Ήρωας ή μοιραίος για την Ουκρανία ο Ζελένσκι;

«Αν η Ουκρανία θέλει να επιβιώσει και να ευδοκιμήσει, δεν πρέπει να είναι το φυλάκιο καμίας πλευράς ενάντια στην άλλη» Χένρι Κίσινγκερ

Θα μπορούσε να αποτραπεί ο πόλεμος στην Ουκρανία που επέφερε τις οικονομικές κυρώσεις της Δύσης κατά της Ρωσίας, με σοβαρές επιπτώσεις στις ίδιες τις ευρωπαϊκές κοινωνίες; Η σύγκρουση οδηγεί σε δραματικό μετασχηματισμό των γεωπολιτικών και γεωοικονομικών δεδομένων, όχι μόνο μεταξύ Δύσης-Ρωσίας, αλλά και παγκοσμίως. Θα επιχειρήσουμε να απαντήσουμε στο ερώτημα, κάνοντας μία αναδρομή στο τί προηγήθηκε και στον ρόλο του Ζελένσκι.

Στον πόλεμο δι’ αντιπροσώπου η Ουάσιγκτον βρήκε στο πρόσωπο του, τον πιο κατάλληλο εκφραστή της. Ταλαντούχος ηθοποιός, αλλά άπειρος πολιτικός ήταν εύκολα διαχειρίσιμος. Η συνέχιση του πολέμου ευνοεί αποκλειστικά τις ΗΠΑ, αλλά και ο Ουκρανός πρόεδρος, επιλέγει τη συνέχιση του πολέμου, αφού πλέον έχει συνείδηση ότι η συνθηκολόγηση σημαίνει παραχώρηση εδαφών. Η υπεράσπιση αρχών, όπως η κυριαρχία και η ελευθερία, είναι κατανοητή. Όμως η επιμονή στην αντίσταση στις συγκεκριμένες συνθήκες δεν είναι πάντα η βέλτιστη εναλλακτική θέση.

Η καταστροφή της Ουκρανίας θα ωθήσει πολλούς να επανεξετάσουν το αφήγημα της ηρωικής αντίστασης στην εισβολή τις πρώτες ημέρες, εάν το τίμημα είναι η ολική καταστροφή. Ακόμα και στη Δύση, η κοινή γνώμη έχει πλέον κουραστεί. Οι ομιλίες τύπου Τσώρτσιλ του Ζελένσκι έχουν αρχίσει να προκαλούν αδιαφορία. Από τους 55 αρχηγούς κρατών της Αφρικής που προσκλήθηκαν, μόνο οι τέσσερις παραβρέθηκαν στην εξ αποστάσεως ομιλία του Ζελένσκι! Η Αφρική του γύρισε την πλάτη και μετατοπίζεται περισσότερο προς την Ρωσία.

Ποιος είναι ο Ζελένσκι

Ο Ζελένσκι γεννήθηκε το 1978 σε μία μη θρησκευόμενη εβραϊκή οικογένεια στην πόλη Κριβί Ριχ, μια βιομηχανική ρωσόφωνη πόλη στο κέντρο της Ουκρανίας. Ο παππούς του  πολέμησε με τον Κόκκινο Στρατό στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα τρία αδέλφια του παππού του, θανατώθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί. Η οικογένειά του ήταν αστική. Πήρε το πτυχίο Νομικής, αλλά δεν άσκησε το επάγγελμα. Είχε ήδη ανακαλύψει το πάθος του στην υποκριτική.

Με τη στροφή του στην πολιτική ακολούθησε μία πρωτόγνωρη συμπεριφορά, με αποτέλεσμα να εκτοξευθεί η δημοφιλία του. Ο Ζελένσκι κυκλοφορούσε, χωρίς  σωματοφύλακες. Οδηγούσε το ποδήλατό του στο Κίεβο, φορώντας κοστούμι. Αρνήθηκε να πληρώσει τηλεοπτικές διαφημίσεις. Αναρτούσε βίντεο στο διαδίκτυο και απαντούσε ο ίδιος στα μηνύματα που του έστελναν στα σόσιαλ μίντια. Επισκεπτόταν μπαρ και καφετέριες, έμπαινε στα πανεπιστήμια, στο μετρό μιλούσε και αγκάλιαζε τον κόσμο.

