αυτή είναι η τελευταία δήλωση του Χουλουσί Ακάρ: «Το ευκολότερο που μπορεί να γίνει στο θέμα αυτό είναι η δίκαιη διανομή κάθε πόρου και πλούτου που βρίσκεται στο Αιγαίο, την Ανατολική Μεσόγειο και την Κύπρο. Αν δεν συμβεί αυτό δεν θα επιτρέψουμε μια αντίθετη απόφαση. Δεν μπορεί να επιβιώσει καμία απόφαση η οποία δεν συμπεριλαμβάνει την Τουρκία και αυτό πρέπει να το γνωρίζουν όλοι. Η Κύπρος είναι δική μας υπόθεση και δεν τίθεται θέμα να υποχωρήσουμε».

Παρόμοιες εκφράσεις χρησιμοποιούν και οι Κινέζοι προς τους Φιλιππινέζους και τους Βιετναμέζους, όταν ήδη έχουν οικειοποιηθεί ένα μεγάλο μερίδιο της ΑΟΖ τους.
Αξίζει όμως εδώ να επισημάνουμε και τον αντιφατικό ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι Αμερικανοί καταγγέλλουν σφοδρά την παράνομη ΑΟΖ της Κίνας αλλά σφυρίζουν αδιάφορα για την παράνομη ΑΟΖ της Τουρκίας στην Μεσόγειο.

Πρόσφατα όμως , διαφαίνεται ότι ακόμα και για τους Αμερικανούς οι Τούρκοι υπερέβησαν τα εσκεμμένα στην Ανατολική Μεσόγειο και έχουν αντιτεθεί στην οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης. Οι κινήσεις της Ουάσιγκτον, και εννοούμε State Department και Υπουργείο Άμυνας και όχι τον Λευκό Οίκο, δείχνουν ότι έχουν κουραστεί με την ελληνοτουρκική κρίση και επιθυμούν να λυθεί το ταχύτερο δυνατόν.

Η στάση, πάντως, των Ηνωμένων Πολιτειών παραμένει η ίδια για 35 χρόνια. Οι Αμερικανοί πιστεύουν ότι ο μόνος τρόπος επίλυσης αυτής της μόνιμης τριβής μεταξύ των δύο συμμάχων τους στο ΝΑΤΟ είναι να μοιραστούν τον πλούτο των θαλασσών τους. Έχουν πειστεί ότι είναι πολύ άδικο (unfair) να μη διαθέτει θάλασσα ένα κράτος με μια τεράστια ακτογραμμή, που ξεκινάει από τον Έβρο και φτάνει στην Συρία.

Όπως έχω ξαναγράψει, το σχέδιο των Αμερικανών είναι η συνεκμετάλλευση ή καλύτερα η συνδιαχείριση του πλούτου της θάλασσας της Ανατολικής Μεσογείου. Δηλαδή να υπάρχει συνδιαχείριση του πλούτου των ελληνικών και κυπριακών θαλασσών παρότι η Τουρκία δεν διαθέτει υδρογονάνθρακες στην δική της θάλασσα! Μόνο οι Κινέζοι έχουν εφεύρει παρόμοιο κόλπο επιχειρώντας να μοιραστούν τις ΑΟΖ των Φιλιππίνων και του Βιετνάμ, αλλά οι ΗΠΑ αντιτίθενται σε αυτό το σχέδιο, ενώ το προτείνουν ως θετικό για την Ελλάδα και την Τουρκία! Είμαι σίγουρος ότι καμία ελληνική κυβέρνηση δεν θα αποδεχτεί αυτή την παράλογη ιδέα.

Η απόφαση της Χάγης σε βάρος της Κίνας

Για να κατανοήσουμε τις μελλοντικές εξελίξεις στις ελληνοτουρκικές σχέσεις πρέπει να ανατρέξουμε τρία χρόνια πίσω, την Τρίτη 12 Ιουλίου 2016, όταν το Μόνιμο Διαιτητικό Δικαστήριο της Χάγης, εξέδωσε την απόφασή του για την αντιδικία μεταξύ της Κίνας και των Φιλιππίνων στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Το Δικαστήριο αποφάσισε ότι η διακεκομμένη γραμμή της Κίνας (όπως δείχνει η κόκκινη γραμμή του παραπάνω χάρτη) είναι παράνομη και αυθαίρετη, ότι τα ιστορικά δικαιώματα που προβάλλει η Κίνα δεν έχουν καμία ισχύ με βάση το διεθνές δίκαιο και ότι τα νησιά Spratly δεν αποτελούν νησιά, όπως αυτά ορίζονται από τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS).

