Ιδιωτικοποίηση και του Διαστήματος!

Το Διάστημα και ιδιαίτερα η Σελήνη έχουν το 2022 την τιμητική τους, αφού έχουν προγραμματισθεί πολλές αποστολές και δραστηριότητες με στόχο την εξόρυξη σπάνιων γαιών, τεραστίων ποσοτήτων από μέταλλα της ομάδας του λευκόχρυσου, αλουμίνιο, σίδηρο, μαγνήσιο και άλλων στρατηγικών μετάλλων… ακόμα και οξυγόνου, το οποίο βρίσκεται στο επιφανειακό στρώμα βράχου και λεπτής σκόνης (ρεγόλιθος) που καλύπτει το φεγγάρι.

Για το λόγο αυτό κράτη και ιδιώτες έχουν δρομολογήσει εντατικές αποστολές που καταδεικνύουν πως δεν πρόκειται για ευγενή επιστημονική άμιλλα, αλλά για σκληρό ανταγωνισμό, αφού έχει και στρατηγική διάσταση. Μόνο η NASA υποστηρίζει τουλάχιστον 18 κρατικές και ιδιωτικές σεληνιακές αποστολές, με σπουδαιότερη τη συγκρότηση διαστημικού σταθμού σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη.

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) έχει ξεκινήσει τη διαδικασία για μια επιστημονική αποστολή στη Σελήνη με την προοπτική να αρχίσει γεωτρήσεις στο φεγγάρι έως το 2025. Στόχος της ESA είναι να εξάγει οξυγόνο, νερό και καύσιμα από το ρεγόλιθο. Η Ρωσία έχει ετοιμάσει επίσης αποστολές, ενώ η Κίνα προσδοκά να θέσει σε πλήρη λειτουργία τον δικό της διαστημικό σταθμό Tiangong, ενώ άλλες εθνικές αποστολές έχουν προγραμματίσει η Ιαπωνία, η Ινδία, η Νότια Κορέα και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Ταυτόχρονα, όπου ευκαιρία μεγάλου κέρδους παρόντες και οι “οραματιστές” κροίσοι. Ο μεν Μπέζος οραματίζεται τεράστιους κυλίνδρους, που θα είναι σε τροχιά στο Διάστημα και θα μπορεί έκαστος να φιλοξενήσει έως και ένα εκατομμύριο ανθρώπους, ο δε Ίλον Μασκ σχεδιάζει αποικίες σε άλλους πλανήτες και κυρίως στον Άρη. Ο Ρίτσαρντ Μπράνσον με την Virgin Galactic πιο προσγειωμένος, αρκείται στην ανάπτυξη του διαστημικού τουρισμού με τις υποτροχιακές διαστημικές πτήσεις που οργανώνει. Στον διαστημικό ανταγωνισμό των ιδιωτών εισέρχεται η Boeing που θα επιχειρήσει πτήσεις με το μη επανδρωμένο σκάφος της Starliner, αλλά και η United Launch Alliance (ULA) με τον μεγάλο πύραυλό της Vulcan.

Είναι σαφές ότι οι ιδιώτες έχουν μεγάλες βλέψεις στο Διάστημα και δεδομένου ότι υπάρχουν σοβαρά κενά στις διεθνείς συμφωνίες, όπως θα δούμε στη συνέχεια, βιάζονται να δημιουργήσουν τετελεσμένα. Λειτουργούν όπως η περιβόητη Βρετανική Εταιρία των Ανατολικών Ινδιών, που έπαιξε τον κύριο ρόλο στη δημιουργία της Βρετανικής Αυτοκρατορίας.

Πού αρχίζει το Διάστημα

Ο Tim Marshall, διπλωματικός συντάκτης στο SkyNews και αυθεντία στις διεθνείς σχέσεις, στο βιβλίο του “Η δύναμη της γεωγραφίας” (εκδόσεις Διόπτρα 2021) καταλήγει με ένα κεφάλαιο για το Διάστημα, όπου επισημαίνει ότι εκτός από τους ανταγωνισμούς, υπάρχει και συνεργασία. Αυτή ξεκίνησε με διεθνείς συμπράξεις για τους δορυφόρους, αλλά έγινε ουσιαστικά πράξη με την σύνδεση στο Διάστημα της αποστολής Σογιούζ- Απόλλον, που οδήγησε στη δημιουργία του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού το 1998. Δεδομένου ότι πολλές χώρες αρχίζουν να συνωστίζονται στη Σελήνη, αλλά και ιδιώτες προσέρχονται με φιλοδοξίες, τίθεται το ζήτημα των δικαιωμάτων και του θεσμικού πλαισίου.

Ο Marshall αναφέρει το βασικό κείμενο του 1967, τη Συνθήκη του Διαστήματος, που χαρακτηρίζει «απαρχαιωμένο» και από το οποίο απορρέουν όλοι οι νόμοι που διέπουν τη χρήση του Διαστήματος. Η Συνθήκη του Διαστήματος λέει ότι η Σελήνη πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο για ειρηνικούς σκοπούς. Αυτό όμως μπορεί να καλύπτει τα επιθετικά όπλα, αλλά όχι τα αμυντικά.

Υπάρχουν και οι Συμφωνίες Άρτεμις (Artemis Accords), όπως ανακοίνωσε η NASA τον Οκτώβριο του 2020, που υπέγραψαν οκτώ χώρες (ΗΠΑ, η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Ιαπωνία, το Λουξεμβούργο, η Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) με τις οποίες επιχειρείται η διαμόρφωση προτύπων για τη δημιουργία βάσεων/οικισμών στην επιφάνεια της Σελήνης, δημιουργώντας “ασφαλείς ζώνες” γύρω από μελλοντικές σεληνιακές βάσεις, για να αποφεύγονται οι συγκρούσεις. Ο Marshall επισημαίνει ότι αυτές οι “ζώνες ασφαλείας” ανησυχούν τη Μόσχα και το Πεκίνο και τονίζει ότι δεν υπάρχει νομοθεσία που να αποτρέπει την προσσελήνωση ενός ρωσικού σκάφους σε μια αμερικανική “ζώνη ασφαλείας”.

Ένα άλλο ζήτημα που θέτει είναι «πού αρχίζει το Διάστημα;», καθώς η NASA υποστηρίζει ότι αρχίζει στα 80 χλμ από την επιφάνεια της θάλασσας, ενώ η Διεθνής Αεροναυτική Ομοσπονδία, που επικυρώνει αστροναυτικά αρχεία, στα 100 χλμ. Αυτό σημαίνει, όπως εξηγεί ότι αν μια χώρα μια χώρα βάλει ένα δορυφόρο στα 90 χλμ πάνω από μια άλλη χώρα, εκείνη μπορεί να τον καταρρίψει.

Ο Marshall θεωρεί πως η Συνθήκη του Διαστήματος πρέπει να επικαιροποιηθεί με βάση τα σημερινά τεχνολογικά δεδομένα γιατί περιλαμβάνει και τον όρο «εθνική οικειοποίηση», στο πλαίσιο μιας realpolitik του Διαστήματος, μιας “astropolitik”. Επισημαίνει δε ότι στη Συνθήκη για τη Σελήνη (1979 του ΟΗΕ) που ελάχιστες χώρες έχουν επικυρώσει, ορίζεται ότι οι φυσικοί της πόροι δεν μπορούν να ανήκουν σε κανέναν οργανισμό ή ιδιώτη. Και εξηγεί ότι μέχρι να επικυρωθεί η Συνθήκη της Σελήνης, ισχύει η Συνθήκη του Διαστήματος, κατάσταση που δημιουργεί ένα “παράθυρο”.