Ινδία και Πακιστάν αναζητούν διέξοδο στο αδιέξοδο δεκαετιών

Είναι όμως βέβαιο ότι οι τρομοκράτες εκμεταλλευόμενοι τα σημαντικά κενά ασφαλείας της Ινδικής Διοίκησης στόχευαν σε κάτι περισσότερο από αθώους ινδουιστές τουρίστες. Επεδίωξαν να βάλουν φωτιά σε μία εξαιρετικά… εύφλεκτη περιοχή του πλανήτη και εν μέρει το πέτυχαν!

Η Ινδία εξ αρχής κατηγόρησε το Ισλαμαμπάντ ότι βρίσκεται πίσω από αυτήν την επίθεση με τις Πακιστανικές Αρχές να αρνούνται οποιαδήποτε εμπλοκή. Την ευθύνη της επίθεσης ανέλαβε αρχικά στο Telegram το “Μέτωπο Αντίστασης” (TRF) που θεωρείται από το Νέο Δελχί ως θυγατρική της πακιστανικής τζιχαντιστικής ομάδας Λασκάρ-ε-Τάιμπα (LeT) αλλά αργότερα ανακάλεσε. Είναι όμως γνωστό ότι η πανίσχυρη Υπηρεσία Πληροφοριών του Πακιστάν (ISI) που πολλές φορές ενεργεί ως “κράτος εν κράτει”, συνδέεται με πολλές τέτοιες οργανώσεις.

Αυτή η κρίση κατέληξε σε μία ιδιότυπη αλλά ευτυχώς σε μία περιορισμένη διασυνοριακή στρατιωτική αντιπαράθεση, χωρίς μείζονες αναπτύξεις στρατευμάτων. Οι πληροφοριακές ή μάλλον οι… παραπληροφοριακές επιχειρήσεις και των δύο αυτών χωρών της Ινδικής Υποηπείρου με πυρηνικά όπλα στο οπλοστάσιο τους και έναν συνολικό πληθυσμό 1,6 δισ. κατοίκων δυσχέραναν να αντιληφθούμε τι ακριβώς συνέβαινε επιχειρησιακά και τι επιτεύχθηκε στρατιωτικά. Έγινε όμως αντιληπτό ήταν ότι οι στρατιωτικές ενέργειες της Ινδίας όσο και του Πακιστάν ήταν στοχευμένες, μετρημένες μειώνοντας στο ελάχιστο τον κίνδυνο κλιμάκωσης με δυνητικά καταστροφικές συνέπειες όχι μόνον για την ευρύτερη περιοχή, αλλά και ολόκληρο τον κόσμο.

Το παρασκήνιο για την κατάπαυση

Αυτό όμως που θα πρέπει να τονιστεί είναι ότι πέρα όμως το πολεμικό κλίμα οι Σύμβουλοι Εθνικής Ασφάλειας Ινδίας και Πακιστάν διατήρησαν διαρκή επικοινωνία! Όταν το πρωί του Σαββάτου η Εκπρόσωπος του Ινδικού Υπουργείου Άμυνας δήλωσε ότι η Ινδία δεν επιθυμεί κλιμάκωση της έντασης με το Πακιστάν με ανάλογες δηλώσεις και στο Ισλαμαμπάντ, διαφάνηκε ότι η τετραήμερη ανταλλαγή στρατιωτικών πληγμάτων, υπό την πίεση και του διεθνούς παράγοντα έβαινε προς τερματισμό.

Η άμεση κατάπαυση του πυρός που ανακοινώθηκε το απόγευμα του για όσους παρακολουθούσαμε την κατάσταση, ήταν αναμενόμενη. Και λόγω της διατήρησης διαύλου επικοινωνίας όπως αναφέρθηκε στην προηγούμενη παράγραφο και φυσικά λόγω των εντόνων και διαρκών ενεργειών τόσο των ΗΠΑ (παρά το γεγονός ότι δεν έχει ακόμη διορίσει πρεσβευτές σε καμία από τις δύο χώρες) όσο και της Σαουδικής Αραβίας και δευτερευόντως κάποιων άλλων χωρών!