Ο κύριος λόγος, βέβαια, για αυτή την διένεξη των έξι κρατών δεν είναι τίποτε άλλο από την διαμάχη για τον πλούτο της ΑΟΖ σε υδρογονάνθρακες. Οι Κινέζοι όχι μόνο υπέγραψαν και επικύρωσαν την UNCLOS αλλά και ανακήρυξαν ΑΟΖ γιατί είχαν αντιληφθεί, αρκετά νωρίς, τον τεράστιο ορυκτό πλούτο στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και αποφάσισαν να αυξήσουν παράνομα την ΑΟΖ τους για να αποκτήσουν ένα μεγαλύτερο ποσοστό υδρογονανθράκων στην περιοχή.

Κάτι παρόμοιο επιδιώκει και η Τουρκία, χωρίς βέβαια να επικυρώσει την UNCLOS και να ανακηρύξει ΑΟΖ. Είναι ξεκάθαρο πλέον ότι οι Τούρκοι βαδίζουν στα ίχνη των Κινέζων από τη στιγμή που συνειδητοποίησαν ότι υπάρχει και στην Ανατολική Μεσόγειο ένας μεγάλος πλούτος υδρογονανθράκων, που όμως δεν τους ανήκει. Την πλειοψηφία αυτού του θαλάσσιου πλούτου προσπαθεί να κλέψει η Κίνα από τα άλλα πέντε κράτη. Κάτι παρόμοιο προσπαθεί να πράξει και η Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο, χωρίς βέβαια ο θαλάσσιος πλούτος της Μεσογείου να προσεγγίζει αυτόν της Σινικής Θάλασσας.

Η Κίνα πεισματικά αρνείται

Η κυβέρνηση της Κίνας, όπως αναμενόταν, ανακοίνωσε μετά την αρνητική για το Πεκίνο απόφαση ότι δεν την αναγνωρίζει αφού είχε δηλώσει από την αρχή της εκδίκασης της υπόθεσης ότι «ούτε θα την αποδεχτεί ούτε θα την αναγνωρίσει». Υποψιάζομαι ότι η Τουρκία σκέφτεται να ενεργήσει παρόμοια, εάν η ελληνοτουρκική διαφορά παραπεμφθεί κάποτε στη Χάγη. Ο μόνος τρόπος να συμφωνήσουν οι Τούρκοι μαζί μας είναι αν πάρουν περισσότερη θάλασσα από αυτήν, που θα τους προσέφερε η Χάγη. Ο μόνος τρόπος να γλυτώσουμε είναι οι Αμερικανοί να μη μπορούν πλέον να ανεχθούν τον “έρωτα” του προέδρου Τραμπ με τον Ερντογάν.

Ο Ευάγγελος Βενιζέλος, σε ένα πολύ σημαντικό άρθρο του, στην εφημερίδα Καθημερνή της Κυριακής 8 Δεκεμβρίου 2019, εξηγεί με αριστουργηματικό τρόπο το επόμενο βήμα, που πρέπει να λάβει η ελληνική κυβέρνηση αναφέροντας:

«Η κοινή εθνική θέση της μεταπολιτευτικής περιόδου ήταν, κατά τη διατύπωση και του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του Ανδρέα Παπανδρέου, ότι η Ελλάδα αναγνωρίζει την ύπαρξη μίας διαφοράς με την Τουρκία, την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο μέσω προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Με τα σημερινά δεδομένα και ακριβέστερα θα λέγαμε ότι η Ελλάδα αναγνωρίζει την ύπαρξη μίας διαφοράς με την Τουρκία, την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στο Αιγαίο και την Ανατ. Μεσόγειο μέσω προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Η προσφυγή στη Διεθνή Δικαιοσύνη έχει βεβαίως νόημα μόνο όταν το κράτος που την επιδιώκει είναι έτοιμο να αποδεχθεί την απόφαση και να αξιώσει τον σεβασμό της».

