Συνθηκολόγηση των Αρμενίων στο Ναγκόρνο Καραμπάχ – Νίκη Αζέρων και Ερντογάν (upd)

Τις ημέρες του πολέμου στη Συρία θύμισε αρχικά η είδηση της κατάρριψης ενός ρωσικού ελικοπτέρου Mi-24 από τις αζέρικες δυνάμεις στα σύνορα Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν. Το Μπακού έσπευσε να ζητήσει «συγνώμη», μιλώντας για «δυστύχημα, που δεν κατευθύνεται κατά της ρωσικής πλευράς». Οι ραγδαίες εξελίξεις που ακολούθησαν απέδειξαν πως το περιστατικό δεν σήμανε την παραμικρή ανατροπή στο πεδίο της μάχης, που κατέληξε στην «επώδυνη» συνθηκολόγηση της Αρμενίας.

Ο Αζέρος πρόεδρος Αλίγιεφ γνώριζε πως αυτό που του επέτρεπε να συνεχίζει τον πόλεμο που ξεκίνησε στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, δεν είναι μόνο η αμέριστη στήριξη του “αδελφού” Ερντογάν, αλλά και η ισορροπημένη στάση της Μόσχας, που έμοιαζε να αδρανεί, την στιγμή που μαίνονταν οι συγκρούσεις στον διαφιλονικούμενο θύλακα, ακριβώς στο μαλακό της γεωπολιτικό υπογάστριο.  Mετά την ανακοίνωση της συμφωνίας, ένα πλήθος χιλιάδων οργισμένων διαδηλωτών συγκεντρώθηκε στην έδρα της αρμενικής κυβέρνησης και απευθυνόταν στον πρωθυπουργό Πασινιάν φωνάζοντας “προδότες» και “παραίτηση”.

Μερικές ώρες πριν ο Αζέρος πρόεδρος Αλίγιεφ είχε αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο να ζητήσει τουρκική στρατιωτική συνδρομή. Επισήμως, το Αζερμπαϊτζάν ισχυρίζονταν πως η Τουρκία δεν εμπλέκεται στον πόλεμο, όταν η αρμενική πλευρά έχει καταγγείλει την δράση στο πολεμικό μέτωπο των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων και των Σύρων τζιχαντιστών συμμάχων τους. Στην πραγματικότητα, ήδη από την έναρξη των συγκρούσεων στην διαφιλονικούμενη περιοχή, η Τουρκία διενεργεί έναν proxy war, ακριβώς όπως έκανε και στη Λιβύη.

Ωστόσο, η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών, Μαρία Ζαχάροβα, δήλωσε της  πως μόνο ρωσική ειρηνευτική δύναμη θα αναπτυχθεί στην ευρύτερη περιοχή. Η δήλωση έρχεται αφότου ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν, Ιλχάμ Αλίεφ είχε πει πως μία από τις διατάξεις της συμφωνίας είναι να υπάρξει “κοινή ειρηνευτική αποστολή Ρωσίας-Τουρκίας”.

Η Ρωσία κινήθηκε ταχύτατα και άρχισε σήμερα να αναπτύσσει περίπου 2.000 στρατιώτες για τη διατήρηση της ειρήνης στο Ναγκόρνο Καραμπάχ μετά τη συμφωνία που υπογράφηκε υπό την αιγίδα της και έβαλε τέλος σε έξι εβδομάδες φονικών μαχών. Η συμφωνία αυτή, η οποία τέθηκε σε ισχύ χθες, Δευτέρα, στις 23:00 (ώρα Ελλάδας), υπογράφηκε από τον Αζέρο πρόεδρο Ιλχάμ Αλίεφ και τον Αρμένιο πρωθυπουργό Νικόλ Πασινιάν, καθώς και από τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος διευκρίνισε πως οι εμπόλεμοι διατηρούν «τις θέσεις που κατέχουν».

Η Τουρκία συμμετέχει στον πόλεμο κυρίως μέσω των τζιχαντιστών-μισθοφόρων της που μετέφερε στο μέτωπο του Ναγκόρνο Καραμπάχ, αλλά και από την δράση των (γνωστών από τη λιβυκή σύγκρουση) τουρκικών drones Bayraktar, που έχουν μετατραπεί στον εφιάλτη των Αρμένιων αυτονομιστών. Όμως σε αντίθεση με την Λιβύη, δεν πολεμούσε στο πλευρό συμμοριών και πολιτοφυλάκων, αλλά με τις οπλισμένες με ισραηλινά και ρωσικά όπλα αζέρικες ένοπλες δυνάμεις.