Εξελέγη πρόεδρος το 2019 με 73% για να απαλλάξει την χώρα από τη διαφθορά και λόγω των υποσχέσεων του ότι θα σταματήσει τις εχθροπραξίες στο Ντονμπάς. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του, ο Ζελένσκι υποστήριξε την ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, αλλά, παρά τις υποσχέσεις του, δεν προχώρησε ποτέ σε σχετικό δημοψήφισμα. Αντί να διαπραγματευτεί με τη Μόσχα, όξυνε τις ρωσοουκρανικές σχέσεις, εκδηλώνοντας την πρόθεση ένταξης στο ΝΑΤΟ, κύρια αφορμή για την ρωσική εισβολή.

Λίγους μήνες μετά την εκλογή του, σε δημοσκόπηση οι μισοί ερωτηθέντες απάντησαν ότι ο Ζελένσκι ήταν κατώτερος των προσδοκιών τους. Το συντριπτικό 71,3% δήλωνε ότι η χώρα είναι προς λάθος κατεύθυνση. Όταν άρχισε ο πόλεμος, ο Ζελένσκι, που είχε ήδη αρχίσει διώξεις κατά των αντιπάλων του, δεν ήταν πλέον δημοφιλής. Μετά από το Μαϊντάν παρεισέφρησαν στην Ουκρανία δυτικοί θεσμοί (το ΔΝΤ, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, ο ΠΟΕ, η ΕΕ κτλ). Ποτέ πριν στην Ουκρανία δεν είχαν διοριστεί ξένοι πολίτες σε κορυφαίες υπουργικές θέσεις.

Το 2014, η Natalie Jaresko, Αμερικανίδα πολίτης, διορίστηκε υπουργός Οικονομικών. Ο Aivaras Abromavicius, Λιθουανός πολίτης, έγινε υπουργός Οικονομίας και Εμπορίου. Ο Alexander Kvitashvili, Γεωργιανός πολίτης, υπουργός Υγείας. Το 2016, η Ulana Suprun, Αμερικανίδα πολίτης, διορίστηκε υπηρεσιακή υπουργός Υγείας. Περιττό να πούμε ότι όλοι αυτοί οι διορισμοί προέκυψαν από συστάσεις των δυτικών θεσμών!

Ζελένσκι και αντιπολίτευση

Με την ανάληψη της εξουσίας, ο Ζελένσκι προχώρησε σε αντιδημοκρατικές ενέργειες. Τον Φεβρουάριο 2021, τα πρώτα τρία αντιπολιτευόμενα τηλεοπτικά κανάλια έκλεισαν. Ένα άλλο αντιπολιτευτικό κανάλι το Nash απαγορεύτηκε στις αρχές του 2022, πριν από την έναρξη του πολέμου. Μετά το ξέσπασμα του πολέμου, τον Μάρτιο 2022, συνελήφθησαν δεκάδες ανεξάρτητοι δημοσιογράφοι και μπλόγκερ. Τον Απρίλιο, τηλεοπτικά κανάλια της Δεξιάς (Channel 5 και Pryamiy) έκλεισαν επίσης. Στις 19 Μαΐου 2021, η κυβέρνησή του είχε εγκρίνει σχέδιο δράσης για την προώθηση της ουκρανικής γλώσσας σε όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής (σύμφωνα με τον νόμο Ποροσένκο).

