Και η εισβολή του “Πορθητή” στην κυπριακή ΑΟΖ θα κριθεί στην Ιαπωνία

Η γεώτρηση του “Πορθητή” στα δυτικά της Κύπρου δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Όλο το προηγούμενο διάστημα, η Άγκυρα είχε κάνει ό,τι μπορεί για να εμποδίσει το ενεργειακό πρόγραμμα της Λευκωσίας και να “γκριζάρει” την κυπριακή ΑΟΖ. Αρχικά είχε χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα για να αποτρέψει πετρελαϊκές εταιρείες να εμπλακούν στο πρόγραμμα ερευνών. Και σε μία αρχική φάση το είχε σχεδόν καταφέρει.

Όταν, όμως, ανακαλύφθηκαν κοιτάσματα στην ισραηλινή και αιγυπτιακή ΑΟΖ, το κλίμα άλλαξε. Για την κυπριακή ΑΟΖ εκδήλωσαν ενδιαφέρον κολοσσοί, όπως η ExxonMobil και η Total, που έχουν πίσω τους τις ΗΠΑ και τη Γαλλία. Από τη στιγμή εκείνη η Άγκυρα είχε ουσιαστικά χάσει το παιχνίδι. Μπορεί τον Φεβρουάριο του 2018 οι Τούρκοι να εμπόδισαν με πολεμικά σκάφη τη γεώτρηση της ιταλικής ΕΝΙ στο οικόπεδο 3, αλλά η Ουάσιγκτον και το Παρίσι δεν είναι Ρώμη.

Ενώ, λοιπόν, από ανατολίτικο ταμπεραμέντο και κεκτημένη ταχύτητα ο Ερντογάν και οι δικοί του συνέχισαν να απειλούν, στην πραγματικότητα ήταν ακινητοποιημένοι. Μην μπορώντας να αντιδράσει έναντι των ΗΠΑ και της Γαλλίας, η Άγκυρα κατέφυγε στη μέθοδο των απειλών και των προκλήσεων προς την Κυπριακή Δημοκρατία και την Ελλάδα, τις οποίες θεωρεί του χεριού της.

Το ειδικό σκάφος “Μπαρμπαρόσα” έχει αρκετές φορές σταλεί και έχει πραγματοποιήσει σεισμικές έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ. Μπορεί με τον τρόπο αυτό να παραβίασε τα δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά δεν δημιούργησε μη αντιστρέψιμο τετελεσμένο. Γι’ αυτό και όταν ο Ερντογάν συνειδητοποίησε ότι οι απειλές του πέφτουν στο κενό, έστειλε το γεωτρύπανο “Πορθητής” να τρυπήσει εντός της κυπριακής ΑΟΖ, αν και όχι στο τμήμα της που είναι οριοθετημένο με διμερή συμφωνία.

Υπενθυμίζω ότι η Λευκωσία έχει υπογράψει συμφωνίες οριοθέτησης και με το Ισραήλ και με την Αίγυπτο, ενώ εκκρεμεί η κύρωση αντίστοιχης συμφωνίας με τον Λίβανο. Δεν έχει, βεβαίως, υπογράψει με την Τουρκία, η οποία ούτε καν αναγνωρίζει πως η Κύπρος έχει ΑΟΖ! Το σημείο που τρυπάει ο “Πορθητής” ανήκει στην κυπριακή ΑΟΖ με βάση την αρχή της μέσης γραμμής, αλλά –όπως προανέφερα– στη θαλάσσια εκείνη περιοχή η ΑΟΖ δεν είναι οριοθετημένη.

Αυτό επιτρέπει στην Άγκυρα –έστω και παντελώς αυθαιρέτως– να ισχυρίζεται ότι η γεώτρηση γίνεται σε τουρκική υφαλοκρηπίδα. Και βεβαίως να μην έρχεται σε αντίθεση με διεθνή πετρελαϊκή εταιρεία που έχει αγοράσει τα δικαιώματα εξόρυξης και η οποία έχει πίσω της ένα ισχυρό κράτος. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι οι πετρελαϊκοί κολοσσοί αποφεύγουν να αγοράζουν δικαιώματα σε θαλάσσια οικόπεδα, για τα οποία δεν υπάρχει οριοθέτηση με συμφωνία.