Ας σημειωθεί ότι ο Υπουργός Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας, Άντελ αλ-Τζουμπέιρ πέρασε την Πέμπτη 7 Μάιου στο Νέο Δελχί, ενώ την επομένη βρέθηκε στο Ισλαμαμπάντ για αντίστοιχες συνομιλίες με την πακιστανική ηγεσία. Το Βασίλειο των Σαούντ έχει σημαντική επιρροή στο Πακιστάν, του οποίου 2,6 εκατομμύρια πολίτες εργάζονται στην χώρα αυτή, ενώ έχει δανείσει δισεκατομμύρια δολάρια στο Ισλαμαμπάντ για να διασώσει οικονομικά την χώρα όλα αυτά τα χρόνια. Όμως το Ριάντ διατηρεί και εξαιρετικές σχέσεις με το Νέο Δελχί συμμετέχοντας στον σχεδιασμό και στην υλοποίηση του εμπορικού και ενεργειακού “Διαδρόμου Ινδίας Μέσης Ανατολής-Ευρώπης”.

Για να κατανοήσουμε την πολυπλοκότητα των διεθνών σχέσεων οφείλουμε να παραθέσουμε ακόμα ένα παράδοξο! Για τον τερματισμό της παρούσης κρίσεως ενδιαφέρθηκε πολύ και η Κίνα, παρά το ό,τι έχει στενούς οικονομικούς και στρατιωτικούς δεσμούς με το Πακιστάν. Όμως παρά τα δισεπίλυτα συνοριακά ζητήματα με την Ινδία (υπήρξε μάλιστα μια συνοριακή σύγκρουση στην περιοχή των Ιμαλάϊων το 2020) η Κίνα είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ινδίας! Στο Πεκίνο γνωρίζουν ότι ένας γενικευμένος πόλεμος θα επηρεάσει αρνητικά τα συμφέροντα της χώρας.

Και οι δύο δηλώνουν νικητές!

Στην δήλωση του στο γνωστό πλέον “Truth Social” o Πρόεδρος Τραμπ έγραψε το Σάββατο: «Μετά από μια μακρά νύχτα συνομιλιών με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ, είμαι στην ευχάριστη θέση να ανακοινώσω ότι η Ινδία και το Πακιστάν συμφώνησαν σε πλήρη και άμεση κατάπαυση του πυρός, συγχαρητήρια και στις δύο χώρες που χρησιμοποίησαν την Κοινή Λογική και την Εξαιρετική Νοημοσύνη» . Λίγο αργότερα οι ΥΠΕΞ της Ινδίας και του Πακιστάν επιβεβαίωσαν την συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, με τον δεύτερο να μην χάνει την ευκαιρία να δηλώνει ότι στην συμφωνία κατάπαυσης του πυρός έπαιξε ρόλο και η Τουρκία, η οποία όπως γνωρίζουμε είναι στενός σύμμαχος και υποστηρικτής της χώρας του και αντιστρόφως.

Και οι δύο πλευρές μπορούν πλέον να διεκδικήσουν τη νίκη για να ικανοποιήσουν την κοινή γνώμη τους που ήθελε την χώρα τους να συντρίβει την άλλη με πιθανότερη όμως έκβαση να συντριβούν και οι δύο σε έναν πλήρους κλίμακας πόλεμο με την πιθανότητα έστω και πολύ μικρή, χρήσης πυρηνικών όπλων. Και εδώ έπαιξε πάλι το ρόλο της η λεγόμενη Αμοιβαία Εγγυημένη Καταστροφή (MAD-Mutual Assured Destruction) που επιβάλει μία ισορροπία του τρόμου.

