Ιταλικός εμφύλιος

Το αντιμεταναστευτικό μένος του Ματέο Σαλβίνι εξόργισε το Βατικανό και προσωπικά τον Πάπα Φραγκίσκο, ο οποίος αποφάσισε για πρώτη φορά να ασχοληθεί με την ιταλική πολιτική. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, ο Αργεντινός Πάπας είχε δεχτεί σε ιδιωτικές ακροάσεις μικρό αριθμό Ιταλών πολιτικών (ποτέ τον Σαλβίνι), αποφεύγοντας δηλώσεις. Τώρα, όλα δείχνουν ότι ο προκαθήμενος της καθολικής Εκκλησίας αποφάσισε να αντιδράσει στις κινήσεις του ηγέτη της Λέγκας και, γενικότερα, να ανοίξει μέτωπο με τη λαϊκίστικη ακροδεξιά που όλο και ενισχύεται στην ΕΕ.

Το πρώτο, μάλλον, διακριτικό βήμα ήταν το χριστουγεννιάτικο μήνυμα του Ποντίφικα, καθόλου τυχαία αφιερωμένο εξ ολοκλήρου στο προσφυγικό και μεταναστευτικό: «Ο φτωχός και ο κατατρεγμένος είναι ο Χριστός», επανέλαβε ο Χόρχε Μπεργκόλιο, χρησιμοποιώντας σκληρά λόγια προς τους «αυτοαποκαλούμενους χριστιανούς» που «αδιαφορούν» και αφήνουν «ανθρώπους να πνιγούν στα παγωμένα κύματα». Ο Πάπας δεν κατονόμασε ευθέως την Ιταλία, ενώ έκανε μια αναφορά στην «πλούσια και πολιτισμένη Ευρώπη».

Όλος ο ιταλικός Τύπος, όμως, έπιασε το υπονοούμενο και ερμήνευσε την ομιλία ως μήνυμα προς τον ισχυρό άνδρα της ιταλικής κυβέρνησης. Μήνυμα στο οποίο ο ίδιος ο Σαλβίνι φρόντισε να απαντήσει, λέγοντας πως ο αγαπημένος του Πάπας είναι ο Άγιος Ιωάννης Παύλος Β’.

Καμία έκπληξη, λοιπόν, όταν την περασμένη εβδομάδα ο αρχιεπίσκοπος Παλέρμου, Κοράντο Λορέφιτσε, βρέθηκε στον δρόμο μαζί με τους πάνω από χίλιους διαδηλωτές που υποστήριζαν τον δημοφιλή δήμαρχο, Λεολούκα Ορλάντο, στην απόφασή του να μην υπακούσει στο υπουργικό διάταγμα του υπουργού Εσωτερικών. Όπως είναι γνωστό, ο Σαλβίνι διέταξε όλους τους επικεφαλής τοπικής αυτοδιοίκησης να μην εγγράφουν στα ληξιαρχεία τους αιτούντες άσυλο, να μην τους παρέχουν δελτία ταυτότητας και να τους αποκλείσουν από όλες τις κοινωνικές υπηρεσίες.

«Χριστέ, βοήθησέ μας να μην σιωπήσουμε μπροστά στα απάνθρωπα διατάγματα που εντείνουν τα βάσανα εκείνων που υποφέρουν εξαιτίας της φτώχειας και του πολέμου», είπε ο Λορέφιτσε στην κυριακάτικη προσευχή του στον βυζαντινού ρυθμού καθεδρικό ναό της σικελικής πρωτεύουσας.

Προσφυγή στο Συνταγματικό Δικαστήριο

Τελικά, το κίνημα των δημάρχων κατάφερε να αναστείλει την εφαρμογή του διατάγματος, καθώς πήρε μεγάλες διαστάσεις και κινητοποίησε τέσσερις μεγάλες Περιφέρειες της Ιταλίας: κατόπιν προτροπής του Ιταλού προέδρου, Σέρτζο Ματαρέλα, οι περιφερειάρχες έκαναν προσφυγή στο Συνταγματικό Δικαστήριο. Αλλά, η διαμάχη του Βατικανού με τον ηγέτη της Λέγκας συνεχίστηκε με αμείωτη ένταση.

Ο τελευταίος που κατέβηκε στον στίβο ήταν ο άτυπος εκπρόσωπος του Πάπα, ο π. Αντόνιο Σπαντάρο, διευθυντής του περιοδικού Civiltà Cattolica, επίσημο όργανο του Τάγματος των Ιησουιτών. Ο Ιταλός κληρικός έγραψε εκτενές κύριο άρθρο που εκφράζει τη βαθιά ανησυχία της καθολικής Εκκλησίας (και του ιησουίτη Πάπα) αναφορικά με τη συναίνεση που εξασφάλισε η ακροδεξιά Λέγκα στους Ιταλούς ψηφοφόρους: «Το μεταναστευτικό κινδυνεύει να γίνει ο λοστός που διαλύει την Ευρώπη”, γράφει ο διευθυντής του Civiltà Cattolica.