Δυσμενές το περιβάλλον για Ελλάδα

Είναι δύσκολο και ίσως παράτολμο να επιχειρήσει κάποιος να προβλέψει τι είδους απόφαση θα λάβει το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, σε περίπτωση που τελικά παραπεμφθεί σ’ αυτό η ελληνοτουρκική διαφορά για την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ του Αιγαίου Αρχιπελάγους και της Ανατολικής Μεσογείου. Μελετώντας όμως τις προηγούμενες αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου σε παρεμφερείς διαφορές, μπορούμε να εικάσουμε ότι το Δικαστήριο θα χρησιμοποιήσει σ’ αυτή την περίπτωση την αρχή της “ίσης απόστασης-ειδικών περιστάσεων” αντί μόνο της αρχής της ίσης απόστασης (μέσης γραμμής).

Το κύριο πρόβλημα που θα αντιμετωπίσει η Ελλάδα στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης είναι αυτό του Καστελόριζου και της Στρογγύλης, διότι το Δικαστήριο, σε περιπτώσεις που ένα νησάκι βρίσκεται μπροστά σ’ ένα τεράστιο ηπειρωτικό όγκο ενός άλλου κράτους, ποτέ δεν δίνει “πλήρη επήρεια” σε αυτό το νησάκι. Εάν συμβεί κάτι τέτοιο τότε η Ελλάδα δεν θα έχει θαλάσσια σύνορα με την Κύπρο. Γι’ αυτό το λόγο η απραξία των κυβερνήσεων της Ελλάδας τα τελευταία 30 χρόνια να μην ανακηρύξουν ΑΟΖ και να προχωρήσουν σε οριοθέτηση ΑΟΖ με την Αίγυπτο και την Κύπρο αποτελεί ένα τεράστιο σφάλμα.

Παρά το γεγονός ότι το θέμα της Χάγης έχει διαιρέσει τους Έλληνες ειδικούς σε νικητές και ηττημένους, προσωπικά δεν πιστεύω ότι αυτό είναι η ουσία του θέματος. Το Δικαστήριο εκδίδει “αποφάσεις” που όλα τα κράτη οφείλουν να αποδέχονται, ανεξάρτητα, εάν έχασαν ή κέρδισαν. Στη τελευταία του απόφαση για την οριοθέτηση της ΑΟΖ ανάμεσα στην Ρουμανία και στην Ουκρανία, έχασε η Ουκρανία πού είχε παρόμοιες με τις ελληνικές θέσεις και κέρδισε η Ρουμανία που είχε “τουρκικές θέσεις”.

Σημασία έχει ότι μια απόφαση της Χάγης θα θέσει τέρμα στην ελληνοτουρκική διένεξη, η Ελλάδα δεν θα κινδυνεύει από τον τουρκικό επεκτατισμό, θα είναι ελεύθερη να κάνει γεωτρήσεις για πετρέλαιο και φυσικό αέριο, θα μπορεί να αξιοποιήσει στο έπακρον την αλιευτική της δυνατότητα και να χρησιμοποιήσει τον εναέριο χώρο της ΑΟΖ για αιολική ενέργεια.

Άδικη πιθανή απόφαση της Χάγης

Ορισμένοι αναλυτές πιστεύουν ότι όσοι προτείνουν προσφυγή στη Χάγη είναι σχεδόν “προδότες”. Αλλά με αυτό το σκεπτικό προδότες θα χαρακτηρίζονταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Ανδρέας Παπανδρέου, που επέμεναν ότι η διένεξή μας με την Τουρκία έπρεπε να παραπεμφθεί στη Χάγη. Παραπομπή βέβαια στην Χάγη δεν επιθυμεί η Τουρκία, όχι μόνο επειδή προβλέπεται να χάσει, αλλά επειδή δεν επιδιώκει λύση στην ελληνοτουρκική διένεξη με βάση το διεθνές δίκαιο.

Πιστεύει έκδηλα ότι αυτή η διένεξη είναι χρήσιμη και συμφέρουσα για τα δικά της σχέδια στην περιοχή, τα οποία επιδιώκει να «λύσει» όχι με βάση τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου αλλά με προσφυγή σε πολιτικά και στρατιωτικά μέσα πίεσης, όπως ακριβώς πράττει και η Κίνα.