Οι Πακιστανοί πολιτικοί και στρατιωτικοί ηγέτες θα ισχυριστούν ότι η χώρα τους, μία πολύ μικρότερη χώρα από την Ινδία, αντιστάθηκε στον ισχυρό γείτονα της, ενώ το Νέο Δελχί μπορεί πλέον να πει ότι τιμώρησε τους τρομοκράτες και έδωσε ένα μάθημα στο Πακιστάν που υποθάλπει την τρομοκρατία και διαρκώς προκαλεί την Ινδία. Πάντως παρά τις πληροφορίες για εκρήξεις ένθεν κακείθεν της λεγόμενης Γραμμής Ελέγχου (LoC) η οποία σύμφωνα με την Συμφωνία Σίμλα (1972) αποτελεί το de facto σύνορο των δύο χωρών στο Κασμίρ, μέχρι την στιγμή που γραφόταν το παρόν η κατάπαυση του πυρός τηρείται, ενώ έχει ενεργοποιηθεί δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ των στρατιωτικών επιτελείων. Η κατάπαυση του πυρός είναι το πρώτο βήμα για την αποκλιμάκωση που τόσο το Νέο Δελχί όσο και οι στρατοκράτες στο Ισλαμαμπάντ αναμφίλεκτα επιζητούσαν.

Η Συνθήκη για τα Ύδατα του Ινδού

Ινδία και Πακιστάν έχουν πολεμήσει τρεις από τους τέσσερις προηγούμενους πολέμους τους για την αμφιλεγόμενη περιοχή αυτή! Στον πυρήνα της διαρκούς κρίσεως στο Κασμίρ με τις αυξομειούμενες εντάσεις υπάρχει ένα εύφλεκτο μείγμα θρησκευτικού εθνικισμού, γεωστρατηγικής, αυταρχικής διακυβέρνησης και πολιτικών ιδιαιτεροτήτων. Από τότε που απέκτησαν την ανεξαρτησία τους από τη βρετανική κυριαρχία το 1947 και την ταραχώδη διχοτόμηση με αρχιτέκτονα την αυτοκρατορική Μεγάλη Βρετανία, και οι δύο χώρες ελέγχουν τμήματα του Κασμίρ, με την Κίνα να ελέγχει ένα άλλο μέρος του, αλλά συνεχίζουν να το διεκδικούν πλήρως!

Παρά την γενικότερη πολεμική ρητορική και τις διακηρύξεις περί νίκης αναζητείται διέξοδος από αυτό που αποτελεί αδιέξοδο δεκαετιών. Μπορεί ο Αμερικανός ΥΠΕΞ Μάρκο Ρούμπιο συγχαίροντας για την αποκλιμάκωση τον Ινδό Πρωθυπουργό Ναρέντρα Μόντι και τον Πακιστανό Σεχμπάζ Σαρίφ να δήλωσε ότι «οι δύο χώρες συμφώνησαν να ξεκινήσουν συνομιλίες για ένα «ευρύ φάσμα θεμάτων σε ουδέτερο σημείο», αλλά αυτό φαίνεται εξαιρετικά δυσχερές στο εγγύς μέλλον. Παρενθετικά οφείλουμε να επισημάνουμε ότι μπορεί στο Πακιστάν να υπάρχει εκλεγμένος Πρωθυπουργός και Πρόεδρος, αλλά ο ισχυρότερος πόλος εξουσίας είναι ο Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων Στρατηγός Ασίμ Μουνίρ και σε αυτόν πρωτίστως απευθύνθηκε ο Ρούμπιο.

