ΗΠΑ και ΕΕ πιέζουν Σόφια και Σκόπια για συμβιβασμό

Η επίλυση της διαμάχης κρατών στα Βαλκάνια που αποτελούν εμπόδιο για την ένταξη κάποιων από αυτών στις ευρωατλαντικές δομές, θεωρείται προτεραιότητα για ΗΠΑ και ΕΕ. Το βέτο της Βουλγαρίας για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της ΕΕ με τη Βόρεια Μακεδονία, που είναι κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ, έχει προκαλέσει έντονες διπλωματικές διεργασίες με στόχο την άρση του.

Στο πλαίσιο αυτό μεταβαίνουν αύριο στη Σόφια για συνομιλίες, ο πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας Ζόραν Ζάεφ, ο αναπληρωτής πρωθυπουργός για Ευρωπαϊκές Υποθέσεις Νίκολα Ντιμιτρόφ και ο υπουργός Εξωτερικών Μπουγιάρ Οσμάνι. Θα συναντηθούν με τον Βούλγαρο πρόεδρο Ρούμεν Ράντεφ και τον υπηρεσιακό πρωθυπουργό Στέφαν Γιάνεφ καθώς επίσης και με εκπροσώπους των κύριων κομμάτων.

Το γεγονός ότι η ανώτατη διπλωματική ηγεσία μαζί με τον Ζάεφ επισκέπτεται τη Σόφια περίπου ένα μήνα πριν τις βουλγαρικές εκλογές και λίγες μέρες πριν την σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβούλιου, υποδηλώνει ότι οι συνομιλίες θα προετοιμάσουν το έδαφος για ενδεχόμενη επίλυση της διαμάχη τους για τις ιστορικές, γλωσσικές και εθνοτικές διαφορές. Οι δυο πλευρές απέφυγαν να μιλήσουν για τις λεπτομέρειες των διαπραγματεύσεών τους.

Ωστόσο, με πρόσφατες δηλώσεις τους άφησαν να εννοηθεί ότι θα ακολουθήσουν μία σειρά συγκεκριμένων βημάτων. Ο Ζάεφ δήλωσε ότι και οι δύο πλευρές εργάζονται πάνω σε μια λύση που μπορεί να επιτευχθεί ίσως και μετά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (γίνεται στις 24 Ιουνίου). Ο πρωθυπουργός Γιάνεφ από την πλευρά του, εξέφρασε την ελπίδα ότι οι δύο κυβερνήσεις μπορούν να λάβουν “πρακτικά μέτρα” που θα μπορούσαν αργότερα να εξεταστούν από το νέο κοινοβούλιο, ώστε να αναζητηθεί μια μόνιμη λύση.

Η Σόφια χρησιμοποιεί αυτή τη φορά χαμηλούς τόνους. Δεν είναι κυβέρνηση ο Μπορίσοφ που στηρίζονταν σε ένα μικρό εθνικιστικό κόμμα, το οποίο δεν κατάφερε να εισέλθει στο κοινοβούλιο στις εκλογές του Απριλίου. Όμως, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και οι πιέσεις των Βρυξελλών στα Σκόπια και κυρίως προς στη Σόφια καθώς το βέτο της εμποδίζει και την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της ΕΕ με την Αλβανία.

Πιέσεις για συμβιβασμό

Δεν θεωρείται τυχαίο ότι το Μάιο ο Επίτροπος Διεύρυνσης της ΕΕ Όλιβερ Βάρχεϊ και ο Πορτογάλος υπουργός Εξωτερικών Αουγκούστο Σίλβα  –η χώρα του ασκεί την προεδρία της ΕΕ– επισκέφτηκαν τις δύο χώρες και τους παρουσίασαν ένα νέο σχέδιο για την επίλυση της αντιπαράθεσης. Το σχέδιο το οποίο βασίζεται και σε ιδέες της γερμανικής προεδρίας της ΕΕ, επιδιώκει η Βόρεια  Μακεδονία να ξεκινήσει ενταξιακές συνομιλίες με τις Βρυξέλλες και εντός του μηνός.

Προτείνει έναν οδικό χάρτη για τα δύο κράτη που θα συμβάλει στην ενίσχυση της συνεργασίας και εμπιστοσύνης με στόχο τη λύση. Υπενθυμίζεται ότι τον Μάρτιο έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ζήτησε από την ΕΕ να γίνει, το συντομότερο δυνατόν, μια πρώτη διακυβερνητική διάσκεψη με τη Βόρεια Μακεδονία που θα σηματοδοτήσει την επίσημη έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων.

Ένας ακόμα παράγοντας πίεσης θεωρείται και το γεγονός ότι ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν υπέγραψε πρόσφατα διάταγμα με επιβολή αυστηρών κυρώσεων σε  όσους απειλούν τη σταθερότητά των Δυτικών Βαλκανίων, στο οποίο αναφέρεται κατηγορηματικά η πλήρη ενσωμάτωση των κρατών της περιοχής σε υπερατλαντικούς θεσμούς. Μάλιστα ο εκπρόσωπος του State Department Νέντ Πράις σε twitter ανέφερε ότι «υποστηρίζουμε την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της ΕΕ με τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία χωρίς καθυστέρηση».

Γεωπολιτικές στρατηγικές

Η Βουλγαρία άσκησε βέτο στην ΕΕ για τη Βόρεια Μακεδονία, επικαλούμενη διαφορές για την ιστορία, τη γλώσσα και την ταυτότητά της, ότι έχουν βουλγαρικές ρίζες. Η κυβέρνηση των Σκοπιών κατέστησε σαφές, ότι δεν συμβιβάζεται με ευαίσθητα ζητήματα όπως η εθνική της ταυτότητα.

Όμως, τώρα οι εξελίξεις εμφανίζονται διαφορετικές εξαιτίας πιέσεων. Η βουλγαρική πλευρά δεν μπορεί πρακτικά να λάβει αποφάσεις καθώς πρέπει να γίνουν οι εκλογές του Ιουλίου, που σύμφωνα με δημοσκοπήσεις τα ποσοστά των κομμάτων θα είναι περίπου ίδια με εκείνα των εκλογών του Απριλίου.

Η ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στη ΕΕ εξυπηρετεί τις γεωπολιτικές στρατηγικές κυρίως των ΗΠΑ καθώς και της ΕΕ. Ο στόχος είναι ο περιορισμός της ρωσικής επιρροής στα δυτικά Βαλκάνια που ασκεί θρησκευτική και οικονομική διπλωματία. Η Μόσχα δεν επιθυμεί την ένταξη κρατών των Δυτικών Βαλκανίων στις ευρωατλαντικές δομές. Η Κίνα έχει, από την πλευρά της, διεισδύσει στην περιοχή με το “One Belt-One Road” και κάνει μεγάλες επενδύσεις, αδιαφορώντας για τη διαφθορά και τις χαμηλές καταγραφές στα ανθρώπινα δικαιώματα.