Ιράν: Το πολιτικό σωσίβιο του Νετανιάχου

Αυτή η νέα εξέλιξη, είπε, έδειχνε ότι το Ιράν ανέπτυσσε πυρηνικό όπλο, το οποίο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί εναντίον του εβραϊκού κράτους «σε διάστημα μηνών», γεγονός που ανάγκασε το Ισραήλ να προβεί σε «προληπτικό πλήγμα».

Δεν αναπτύσσουν βόμβα

Ωστόσο, η Σούζαν Μίλερ, πρώην ανώτερη αξιωματούχος της CIA, η οποία υπηρέτησε ως επικεφαλής του σταθμού της υπηρεσίας στο Ισραήλ, δήλωσε την Παρασκευή ότι οι δικές της επαφές με νυν στελέχη των υπηρεσιών πληροφοριών δεν αποκάλυψαν καμία αλλαγή στην πάγια εκτίμηση της αμερικανικής κοινότητας πληροφοριών, σύμφωνα με την οποία, το Ιράν δεν κάνει- επί του παρόντος – κάποια επιταχυνόμενη προσπάθεια για την απόκτηση πυρηνικού όπλου, παρά τον εμπλουτισμό ουρανίου.

«Δεν αναπτύσσουν βόμβα αυτή τη στιγμή», ανέφερε η Μίλερ.

Κενά στις ισραηλινές εκτιμήσεις

Πέρα από τη διάσταση απόψεων ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Ισραήλ για την ιρανική απειλή, η δήλωση του Νετανιάχου εγείρει και επιπλέον ερωτήματα. Δεν συνοδεύεται από καμία αποδεικτική ένδειξη ότι η Τεχεράνη έχει προχωρήσει σε περαιτέρω εμπλουτισμό του αποθέματος ουρανίου από το 60% στο κρίσιμο όριο του 90%, που απαιτείται για την κατασκευή πυρηνικής βόμβας. Επιπλέον, ο ισχυρισμός ότι το Ιράν θα μπορούσε να αναπτύξει και να σμικρύνει ένα πυρηνικό όπλο σε σημείο που να τοποθετείται στην κεφαλή βαλλιστικού πυραύλου μέσα σε λίγους μήνες, θεωρείται ιδιαίτερα αμφισβητήσιμος από την πλειονότητα των ειδικών.

Η πολυπλοκότητα των πυρηνικών

Χρησιμοποιώντας τους προηγμένους φυγοκεντρητές τύπου IR-6, το Ιράν έχει μειώσει σημαντικά τον λεγόμενο «χρόνο εξόδου», δηλαδή τον χρόνο που απαιτείται για την παραγωγή επαρκούς ποσότητας εμπλουτισμένου ουρανίου κατάλληλου για κατασκευή πυρηνικής βόμβας, σε μερικές εβδομάδες, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις ειδικών και υπηρεσιών πληροφοριών. Ωστόσο, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Επιστήμης και Διεθνούς Ασφάλειας, έναν ανεξάρτητο ερευνητικό οργανισμό με έδρα την Ουάσινγκτον, η κατανόηση και ο έλεγχος των περίπλοκων διαδικασιών που απαιτούνται για τη μετατροπή του εμπλουτισμένου ουρανίου σε σχάσιμο πυρήνα, η συμπίεσή του σε υπερκρίσιμη πυρηνική μάζα και η πυροδότηση της εκρηκτικής αλυσιδωτής αντίδρασης, αποτελούν σοβαρές τεχνικές προκλήσεις, που ενδέχεται να χρειαστούν έως… και δύο χρόνια.