Ως δεύτερο βήμα αποκλιμάκωσης και αρχικής άρσης του αδιεξόδου συζητείται η επαναφορά της πρότερης κατάστασης με παύση από την Ινδία της αναστολής της Συνθήκης για τα Ύδατα του Ινδού (IWT), μια συμφωνία χρήσης και διανομής νερού με το Πακιστάν του 1960. Παράλληλα το Πακιστάν θα πρέπει να ανοίξει και πάλι τον εναέριο χώρο του για όλες τις πτήσεις ινδικών αεροσκαφών. Η επαναβεβαίωση της Συμφωνίας Σίμλα του 1972, (επτά μήνες αφότου το Πακιστάν έχασε οριστικά τον πόλεμο του 1971 που οδήγησε στη δημιουργία του Μπαγκλαντές) η οποία αποτελεί το θεμέλιο των σχέσεων Ινδίας-Πακιστάν, διέπει τον Κώδικα Εμπορίου και πάνω απ’ όλα περιγράφει τη δέσμευση για την επίλυση των διαφορών με ειρηνικά μέσα θα είναι το τρίτο βήμα.

Η στάση της Ελλάδας

Σχετικά όμως και με την Ελλάδα! Ανεξαρτήτως της πολυπλοκότητας της καταστάσεως σε αυτήν την υψηλής στρατηγικής σημασίας περιοχή στους πρόποδες των Ιμαλάϊων, επισημαίνεται ότι τα γεωπολιτικά συμφέροντα της χώρας μας συγκλίνουν με αυτά της Ινδίας και τούμπαλιν. Ας μην ξεχνάμε φιλοδοξούμε να συμμετάσχουμε στον εμπορικό και ενεργειακό Διάδρομο Ινδίας-Μέσης Ανατολή Ευρώπης IMEC (India-Middle East-Europe Economic Corridor).

Η στρατηγική συνεργασία με μία χώρα που τυχαίνει να είναι η πέμπτη οικονομία στον κόσμο και μία ανερχόμενη τεχνολογική δύναμη συντελεί και στην στρατηγική – εξωτερική εξισορρόπηση της Τουρκίας συμμάχου του Πακιστάν. Η Ελλάδα προεδρεύουσα αυτόν τον μήνα του Συμβουλίου Ασφαλείας έπαιξε στα πλαίσια των δυνατοτήτων της τον δικό της ρόλο με συχνές διαβουλεύσεις της Ελληνικής Μόνιμης Αντιπροσωπείας με την Ινδική, ένα θετικό αντιστάθμισμα, καθόσον Μη Μόνιμο Μέλος είναι αυτή την διετία και το Πακιστάν.

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι σε αυτήν κρίση και την ιδιότυπη και περιορισμένη στρατιωτική αντιπαράθεση το κύριο μέλημα και της Ινδίας και του Πακιστάν ήταν να ενεργούν και να ανταποδίδουν χωρίς να αφήσουν περιθώρια σπειροειδούς κλιμάκωσης αναζητώντας ταυτόχρονα τον δρόμο σύντομης αποκλιμάκωσης. Η αναζήτηση όμως μόνιμης διεξόδου στο 78χρονο αδιέξοδο του Κασμίρ για την οποία φέρει αναντίρρητα ιστορική ευθύνη το Ηνωμένο Βασίλειο, θα μπορούσε να γίνει μόνο με μία ουσιαστική συζήτηση για το μέλλον του κάτι όμως που εκτιμάται ως απίθανο.

Παρά το γεγονός ότι και οι δύο χώρες συνειδητοποιούν ότι η περιοχή θα παραμείνει ενεργό σημείο ανάφλεξης και αναγνωρίζουν τους κινδύνους μίας ενδεχόμενης ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης. Το βασικό πρόβλημα είναι ότι το «στρατιωτικό-τζιχαντιστικό» κατεστημένο του Ισλαμαμπάντ θα συνεχίζει να χρησιμοποιεί το ζήτημα αυτό εναντίον της Ινδίας. Από την άλλη μεριά και τα εθνικιστικά στοιχεία στο Νέο Δελχί δεν θα επιτρέψουν κανένα «επανακλιμπράρισμα» στο στάτους του Κασμίρ, όπου το 70% των κατοίκων είναι Μουσουλμάνοι .