Κάτω από την επιφάνεια, τα Βαλκάνια παραμένουν Βαλκάνια…

Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας, με σημερινές του δηλώσεις στο πλαίσιο της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ, ήταν ο πλέον ειλικρινής σε ό,τι αφορά στην διαδικασία ένταξης των χωρών της Δυτικής Βαλκανικής. Όπως και στο ανέκδοτο με τον γυμνό Βασιλιά, χρειάστηκε ο Κυριάκος Μητσοτάκης να ομολογήσει ότι αδυνατεί να καταλάβει γιατί υπάρχουν οι καθυστερήσεις στη διαδικασία που είχε δρομολογηθεί για τα Δυτικά Βαλκάνια, ήδη από τη Σύνοδο Κορυφής της Θεσσαλονίκης το 2003.

Το παιχνίδι εξάλλου της γραφειοκρατίας των Βρυξελών, αλλά και των κυβερνήσεων των χωρών-μελών με τις πολιτικές ηγεσίες στη Βαλκανική, παραπέμπει στο λαϊκό γρίφο: η κότα γέννησε το αυγό ή το αυγό την κότα… Πέμπτη πρωί στις Βρυξέλες διεξήχθη ακόμη μία σύνοδος ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων, πριν την επίσημη συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Οι δηλώσεις Μητσοτάκη, όπως προαναφέρθηκαν, έγιναν λίγο πριν την έναρξη της συνάντησης των αρχηγών κρατών της ΕΕ με τους Αλεξάνταρ Βούτσιτς (πρόεδρος Σερβίας), Έντι Ράμα (πρωθυπουργούς της Αλβανίας), Ντιμίταρ Κοβάτσεφσκι (πρωθυπουργός Βόρειας Μακεδονίας), καθώς και της Προεδρίας της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και της Βιόσα Οσμάνι (πρόεδρος του Κοσσόβου).

Η Βιόσα Οσμάνι διαμαρτυρήθηκε μάλιστα ότι ήταν η μόνη εκ των προσκεκλημένων που χρειάστηκε βίζα. Το παράπονό της είχε να κάνει με την ποιότητα των σχέσεων που διατηρεί το κρατίδιο που εκπροσωπεί και που συγκροτήθηκε με βάση το Ψήφισμα 1244 του ΟΗΕ, μετά την απόσχιση απ’ τη Σερβία. Ανάλογα όμως ήταν τα παράπονα όλων των συμμετεχόντων μη μελών της ΕΕ. Μάλιστα μέχρι χθες το μεσημέρι ήταν αμφίβολο εάν οι πρωτεργάτες της Πρωτοβουλίας των “Ανοιχτών Βαλκανίων” Βούτσιτς, Ράμα και Κοβάτσεβιτς θα ταξίδευαν θέτοντες εν αμφιβόλω την βασική αυτή πρωτοβουλία της Γαλλικής Προεδρίας.

Η συνάντηση έγινε, χωρίς όμως να συνεισφέρει τίποτε ουσιαστικό στην τόνωση της προοπτικής για ένταξη. Είναι προφανές ότι Σερβία και Μαυροβούνιο (έχουν πάρει το καθεστώς της υποψήφιας προς ένταξη χώρας και έχουν προχωρήσει στην διαπραγμάτευση κεφαλαίων), αλλά και Αλβανία και Βόρεια Μακεδονία (αναμένουν ημερομηνία έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων), όπως Κόσσοβο και Βοσνία Ερζεγοβίνη (αναμένουν αναβάθμιση της σχέσης με ΕΕ) δεν πληρούν τα ουσιαστικά κριτήρια ένταξης. Εξ ίσου όμως ουσιαστική είναι και η ανάγκη της ΕΕ να μην επιτρέψει τις “στρατηγικές τρύπες”.