“Κανείς δεν αγνοεί τα επακόλουθα της ανάμιξης διαφορετικών εθνικών ταυτοτήτων και η σύγχυση και ο αποπροσανατολισμός που αυτή προκαλεί. Είναι κάτι που πρέπει να αντιμετωπιστεί με μεγάλη προσοχή. Ο μόνος τρόπος ώστε να μην προδώσουμε τις θεμελιώδεις αξίες της ανθρώπινης συμβίωσης είναι να επαναφέρουμε στο προσκήνιο την ένταξη, που είναι η μεγάλη απωθημένη έννοια. Η οποία μας επαναφέρει στη λέξη λαός, καθώς γίνεται πολύς λόγος περί λαϊκισμού και περί εθνικής συνοχής.

Ο Ζακ Μαριταίν όμως μας προειδοποιούσε: η εθνική κοινότητα δεν μπορεί να αγνοήσει τον ανθρωπισμό, αλλιώς πέφτει κάθε φράγμα απέναντι στον πολιτικό ολοκληρωτισμό. Όταν η εθνική παράδοση εμπεριέχει και προβάλλει ανελεύθερα στοιχεία, τότε οδηγεί σε ανίερες συμμαχίες μεταξύ χριστιανισμού και ενός εθνικιστικού και βίαιου λαϊκισμού. Ο κίνδυνος για την Εκκλησία είναι κάποιοι να βρίσκονται στο ποίμνιό της χωρίς να πιστεύουν, μετατρέποντας τη θρησκεία σε ιδεολογία».

«Η αλήθεια είναι ότι πολλοί προσεγγίζουν τα λαϊκίστικα κόμματα ή τις φονταμενταλιστικές αιρέσεις, διότι αισθάνονται εγκαταλελειμμένοι από τις αυτοαναφορικές ελίτ”,συνεχίζει ο Σπαντάρο. “Γι’ αυτόν τον λόγο το κεντρικό ζήτημα σήμερα, και για τους χριστιανούς, είναι η δημοκρατία. Τα δημοκρατικά συστήματα βρίσκονται σε κρίση, μειώθηκε η εμπιστοσύνη των πολιτών προς τους δημοκρατικούς και φιλελεύθερους θεσμούς. Αλλά το όνειρο της στιγμιαίας και άμεσης δημοκρατίας, ενδεχομένως on line, δεν είναι παρά μια δημαγωγική ατραπός που μπορεί να οδηγήσει σε ολοκληρωτικό εφιάλτη. Η δημοκρατία δεν μπορεί να αποκοπεί από το θεμελιώδες στήριγμά της που είναι η συμμετοχή».

Όπως διαφαίνεται με σαφήνεια, ο Σπαντάρο, και μέσω αυτού ο Φραγκίσκος, στέλνουν σαφέστατο μήνυμα στο ιταλικό αλλά και το ευρωπαϊκό ποίμνιο: εάν συνεχίζετε να ακολουθείτε “βίαιους λαϊκιστές” έχετε χάσει την πίστη σας και κινδυνεύετε να βρεθείτε εκτός Εκκλησίας. Η εποχή που το Βατικανό ευλογούσε τις λόγχες του Μουσολίνι και τα πάντσερ του Χίτλερ πέρασε και δύσκολα ξαναγυρνά. Μια πρόκληση που, τουλάχιστον στην Ιταλία, κανένας πολιτικός δεν μπορεί να αγνοήσει.

Απάντηση Σαλβίνι

Η απάντηση του Σαλβίνι ήταν να πάρει το πρώτο αεροπλάνο και να πετάξει στην καθολικότατη Πολωνία, την πατρίδα του αγαπημένου του Πάπα, και να συναντήσει εκεί τον εθνικιστή ηγέτη, Γιάροσλαβ Καζίνσκι, με τον οποίο προτίθεται να συνεργαστεί εν όψει των ευρωεκλογών. Πριν από την πρωτοχρονιά, είχε συναντήσει στη Ρώμη τον Αμερικανό καρδινάλιο, Ρέϊμοντ Μπέρκ, επικεφαλής της πιο συντηρητικής και παραδοσιακής πτέρυγας της καθολικής Εκκλησίας, τον οποίο ο ίδιος είχε προσκαλέσει στην αιώνια πόλη, προκειμένου να ευλογήσει το χριστουγεννιάτικο δέντρο της Λέγκας.

Τις κινήσεις του Σαλβίνι καθοδηγεί ένας υπουργός της Λέγκας που έχει γερές διασυνδέσεις με το υπερσυντηρητικό καθολικό περιβάλλον. Είναι ο αρμόδιος υπουργός για οικογενειακά θέματα, Λορέντσο Φοντάνα, φανατικός εχθρός του διαζυγίου, των εκτρώσεων και των μικτών γάμων. Η πρώτη του πράξη μόλις ανέλαβε το υπουργείο του ήταν να παραγγείλει στην ενορία του στην Πάντοβα θεία λειτουργία, υπέρ του αγαπημένου του Πάπα.

Είναι ο Πίος 9ος , ο Ποντίφικας–βασιλιάς που τον 19ο αιώνα είχε τη φαεινή ιδέα να θεσπίσει το «παπικό αλάθητο» και να ορίσει ως δόγμα της καθολικής πίστεως την «άμωμη σύλληψη» των γονέων της Παναγίας. Δύο αποφάσεις που έκτοτε δεν σταματούν να βάζουν σε μεγάλη αμηχανία την καθολική Εκκλησία.