Με εργαλείο το ‘Μπαρμπαρόσα’

Οι Τούρκοι έχουν επανειλημμένως δεσμεύσει θαλάσσιες περιοχές, οι οποίες με βάση την αρχή της μέσης γραμμής εκτείνονται δυτικά εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας (η Ελλάδα δεν έχει ανακηρύξει ΑΟΖ) και ανατολικά εντός της κυπριακής ΑΟΖ, έτσι όπως αυτές ορίζονται με βάση την αρχή της μέσης γραμμής. Όπως συνηθίζεται σε τέτοιες περιπτώσεις, μονάδα του ελληνικού ναυτικού παρακολουθεί από απόσταση οπτικής επαφής το τουρκικό σκάφος, προκειμένου να διαπιστώσει εάν πραγματοποιεί σεισμικές έρευνες.

Όταν προ καιρού το “Μπαρμπαρόσα” επιχείρησε να πραγματοποιήσει σεισμικές έρευνες εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας η φρεγάτα “Νικηφόρος Φωκάς” παρεμπόδιζε με ελιγμούς τις έρευνες. Τότε, η Άγκυρα είχε αντιδράσει με απειλητικές κραυγές και με προειδοποιήσεις ότι δεν θα ανεχθεί την επανάληψη τέτοιας συμπεριφοράς. Πάγιος στόχος των Τούρκων, άλλωστε, είναι όχι μόνο να αποκόψουν την Ελλάδα από την Κύπρο, αλλά και να την εκτοπίσουν ολοσχερώς από την Ανατολική Μεσόγειο, εγκλωβίζοντάς την σε μία ψυχρή ελληνοτουρκική αεροναυτική αντιπαράθεση στο Αιγαίο.

Συχνά, μάλιστα, δεσμεύουν την περιοχή γύρω από το Καστελλόριζο για την πραγματοποίηση στρατιωτικής άσκησης. Με τον τρόπο αυτό επιχειρούν να αποκόψουν το σύμπλεγμα του Καστελλόριζου από την αλυσίδα των ελληνικών νησιών του Αιγαίου. Επιβεβαιώνουν την κρίσιμη στρατηγική σημασία που έχει το μικρό αυτό νησιωτικό σύμπλεγμα σε ό,τι αφορά αφενός την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, αφετέρου σε αμιγώς στρατηγικό επίπεδο.

Το μέτωπο στη Συρία

Ο Ερντογάν, πάντως, έχει εμπλακεί όχι μόνο στο ψυχρό μέτωπο της κυπριακής ΑΟΖ, αλλά και στο θερμό μέτωπο της Συρίας. Η κατάσταση εκεί ήταν και παραμένει ρευστή. Από τη στιγμή που παρά την αρχική απόφαση του προέδρου Τραμπ, οι αμερικανικές δυνάμεις δεν έφυγαν από τη βορειοανατολική Συρία που ελέγχουν οι Κούρδοι, η Άγκυρα έχει περιέλθει σε δυσμενή θέση. Το όνειρό της ήταν να στείλει στρατό και ανατολικά του Ευφράτη για να καταλύσει το εκεί υφιστάμενο πρόπλασμα κουρδικού κράτους. Αντ’ αυτού, οι Τούρκοι πιέζονται από τις δυνάμεις του Άσαντ στο Ιντλίμπ και αύριο είναι δεδομένο πως θα τεθεί ζήτημα απόσυρσης και από τις δύο περιοχές που κατέχουν στη βορειοδυτική Συρία.

Η Ουάσιγκτον δεν έχει παραιτηθεί από την προσπάθεια να επαναφέρει την Τουρκία στο δυτικό “μαντρί”. Από την άλλη πλευρά, όμως, ο γεωστρατηγικός εναγκαλισμός του Ερντογάν με τον Πούτιν, την υποχρεώνει να μη βάζει όλα τα αυγά της στο τουρκικό καλάθι. Για την ακρίβεια, σταδιακά, αλλά σταθερά, να τα βγάζει από το τουρκικό καλάθι. Η ύστατη προσπάθεια για γεφύρωση του ήδη μεγάλου αμερικανοτουρκικού ρήγματος θα γίνει στη συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν στην Ιαπωνία στο τέλος Ιουνίου, στο περιθώριο της συνόδου των G20.

