Η χειραψία στο Ελσίνκι και η νέα τάξη πραγμάτων

Διαστάσεις εμφυλίου προσλαμβάνει στις ΗΠΑ η κριτική κατά του Τραμπ με αφορμή την συνάντηση κορυφής με τον Ρώσο πρόεδρο και τα όσα ακολούθησαν. Ωστόσο υπάρχει και μια σειρά γεγονότων, δευτερεύουσας σημασίας σε διάφορα μέρη του πλανήτη, τα οποία μαρτυρούν ότι κάτι άλλαξε στο Ελσίνκι.

Το πρώτο μήνυμα που έστειλε η συνάντηση Τραμπ – Πούτιν είναι η αναγνώριση της Μόσχας από τις ΗΠΑ, ως έναν επί ίσοις όροις «ανταγωνιστή», με τον οποίο όμως η Ουάσινγκτον πρέπει να έχει «καλές σχέσεις». Αυτές τις καλές σχέσεις με την Μόσχα διερεύνησε ο Αμερικανός πρόεδρος στην συνάντηση του Ελσίνκι, τις υποστήριξε με την στάση του στην συνέντευξη τύπου και τις υπεραμύνθηκε στο διευκρινιστικό tweet του για τις αμερικανικές υπηρεσίες και την έρευνα περί ρωσικής εμπλοκής στις εκλογές του 2016.

«Οι δύο μεγαλύτερες πυρηνικές δυνάμεις του κόσμου, πρέπει να τα πηγαίνουν καλά», έγραψε ο Τραμπ σε συνέχεια των όσων ειπώθηκαν στο Ελσίνκι για την οικοδόμηση μιας νέας «έκτακτης» κατά τον ίδιο σχέσης με την Ρωσία. Την ίδια ώρα, ο Πούτιν, επιβεβαίωσε και με συνέντευξή του, στο φιλικό προς τον Τραμπ αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο Fox News, ότι έδωσε διαβεβαιώσεις στον Αμερικανό πρόεδρο για την πρόθεση της Μόσχας να παρατείνει την Νέα START. Πρόκειται για την συμφωνία για την πυρηνική ασφάλεια που εκπνέει το 2021, και για την οποία η Μόσχα εκφράζει κάποιες επιφυλάξεις για την απόλυτη τήρησή της από τις ΗΠΑ.

Το δεύτερο σημαντικό μήνυμα που έστειλε η χειραψία του Ελσίνκι είναι η αποφασιστικότητα των δύο ηγετών να προχωρήσουν στην οικοδόμηση «καλών σχέσεων», κάτι που σημείωσε και ο οικοδεσπότης της συνάντησής τους, ο πρόεδρος της Φινλανδίας Σάουλι Νιινίστο. Πως όμως θα οικοδομηθούν αυτές οι σχέσεις, όταν οι δύο χώρες, ως παγκόσμιες ηγέτιδες δυνάμεις, εμπλέκονται σε ανοιχτές διενέξεις; Σε αυτές τις περιπτώσεις η απάντηση έρχεται από τα μέτωπα των διενέξεων και μια πρώτη ανάγνωση της τρέχουσας ειδησιογραφίας τείνει να δικαιώσει τον Τραμπ ότι έγινε μία «καλή αρχή». 

Ιράν-Συρία-Μέση Ανατολή

Το μοναδικό θέμα στο οποίο φάνηκε από τις δηλώσεις των δύο ηγετών να υπάρχει κάποια ένταση ήταν το θέμα του Ιράν και του πυρηνικού οπλοστασίου του. Ο Πούτιν αναφέρθηκε σε αυτό, τονίζοντας ότι είναι γνωστές οι θέσεις των δύο πλευρών, ενώ την ίδια ημέρα οι ΗΠΑ ανακοίνωναν ότι θα επανεξετάσουν κάποιες από τις κυρώσεις που έχουν επιβάλλει στην Τεχεράνη, σύμμαχο της Μόσχας στον πόλεμο της Συρίας.

Μάλιστα ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών Στήβεν Μνούτσιν, ο οποίος έκανε τις σχετικές δηλώσεις που αφορούσαν εξαιρέσεις στην πώληση ιρανικού πετρελαίου, είχε θέσει ως όρο στους δημοσιογράφους, αυτές να δημοσιοποιηθούν την Δευτέρα, ημέρα που γινόταν και η σύνοδος κορυφής Τραμπ-Πούτιν. Σήμερα, ωστόσο, οι ΗΠΑ απέρριψαν όλα τα αιτήματα του Βερολίνου, του Παρισιού και του Λονδίνου, που ζητούσαν εξαιρέσεις από τις κυρώσεις για εταιρείες τους που εδρεύουν στο Ιράν. Από την πλευρά της η Τεχεράνη προσέφυγε κατά των ΗΠΑ στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για την εκ νέου επιβολή των αμερικανικών οικονομικών κυρώσεων.