Ακόμα κι αν το Ιράν καταφέρει να κατασκευάσει μια λειτουργική πυρηνική βόμβα, παραμένουν τεράστιες τεχνικές δυσκολίες: Η σμίκρυνση της συσκευής σε βαθμό που να μπορεί να τοποθετηθεί στην κεφαλή ενός βαλλιστικού πυραύλου, χωρίς να μειωθεί η αποτελεσματικότητά της, καθώς και η ασφαλής ενσωμάτωσή της σε θερμοανθεκτική πολεμική κεφαλή, όπως αυτές που φέρουν ιρανικοί πύραυλοι μεσαίου βεληνεκούς, συνιστούν σύνθετες διαδικασίες. Σύμφωνα με τους ειδικούς του Ινστιτούτου, αυτά τα βήματα ενδέχεται να προσθέσουν αρκετούς μήνες ακόμη στο συνολικό χρονοδιάγραμμα ανάπτυξης της βόμβας.

Το λεκτικό τέχνασμα του Νετανιάχου

Αυτό το μακρύ χρονοδιάγραμμα δημιουργεί ένα ακόμα πρόβλημα για τον ισχυρισμό του Νετανιάχου, όσον αφορά τη χρήση του όρου «προληπτικό πλήγμα», για να χαρακτηρίσει την ισραηλινή επίθεση στο Ιράν. Όπως επισημαίνει ο Τομ Νίκολς, στο περιοδικό The Atlantic, «οι προληπτικές επιθέσεις, τόσο στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου όσο και της στρατιωτικής ιστορίας, είναι επιθέσεις που αποσκοπούν στην αποτροπή μιας επικείμενης επίθεσης. Είναι ένας νόμιμος τρόπος άμυνας, αντίστοιχος με το νομικό δόγμα ότι, όταν κάποιος σηκώνει γροθιά ή τραβάει όπλο, το υποψήφιο θύμα δεν χρειάζεται να περιμένει να χτυπηθεί ή να πυροβοληθεί».

Προληπτικός πόλεμος

Ο Νίκολς υποστηρίζει ότι, βάσει των στοιχείων που είναι γνωστά μέχρι τώρα, το Ισραήλ προχωρά σε αυτό που ο ίδιος αποκαλεί «προληπτικό πόλεμο», δηλαδή σε στρατιωτική ενέργεια που γίνεται με βάση μια απειλή που είναι μεν υπαρκτή, αλλά όχι άμεση. Ως παραδείγματα τέτοιου είδους ενεργειών, αναφέρει την επίθεση της Ιαπωνίας στο Περλ Χάρμπορ το 1941 και την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ το 2003. Οι χώρες μπορεί να θεωρούν ότι έχουν λόγους να διεξάγουν τέτοιες επιθέσεις, σημειώνει ο Νίκολς, αλλά η διεθνής κοινότητα εδώ και καιρό τις θεωρεί παράνομες και ανήθικες.

Παγκόσμιες αντιδράσεις

Αυτό φαίνεται να αποτελεί και τη γενική ομοφωνία, αν κρίνει κανείς από τις πολυάριθμες επίσημες καταδίκες της ισραηλινής επίθεσης στο Ιράν, που έχουν διατυπωθεί από ηγέτες σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, ο Νετανιάχου και η σκληροπυρηνική εθνικο-θρησκευτική κυβέρνησή του δεν φαίνεται να πτοούνται.

Το κεφάλι του χταποδιού

Καθώς οι Ιρανοί ηγέτες απειλούν επανειλημμένα με την «εξαφάνιση» του Ισραήλ, ο Νετανιάχου επιδιώκει να πλήξει το Ιράν εδώ και δεκαετίες. Ωστόσο, μέχρι πρόσφατα εμποδιζόταν από διαδοχικές αμερικανικές κυβερνήσεις αλλά και από τους ίδιους του τους στρατηγούς και αρχηγούς των μυστικών υπηρεσιών. Αυτό του επέτρεπε να πολεμά τους proxies του Ιράν – τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο, τη Χαμάς στη Γάζα, τους Χούθι στην Υεμένη και τις φιλοϊρανικές σιιτικές πολιτοφυλακές στο Ιράκ και τη Συρία – αλλά όχι αυτό που ο Ντάνι Ντανόν, πρέσβης του Ισραήλ στον ΟΗΕ, αποκάλεσε «το κεφάλι του χταποδιού».

