Η ξαφνική ένταση Βαγδάτης-Τεχεράνης και τα σχέδια των Αμερικανών

Ένταση στις σχέσεις Βαγδάτης-Τεχεράνης πυροδοτεί η πυρπόληση του ιρανικού προξενείου στην ιερή σιιτική πόλη Νατζάφ, στο νότιο Ιράκ. Οι δύο χώρες, οι οποίες είχαν εμπλακεί στο παρελθόν σε ένα πολύνεκρο δεκαετή πόλεμο, βρίσκονται σήμερα αντιμέτωπες με κύμα διαδηλώσεων και εσωτερικής αμφισβήτησης. Το Ιράκ έχει σχεδόν παραλύσει από τις δίμηνες ταραχές, ενώ το Ιράν δείχνει να ελέγχει την κατάσταση στο εσωτερικό, “πονάει” όμως από τις αμερικανικές κυρώσεις.

Σε μια κλιμάκωση της βίας στο Ιράκ, διαδηλωτές πυρπόλησαν το βράδυ της Τετάρτης το προξενείο του Ιράν στην πόλη Νατζάφ. Το προσωπικό του προξενείου είχε απομακρυνθεί πριν την εισβολή των διαδηλωτών και είναι σώο και αβλαβές, όπως ανακοίνωσε η Τεχεράνη, η βίαιη ενέργεια προκάλεσε, ωστόσο, την αντίδραση της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Η Τεχεράνη ζητά από την ιρακινή κυβέρνηση μια σθεναρή απάντηση εναντίον των δραστών, την ώρα που στη Βαγδάτη το υπουργείο Εξωτερικών καταδικάζει επίσης την επίθεση στο προξενείο, σημειώνοντας ότι είχε στόχο να πλήξει τις ιστορικές σχέσεις των δύο χωρών.

Το Ιράκ βρίσκεται αντιμέτωπο με την σοβαρότερη κοινωνική αναταραχή της μετασανταμικής εποχής, καθώς οι διαδηλώσεις που ξεκίνησαν την 1^η Οκτωβρίου μετατράπηκαν σε πολύνεκρες ταραχές, αλλά και σε ένα γενικευμένο κίνημα αμφισβήτησης του καθεστώτος. Τις τελευταίες μάλιστα εβδομάδες, οι νότιες επαρχίες του Ιράκ, όπου έχουν μεταφερθεί κυρίως οι διαδηλώσεις και οι συγκρούσεις, εμφανίσουν μια εικόνα παράλυσης και κατάλυσης του κράτους. Η επίθεση στο ιρανικό προξενείο στη Νατζάφ αποτελεί μια κορύφωση της κλιμάκωσης της βίας στην περιοχή, ικανή να δώσει στις συγκρούσεις και άλλες διαστάσεις.

Οριακή ενέργεια 

Η Νατζάφ είναι ιερή πόλη των σιιτών μουσουλμάνων, οι οποίοι έχουν το πάνω χέρι στο Ιράκ από το 2003, μετά δηλαδή την αμερικανική εισβολή και την ανατροπή του σουνίτη δικτάτορα Σαντάμ Χουσέιν. Σιίτες είναι, όμως, και η συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων του Ιράν. Από την άλλη, οι ιρακινοί διαδηλωτές θεωρούν την κυβέρνησή τους διεφθαρμένη και υποταγμένη σε ξένες δυνάμεις, κυρίως στην Τεχεράνη, την ώρα που το Ιράν είναι, μαζί με τις ΗΠΑ ο βασικότερος ρυθμιστής των εξελίξεων στη χώρα.