Στο άλλο μεγάλο μέτωπο, στο οποίο ΗΠΑ και Ρωσία έρχονται σε σύγκρουση, στην Συρία, ο συριακός στρατός με την βοήθεια των Ρώσων, καθάριζε τις τελευταίες ημέρες το νότιο τμήμα της χώρας, ιδιαίτερα την περιοχή της Ντεράα, από τους αντάρτες, οι οποίοι μετέχουν στον υπό τις ΗΠΑ συνασπισμό. Παραλλήλως, για πρώτη φορά, οι δυνάμεις του Άσαντ έκαναν επιχειρήσεις κοντά στα υψίπεδα του Γκολάν, μια περιοχή στην οποία το Ισραήλ δεν άφηνε να πετάξει ούτε κουνούπι.

Την ίδια ώρα ο Νετανιάχου, ο οποίος είδε τις προηγούμενες τον Πούτιν στην Μόσχα, αμέσως μετά την σύνοδο του Ελσίνκι ευχαριστούσε τους δύο ηγέτες για τις δεσμεύσεις που ανέλαβαν προκειμένου να διαφυλαχθεί η ασφάλεια του Ισραήλ. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός χαιρέτισε επίσης την «ξεκάθαρη θέση που διατύπωσε ο Πούτιν» για την αναγκαιότητα να εφαρμοστούν οι συμφωνίες απεμπλοκής, μεταξύ Ισραήλ και Συρίας, από το εμπόλεμο του 1974.

Το μέτωπο του αερίου

Στην συνάντηση του Ελσίνκι ο Πούτιν πρότεινε στον Τραμπ συνεργασία για την ρύθμιση των αγορών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Τον διαβεβαίωσε επίσης ότι «η Ρωσία είναι έτοιμη να διατηρήσει τη διαμετακόμιση του αερίου μέσω της Ουκρανίας», χωρίς να διευκρινίζει τι θα γίνει με τον Nord Stream 2, που την παρακάμπτει στην μεταφορά αερίου στην Γερμανία και η κατασκευή του αποτελεί μείζον θέμα για το Βερολίνο.

Αν και μέχρι αυτήν την ώρα δεν υπάρχει κάποια γερμανική αντίδραση, Ρωσία και Ουκρανία συμφώνησαν σήμερα να συνεχίσουν, με την διαμεσολάβηση της ΕΕ, τις συνομιλίες για την προμήθεια της Ευρώπης με ρωσικό φυσικό αέριο, το οποίο διέρχεται από τους ουκρανικούς αγωγούς. Η ισχύουσα συμφωνία λήγει στα τέλη του 2019 και οι δύο πλευρές, όπως ανέφερε ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Μάρος Σέφκοβιτς, συμφώνησαν να εντατικοποιήσουν τις συνομιλίες. Μάλιστα, ο Ρώσος υπουργός Ενέργειας, Αλεξάντρ Νόβακ, επανέλαβε την διαβεβαίωση του Πούτιν για παράταση της συμφωνίας.

Θα το γυρίσει σε Patriot η Τουρκία;

Παρά το φορτωμένο πρόγραμμά του ο Τραμπ βρήκε τον χρόνο να συνομιλήσει με τον Ερντογάν, σύμμαχο του Πούτιν το τελευταίο διάστημα και άμεσα εμπλεκόμενο στην πολεμική κρίση της Συρίας. Οι δύο πρόεδροι συζήτησαν θέματα που αφορούσαν την εκκένωση της Μανμπιτζ από τους τελευταίους Κούρδους της YPG, στο πλαίσιο εφαρμογής της πρόσφατης συμφωνίας Ουάσιγκτον και Άγκυρας για τα κουρδικά εδάφη της βόρειας Συρίας.

Σήμερα ωστόσο, Αμερικανός αξιωματούχος ανέφερε ότι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ διαπραγματεύεται μια πιθανή συμφωνία για την πώληση στην Τουρκία του αντιπυραυλικού συστήματος Patriot. Η Τουρκία δέχεται έντονες επικρίσεις από συμμάχους της στο ΝΑΤΟ και έχει βρεθεί στο στόχαστρο Αμερικανών γερουσιαστών για την πρόθεσή της να αγοράσει το αμυντικό αντιπυραυλικό σύστημα S-400 από τη Ρωσία. Αν και οι διαδικασίες έχουν παγώσει, δεν έχει απελευθερωθεί ακόμη ούτε ο δρόμος για την παράδοση των αμερικανικών μαχητικών F-35, καθώς πολλοί Αμερικανοί Γερουσιαστές μπλοκάρουν τις διαδικασίες.