Οι υποστηρικτές του Ζελένσκι ισχυρίζονται ότι όλες οι συλλήψεις και απαγορεύσεις συνδέονται με τον πόλεμο, ενώ το πρώτο κλείσιμο ΜΜΕ έγινε ένα χρόνο πριν από τη ρωσική εισβολή! Η περίπτωση του Anatoliy Shariy, ενός από τους πιο δημοφιλείς bloggers, που τώρα ζει εξόριστος, είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα, καθώς ο ίδιος και η οικογένεια του δέχονται απειλές.

Το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας χρησιμοποιήθηκε από τον Ζελένσκι το 2021 για να επιβάλει κυρώσεις σε πολιτικούς του αντιπάλους. Μεταξύ των πρώτων στους οποίους επιβλήθηκαν κυρώσεις, ήταν δύο βουλευτές του αντιπολιτευόμενου κόμματος “For Life”, ο Victor Medvedchuk (που αργότερα συνελήφθη και προβλήθηκε στην τηλεόραση με το πρόσωπό του χτυπημένο) και ο Taras Kozak.

Το Μάρτιο 2022, 11 αντιπολιτευόμενα κόμματα τέθηκαν εκτός λειτουργίας. Νόμιμα παραμένουν μόνο τα ακροδεξιά κόμματα που συγκυβερνούν, κατέχοντας καίριες θέσεις στον κρατικό μηχανισμό. Ο Ζελένσκι δεν έχει κάνει τίποτα για να διώξει ακροδεξιούς για εγκλήματά τους. Το φθινόπωρο του 2014, το Τάγμα Αζόφ, που κατηγορείται για μαζικές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, ενσωματώθηκε στην Εθνοφρουρά της Ουκρανίας.

Προς την σύγκρουση

Από την έναρξη της εισβολής και το Κρεμλίνο έχει επιταχύνει την εκστρατεία κατά της αντιπολίτευσης. Δημοσιογράφοι βρίσκονται αντιμέτωποι με πολυετείς ποινές κάθειρξης για τη δημοσίευση “ψευδών ειδήσεων”, σχετικά με την “ειδική στρατιωτική επιχείρηση”. Ο Πούτιν ήθελε να βάλει τέλος στο δυτικό σχέδιο μετατροπής της Ουκρανίας σε “αντιρωσική” χώρα. Υπολόγιζε στις Συμφωνίες του Μινσκ (Σεπτέμβριος 2014). Συνέβη το αντίθετο, καθώς όχι μόνο η εφαρμογή τους είχε παγώσει, αλλά ο Ζελένσκι (η εκλογή του είχε γεννήσει στο Κρεμλίνο την ελπίδα ανανέωσης των δεσμών με το Κίεβο) βάθυνε την ρήξη με τον “ρωσικό κόσμο” που είχε ξεκινήσει ο προκάτοχός του Ποροσένκο.

Η συνεργασία Ουκρανίας-ΝΑΤΟ συνέχιζε να εντείνεται, ενώ η Τουρκία είχε παραδώσει στην Ουκρανία μη επανδρωμένα αεροσκάφη μάχης. Το Κρεμλίνο άρχισε να φοβάται ότι το Κίεβο μπορεί να επιχειρήσει στρατιωτική ανακατάληψη του Ντονμπάς. Ας σημειωθεί ότι κατά τις Συμφωνίες του Μίνσκ, το Ντονμπάς έπρεπε να έχει καθεστώς αυτονομίας εντός της Ουκρανίας. Αντί να εφαρμόσει τις συμφωνίες, που επικυρώθηκαν από τον ΟΗΕ, η Ουκρανία πραγματοποιούσε επιθετικές επιχειρήσεις κατά των αυτονομιστών στο Ντονμπάς για οκτώ χρόνια.