Δύο εξελίξεις οδήγησαν στην ισραηλινή επίθεση

Η πρώτη ήταν η στρατιωτική εκστρατεία του περασμένου φθινοπώρου, κατά την οποία αποκεφαλίστηκε η ηγεσία της Χεζμπολάχ, εξουδετερώθηκαν μαζικά οι μαχητές της και καταστράφηκε το μεγαλύτερο μέρος του οπλοστασίου της. Αυτό εξουδετέρωσε την πιο απειλητική γραμμή άμυνας του Ιράν. Στη συνέχεια, αεροπορικές επιδρομές του Ισραήλ τον Οκτώβριο κατέστρεψαν τα ιρανικά συστήματα αεράμυνας, αφήνοντας τη χώρα καίρια αποδυναμωμένη. Ήδη από τον Φεβρουάριο, Αμερικανοί αξιωματούχοι πληροφοριών προέβλεπαν ότι, το Ισραήλ πιθανόν θα επιτεθεί στο Ιράν εντός μηνών.

Η αμφιθυμία του Τραμπ

Ο δεύτερος παράγοντας είναι η εξωτερική πολιτική του Τραμπ. Αν και είναι επιφυλακτικός στο να εμπλακεί σε έναν ακόμη πόλεμο στη Μέση Ανατολή και θα ήθελε να επιτύχει μια συμφωνία με το Ιράν για τα πυρηνικά, έχει επίσης καταστήσει σαφές στον Νετανιάχου ότι πρέπει να «κάνει ό,τι χρειάζεται» για να προστατεύσει το Ισραήλ.

Η επίθεση ως διαφυγή

Για τον Νετανιάχου, ο οποίος είναι βαθιά αντιδημοφιλής στο εσωτερικό λόγω της άρνησής του να αναλάβει οποιαδήποτε ευθύνη για την αιφνιδιαστική επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, ενώ ταυτόχρονα δικάζεται για διαφθορά και κινδυνεύει με φυλάκιση σε περίπτωση καταδίκης, και κατηγορείται ευρέως για τη συνέχιση ενός ατέρμονου πολέμου στη Γάζα, η επίθεση στο Ιράν αποτέλεσε το τελευταίο χαρτί του για να ενισχύσει την πολιτική του εικόνα και να κερδίσει πολύτιμο πολιτικό χρόνο.

Το Ολοκαύτωμα ως ρητορικό “εργαλείο”

Ο Νετανιάχου επικαλέστηκε σε δραματικό τόνο το Ολοκαύτωμα, στο τέλος του τηλεοπτικού του διαγγέλματος το βράδυ της Πέμπτης: «Όταν οι εχθροί ορκίζονται να σε καταστρέψουν, να τους πιστεύεις», τόνισε. «Όταν οι εχθροί κατασκευάζουν όπλα μαζικού θανάτου, να τους σταματάς».

Η μόνιμη απόκλιση ΗΠΑ- Ισραήλ

Πηγαίνοντας πίσω, στην διαφορά που υπάρχει, μεταξύ των αμερικανικών και ισραηλινών εκτιμήσεων για την πυρηνική απειλή του Ιράν. Πρώην αξιωματούχοι των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών επισημαίνουν ότι, λόγω των στενών σχέσεων ανάμεσα στη Μοσάντ και τη CIA, και οι δύο υπηρεσίες έχουν πρόσβαση στις ίδιες πληροφορίες για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Ωστόσο, αυτό που ερμηνεύεται στην Ουάσινγκτον ως σοβαρή —αλλά όχι άμεση— απειλή, γίνεται αντιληπτό με εντελώς διαφορετικό τρόπο από τους Ισραηλινούς που τη βλέπουν να βρίσκεται ακριβώς μπροστά τους.

Όπως το έθεσε ένας έμπειρος Αμερικανός αξιωματούχος:

«Η θέση σου εξαρτάται από το πού κάθεσαι».