Πάντως, εδώ και πολύ καιρό, η Ουάσιγκτον ξεδιπλώνει μία εναλλακτική στρατηγική για την περιοχή μας. Όχι απλώς ευνοεί, αλλά πλέον συμμετέχει στις τριγωνικές συνεργασίες του άξονα Ελλάδας-Κύπρου με το Ισραήλ, την Αίγυπτο και τώρα πλέον και με την Ιορδανία. Αυτές οι τριγωνικές συνεργασίες μπορεί να μην είναι τυπικές στρατιωτικές συμμαχίες, αλλά διαμορφώνουν ένα νέο γεωστρατηγικό πλέγμα, το οποίο εκ των πραγμάτων απομονώνει γεωπολιτικά την Τουρκία.

Η κρίσιμη συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν

Στην πραγματικότητα, οι Αμερικανοί παίζουν ακόμα σε δύο ταμπλό: Το ένα είναι ότι με όλα τα παραπάνω, όπως επίσης με την υπονόμευση της τουρκικής λίρας, πιέζουν τον Ερντογάν. Τον απομονώνουν πολιτικά και τον πλήττουν στο οικονομικό επίπεδο. Το άλλο ταμπλό είναι ότι προσπαθούν να τον δελεάσουν για να τον αποσπάσουν από τον εναγκαλισμό με τον Πούτιν. Στο πλαίσιο αυτό του έκαναν που και που κάποια δώρα. Εάν από αυτά είναι ότι το 2018, η αμερικανική πρεσβεία στην Άγκυρα επικήρυξε τα τρία στελέχη που αποτελούν τη σημερινή ηγεσία του ΡΚΚ (Μουράτ Καραγιλάν, Τζεμίλ Μπαγίκ και Ντουράν Καλκάν).

Αντίστοιχα αμερικανικά δώρα δόθηκαν και στο μέτωπο της Συρίας. Η Άγκυρα δέχεται ό,τι της προσφέρει η Ουάσιγκτον, αλλά, όπως συνηθίζει, ζητάει κι άλλα. Σε κάθε ευκαιρία λέει ότι είναι κοροϊδία η διάκριση που κάνουν οι Αμερικανοί μεταξύ του ΡΚΚ και των YPG (στρατιωτικό σκέλος των Κούρδων της Συρίας). Και επί της ουσίας έχει δίκιο, γιατί το YPG ήταν και παραμένει παρακλάδι του ΡΚΚ, έστω κι αν για λόγους προφανούς σκοπιμότητας εμφανίζεται σαν να έχει αποκοπεί.

Όπως έδειξαν τα γεγονότα, η πτώση της θερμοκρασίας στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις που είχε προκύψει μετά την απελευθέρωση του πάστορα Μπράνσον, αποδείχθηκε παρένθεση. Όχι μόνο υπάρχουν προβλήματα που παραμένουν άλυτα, αλλά στην πραγματικότητα το ζήτημα των S-400 φέρνει τον κόμπο στο χτένι μία ώρα αρχύτερα. Αν και θα ήταν παρακινδυνευμένο να προεξοφλήσουμε ότι η συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν στην Ιαπωνία θα αποτύχει να γεφυρώσει, οι ενδείξεις οδηγούν σ’ αυτή την εκτίμηση.

Η κρίση στις σχέσεις Ουάσιγκτον-Άγκυρας είναι κάτι πολύ πιο ουσιαστικά και βαθύ από μία παρένθεση που μπορεί κλείσει εύκολα και οριστικά. Από την πλευρά του ο Ερντογάν είναι πεπεισμένος ότι οι Αμερικανοί τον έχουν προγράψει και ως εκ τούτου δεν τους εμπιστεύεται για να επιστρέψει στην “αγκαλιά” τους. Από την άλλη, το βαθύ αμερικανικό κράτος ολοένα και περισσότερο πείθεται ότι ο μόνος τρόπος για να χειρισθεί τον Τούρκο πρόεδρο είναι να του στραμπουλίξει το χέρι και τελικώς να υπονομεύσει την πολιτική ηγεμονία του στο εσωτερικό της Τουρκίας.