Ραγδαίες εξελίξεις στα Δυτικά Βαλκάνια

Αν μη τι άλλο η όλη διαδικασία αναδεικνύει την δυναμική που δημιουργεί η ρωσική επιρροή στην περιοχή, η οποία δεν είναι πρόσχημα για ερμηνεία με βάση την πολιτική συγκυρία. Από την Τετάρτη οι εξελίξεις στη Βουλγαρία και στη Βόρεια Μακεδονία, γιατί όχι και στην Αλβανία, αποτελούν ισχυρά επιχειρήματα. Η κυβέρνηση Πέτκοφ στη Βουλγαρία απώλεσε την πλειοψηφία στη Βουλή και δεν αίρει το βέτο για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Βόρειας Μακεδονίας.

Η γαλλική πρόταση για επίλυση του προβλήματος μπορεί να βρήκε προσχηματικά έτοιμο τον πρώην πρωθυπουργό της Βουλγαρίας Μπόρισοφ, καθόλου όμως πρόθυμοι δεν είναι να την υιοθετήσουν οι πολιτικές ηγεσίες στη Βόρεια Μακεδονία. Το σενάρια πτώσης της κυβέρνησης Κοβάτσεφσκι αποκτά ρεαλιστική βάση πλέον. Η αντιπολίτευση στα Σκόπια που την επιδιώκει την πτώση, έχει δεσμούς με τη Μόσχα.

Στην Αλβανία θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά η πρόθεση του πρώην πρωθυπουργού Σαλί Μπερίσα (έχει ανακηρυχτεί απ’ τις ΗΠΑ ανεπιθύμητο πρόσωπο) στις 7 Ιουλίου να διοργανώσει στα Τίρανα συγκέντρωση διαμαρτυρίας, με στόχο την πτώση της κυβέρνησης Ράμα. Με αυτή την αφορμή μάλιστα προσδοκά να συγκροτήσει ενιαίο αντιπολιτευτικό μέτωπο, υπό τον τίτλο “Αστική Αντίσταση”…

Η ρωσική επιρροή στα Δυτικά Βαλκάνια

Για την ερμηνεία της υφιστάμενης κατάστασης στην περιοχή, που οι προγνώσεις μάλλον δείχνουν να δυσχεραίνεται, δεν αρκεί μόνο η ανάλυση της πολιτική ανεπάρκειας της ΕΕ ή των ανταγωνισμών στην περιοχή. Οι ιστορικοί γεωστρατηγικοί ανταγωνισμοί είναι ζωντανοί και προσδιορίζουν συμπεριφορές κρατών και κυβερνήσεων. Η περίπτωση της Βουλγαρίας είναι ενδεικτική. Δόγμα της στην εξωτερική πολιτική, από τότε που δημιουργήθηκε ως σύγχρονο κράτος (1878) υπήρξε το “πάντα με το Βερολίνο, ποτέ ενάντια στη Μόσχα”.

Ομολογούν ότι αυτό επανήλθε μετά την πτώση του κομουνιστικού καθεστώτος. Ένδειξη το Μνημείο του Κόκκινου Στρατού στη Σόφια. Πρόκειται για μια αρχιτεκτονική-γλυπτική σύνθεση τυπική του σοσιαλιστικού ρεαλισμού που δομήθηκε το 1954 για να αποθανατίσει την είσοδο του Κόκκινου Στρατού το φθινόπωρο του 1944. Οι μισοί πολίτες της Βουλγαρίας θεωρούν τον Κόκκινο Στρατό (Ρωσία στο υποσυνείδητο) ως απελευθερωτή και οι άλλοι μισοί ως εισβολέα.

Έτσι, λοιπόν, χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ έχει εμβληματικό μνημείο στην πρωτεύουσά της τον μπολσεβίκο, με το καλάσνικοφ οπλισμένο! Θα μπορούσε να είναι υπόθεση για τους κριτικούς της τέχνης η όλη συζήτηση. Στην προκειμένη περίπτωση, όμως, μπορεί να είναι επιχείρημα συνηγορίας στην γαλλική πρόταση ότι επιτέλους στην ΕΕ ίσως πρέπει να υιοθετηθεί η αρχή της πλειοψηφίας, αντί της ομοφωνίας στη λήψη αποφάσεων. Ή εν πάση περιπτώσει οι συζητήσεις μεταξύ κατεργάρηδων να είναι πιο ειλικρινείς…