Τέλος, μπορούμε να συμπεράνουμε, ότι αν η ελληνοτουρκική διαφορά οδηγηθεί τελικά στο Διεθνές Δικαστήριο, η απόφαση θα είναι μάλλον άδικη για την Ελλάδα. Φαίνεται ότι ένα κράτος χρειάζεται μόνο να καταθέσει ότι τα νησιά δεν δικαιούνται οποιασδήποτε ζώνης και το άλλο κράτος ότι τα νησιά έχουν πλήρη δικαιώματα, για να τους δοθούν τα μισά δικαιώματα από το Δικαστήριο. Αυτό αποτελεί την εφαρμογή της μεθόδου του Σολομώντος, ώστε εάν ένα κράτος δημιουργήσει ένα θέμα, τότε θα πετύχει την μείωση της περιοχής της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ, που δικαιούται το παράκτιο κράτος (βλ. J.G. Collier “The regime of the islands and the modern law of the sea”).

Έτσι γίνεται σαφές τι ακριβώς μπορεί να συμβεί, εάν η ελληνοτουρκική διαφορά καταλήξει στο Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης της Χάγης. Βέβαια, αυτό που δεν έχει υποπέσει στην αντίληψή μας είναι το γεγονός ότι η Τουρκία δεν θα αποδεχτεί την απόφαση της Χάγης, ανεξάρτητα πόσο ενδεχομένως θετική θα είναι για τα συμφέροντά της, διότι την συμφέρει να διαιωνίζεται η ελληνοτουρκική διένεξη.

Ολόκληρη η φιλοσοφία του νεοθωμανικού κράτους βασίζεται στην ύπαρξη ενός μόνιμου εχθρού στα δυτικά του και έτσι θα ακολουθήσει την γραμμή που ακολουθεί και η Κίνα μη συμμορφούμενη με την απόφαση της Χάγης. Αυτό, αναμφίβολα θα είναι μια εξωφρενική ενέργεια, διότι η Κίνα αγνοεί την απόφαση της Χάγης, επειδή υπέστη μια βαριά ήττα, ενώ η Τουρκία δεν θα εφαρμόσει μία απόφαση που, πιθανώς, θα είναι ευνοϊκή γι’ αυτήν.

Για να μη βρεθούμε προ εκπλήξεων

Η Κίνα αυξάνει τη ναυτική της δύναμη για να μπορεί να «κλέβει», πιο εύκολα, τις ΑΟΖ των γειτόνων της και οι Τούρκοι παρακολουθούν προσεκτικά αυτές τις κινεζικές κινήσεις και για αυτό τον λόγο έχουν και αυτοί αρχίσει να ενισχύουν την ναυτική τους δύναμη. Οι εξελίξεις στον Ειρηνικό Ωκεανό φαίνονται πολύ μακρινές για την ελληνική κυβέρνηση, αλλά ο Σουλτάνος όχι μόνο τις παρακολουθεί προσεκτικά, αλλά προσπαθεί να μιμηθεί τον κινεζικό γίγαντα. Αυτή η προοπτική πρέπει να μας ανησυχεί ιδιαίτερα, για να μη βρεθούμε προ δυσάρεστων για τα εθνικά συμφέροντα εκπλήξεων.

Έτσι είναι πολύ επίκαιρη η ανάλυση του Ευάγγελου Βενιζέλου στην Καθημερινή:
«Η βάση για τη δίκαιη και βιώσιμη λύση του κυπριακού βρίσκεται στο εσωτερικό της ελληνοκυπριακής κοινότητας, στη δική της βούληση και επιθυμία. Η βάση για μια σύγχρονη και αποτελεσματική εθνική στρατηγική ως προς τις ελληνοτουρκικές σχέσεις βρίσκεται στο εσωτερικό της ελληνικής κοινωνίας, στη δική της βούληση και επιθυμία, στη συνείδηση της ιστορικής και εθνικής ευθύνης και στο καθήκον αλήθειας όχι μόνο του πολιτικού συστήματος, αλλά όλων των διαμορφωτών της λαϊκής κυριαρχίας».