Ο πόλεμος του 2022 είναι συνέχεια του πολέμου του 2014, ο οποίος ξεκίνησε όταν η Ουκρανία έστειλε στρατεύματα στο Ντονμπάς για να καταστείλει την εξέγερση των ρωσόφωνων κατά του Μαϊντάν, στο πλαίσιο της λεγόμενης “αντιτρομοκρατικής επιχείρησης”. Ο Ζελένσκι δεν εφάρμοσε τις συμφωνίες του Μίνσκ. Αν δρούσε άνευ έξωθεν επηρεασμών, θα επιδίωκε εγγυήσεις για την  ακεραιότητα της Ουκρανίας, στο πλαίσιο μίας διεθνούς διάσκεψης που θα καθόριζε μία αρχιτεκτονική ασφαλείας, αποδεκτή από όλους τους εμπλεκόμενους. Αντ’ αυτού οι Ουκρανοί φέρεται να σχεδίαζαν γενική επίθεση κατά του “αυτόνομου” Ντονμπάς, όπως απεδείχθη από έγγραφα του ουκρανικού Γενικού Επιτελείου.

Ο μοιραίος Ζελένσκι…

Ο Μακρόν θεωρούσε τις Συμφωνίες του Μίνσκ την ελπίδα για την αποφυγή σύγκρουσης, λέγοντας ότι είναι ο μόνος δρόμος για βιώσιμη πολιτική λύση. Ο Ζελένσκι, όμως, οδήγησε τη χώρα του σε έναν καταστροφικό πόλεμο με χιλιάδες νεκρούς και εκατομμύρια πρόσφυγες, που καταστρέφει τις υποδομές της Ουκρανίας και οδηγεί σε απώλεια εδαφών. Ο πολιτικός ηγέτης διαβλέπει πραγματιστικά την πιο συμφέρουσα λύση για τη χώρα του.

Η ρήση του Bismarck είναι επίκαιρη: «Ο ασθενέστερος πρέπει να δεχθεί την πρώτη συμφωνία που του προτείνεται γιατί οι επόμενες θα είναι χειρότερες». Επιπλέον το κρουστικό κύμα που προκαλεί ο πόλεμος στην Ουκρανία, αποσταθεροποιεί ολόκληρο τον πλανήτη, με επιπτώσεις στην οικονομία (υπό απειλή κατάρρευσης οι αδύναμες οικονομίες), με την ανατίμηση των ενεργειακών προϊόντων και την φτωχοποίηση των λαϊκών στρωμάτων.

Εν τούτοις, απαντώντας σε ερώτηση Γάλλου ρεπόρτερ στις 5 Μαρτίου 2022 (10η ημέρα της ρωσικής εισβολής), ο Ζελένσκι δεν έκρυψε την ικανοποίησή του για το πώς άλλαξε η ζωή του με τον πόλεμο. Είχε απαντήσει: «Σήμερα, η ζωή μου είναι όμορφη. Νιώθω ότι είναι το πιο σημαντικό νόημα στη ζωή, το να είσαι απαραίτητος» Έλλειψη ενσυναίσθησης για τη δραματική κατάσταση στη χώρα του, για την οποία φέρει τεράστια ευθύνη;

Υπήρξε ακόμη, μία γερμανική πρόταση (19 Φεβρουαρίου), που καλούσε την Ουκρανία να αποκηρύξει την ένταξή της στο ΝΑΤΟ και να δηλώσει ουδετερότητα. Σύμφωνα με το γερμανικό σχέδιο, Πούτιν και Μπάιντεν θα υπέγραφαν συμφωνία που θα περιλάμβανε την ουδετερότητα της Ουκρανίας, αλλά και την εθνική της ασφάλεια. Ο Ζελένσκι απέρριψε το σχέδιο με την αιτιολογία ότι δεν εμπιστεύονταν πως ο Πούτιν θα το τηρούσε. Η Wall Street Journal, η οποία αποκάλυψε το σχέδιο, έγραψε ότι η απόρριψη της πρότασης από τον Ζελένσκι «έπεισε τους Γερμανούς αξιωματούχους, ότι οι πιθανότητες για πόλεμο αυξάνονται»…