Η Τεχεράνη είδε από την αρχή με σκεπτικισμό τις διαδηλώσεις στο Ιράκ και τις καταδίκασε, ενώ οι Αμερικανοί ξεκαθάρισαν δημοσίως ότι απέχουν από αυτές. Ο Πενς πάντως πήγε την περασμένη εβδομάδα το Ιράκ και εκτός από την επίσκεψή του σε αμερικανική βάση συναντήθηκε με τον ηγέτη του ιρακινού Κουρδιστάν και την πολιτική ηγεσία της Βαγδάτης. Οι διαδηλωτές θεωρούν, άλλωστε, διεφθαρμένο και τελειωμένο το σύστημα που οικοδομήθηκε στο Ιράκ, σε κάποιο βαθμό από τους Αμερικανούς, μετά την ανατροπή του Σαντάμ. Βλέπουν όμως αρνητικά και την ιρανική διείσδυση στη χώρα τους.

Στην πορεία των κινητοποιήσεων πάντως η Τεχεράνη βρέθηκε να κερδίσει πόντους έναντι των ΗΠΑ. Οι επιθέσεις των διαδηλωτών όμως εντάθηκαν και τις τελευταίες ημέρες πήραν έναν αντισιιτικό χαρακτήρα, καθώς επικέντρωσαν σε σιιτικούς στόχους. Στην Βαγδάτη σημειώθηκαν τρεις επιθέσεις σε συνοικίες σιιτών αυτήν την εβδομάδα, ενώ την ίδια ώρα, στην επίσης ιερή πόλη των σιιτών, την Κερμπάλα, μετά από βομβιστική επίθεση, οι θρησκευτικές αρχές έκλεισαν για προληπτικούς λόγους τα σχολεία. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει ανάληψη ευθύνης για αυτές τις βομβιστικές επιθέσεις, εκτιμάται ωστόσο ότι δεν σχετίζονται με τις μαζικές διαδηλώσεις.

Αργούν οι μεταρρυθμίσεις

Μετά την χθεσινή επίθεση στο προξενείο το Ιράν απαίτησε από την ιρακινή κυβέρνηση να αναλάβει «αποτελεσματική» δράση και σχεδόν ταυτόχρονα η Βαγδάτη ανακοίνωσε ότι στέλνει στρατιωτικούς για να συνδράμουν τις αρχές σε πολλές επαρχίες του νότου. Στη Νατζάφ οι αρχές επέβαλαν απαγόρευση κυκλοφορίας, τα επεισόδια όμως συνεχίστηκαν στη Νασιρίγια, όπου τουλάχιστον οκτώ διαδηλωτές σκοτώθηκαν από πραγματικά πυρά, και άλλοι πενήντα τραυματίστηκαν, στην προσπάθεια των δυνάμεων ασφαλείας να ανακτήσουν τον έλεγχο δύο γεφυρών που είχαν καταληφθεί.

Οι διαδηλώσεις και οι αιματηρές συγκρούσεις είναι καθημερινό φαινόμενο και στην Βαγδάτη, στην πρωτεύουσα του νότιου Ιράκ Βασόρα και σε άλλες πόλεις. Από την έναρξή τους μάλιστα, την 1^η Οκτωβρίου, έχουν σκοτωθεί περισσότεροι  από 360 άνθρωποι και έχουν τραυματιστεί πάνω από 15.000.

Η δυσαρέσκεια των πολιτών είναι μεγάλη και ξεκινά από το γεγονός ότι, μετά την πτώση του Σαντάμ, διασπαθίστηκαν, επισήμως, 410 δισεκατομμύρια ευρώ. Ένα ποσό που είναι διπλάσιο από το ΑΕΠ της χώρας. Για τον λόγο αυτό, οι διαδηλωτές ζητούν την εκ βάθρων αλλαγή του πολιτικού συστήματος. Η κυβέρνηση, ωστόσο, κινείται με αργούς ρυθμούς. Υπό την πίεση των ταραχών η πολιτική ηγεσία της Βαγδάτης υποσχέθηκε μια εκλογική μεταρρύθμιση και πρόωρες βουλευτικές εκλογές. Οι υποσχέσεις αυτές επικυρώθηκαν μάλιστα από το Κοινοβούλιο, όμως την ίδια ώρα το πολιτικό κατεστημένο δείχνει να έχει συσπειρωθεί, καθώς διαβλέπει ότι μπορεί να χάσει την εξουσία.