Η μάχη της Σούσα

Οι Ρώσοι, θέλοντας να κρατήσουν ισορροπημένες σχέσεις με την Τουρκία, αλλά και με το Αζερμπαϊτζάν, περιορίζονταν σε μεσολαβητικές προσπάθειες εκεχειρίας και κατάπαυσης του πυρός, όπως ακριβώς και οι Αμερικανοί. Όμως καμία συμφωνία εκεχειρίας δεν ευδοκίμησε. Ο λόγος είναι πως οι Αζέροι, παρά τις βαρύτατες απώλειες τους και την ηρωική αντίσταση των Αρμενίων, δεν βιάζονταν να κάτσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Πάγιος στόχος του Αζερμπαϊτζάν είναι, πριν κατέληγε σε οποιαδήποτε συμφωνία εκεχειρίας, να κατόρθωνε νε εξασφάλιζε μέρος των εδαφών που έχασε στον πρώτο πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Για αυτό και εμφανίζονταν να εμμένει στην συνέχιση των συγκρούσεων, πάντα με την υποστήριξη της Τουρκίας, που είχε φτάσει στο σημείο να μιλά για την «απελευθέρωση του Ναγκόρνο Καραμπάχ».

Τούρκοι και Αζέροι επικαλούνται (υποκριτικά) το διεθνές δίκαιο, καθώς ο ΟΗΕ θεωρεί το Ναγκόρνο Καραμπάχ, που στην συντριπτική του πλειονότητα κατοικείται από Αρμενίους, ως τμήμα της αζερικής επικράτειας. Μάλιστα η τουρκοαζερική επιθετικότητα κλιμακώθηκε σε τέτοιο βαθμό, που κατελήφθη η στρατηγικής σημασίας πόλη Σούσα, η δεύτερη μεγαλύτερη του Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Προηγουμένως είχαμε έναν “πόλεμο” ανακοινώσεων μεταξύ Μπακού και Ερεβάν, με τους Αζέρους να πανηγυρίζουν την κατάληψη της πόλης και τους Αρμένιους να διαψεύδουν. Όμως το απόγευμα της Δευτέρας ο Βαχράμ Πογκοσιάν, εκπρόσωπος του Αρμένιου αυτονομιστή ηγέτη του Ναγκόρνο Καραμπάχ, επιβεβαίωσε την κατάληψη της πόλης, προειδοποιώντας πως «ο εχθρός είναι κοντά στο Στεπανακέρτ», την ίδια πρωτεύουσα του διαφιλονικούμενου θύλακα. Ο ίδιος ο Αζέρος πρόεδρος Αλίγιεφ ανακοίνωσε την κατάληψη της Σούσα, με έκτακτο διάγγελμα του, φορώντας μάλιστα στρατιωτική στολή.

Η ανοχή της Ρωσίας

Όταν στις αρχές Οκτωβρίου ο Αρμένιος πρόεδρος είχε ζητήσει την στρατιωτική συνδρομή της Ρωσίας στη σύγκρουση, επικαλούμενος την στρατιωτική συμφωνία Ερεβάν-Μόσχας, ο εκπρόσωπος του Πούτιν Ντιμίτρι Πεσκόφ σχεδόν το “ξέκοψε”, αναφερόμενος πως η Ρωσία υποχρεούται να συνδράμει μόνο αν η Αρμενία δεχτεί επίθεση, όχι αν οι μάχες περιοριστούν στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Να σημειώσουμε πως την ανεξαρτησία του αρμένικου θύλακα δεν αναγνωρίζουν ούτε η Μόσχα, ούτε και το Ερεβάν.

Τότε ο Πεσκόφ είχε αναφέρει πως δεν έχουν «επιβεβαιωθεί εχθροπραξίες στο έδαφος της Αρμενίας», “αδειάζοντας” πλήρως την αρμενική πλευρά που προηγουμένως είχε υποστηρίξει πως τουρκικά F-16 είχαν προχωρήσει στην κατάρριψη αρμενικού μαχητικού αεροσκάφους S-35. Για να τα πούμε απλά η Μόσχα, από την αρχή της σύγκρουσης, “έκανε ότι δεν έβλεπε” την ολοένα και πιο διευρυμένη κλιμάκωση της τουρκοαζέρικης επιθετικότητας, μέχρι που έφτασε να καταρριφθεί και δικό της ελικόπτερο, από το πολεμικό μένος των Αζέρων.

Τελικώς απεδείχθη πως η αντίδραση της Μόσχας δεν ήταν αυτή του 2015, που τότε σχεδόν είχε απειλήσει με πόλεμο την Τουρκία, αλλά αντίστοιχη με την στάση που είχε κρατήσει στην κατάρριψη ενός άλλου ρωσικού αεροσκάφους στη Συρία, τον Σεπτέμβριο του 2018, αυτήν την φορά από το Ισραήλ. Τότε ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν είχε σπεύσει να “συμμαζέψει” τον υπουργό Άμυνας Σοϊγκού που είχε προαναγγείλει αντίποινα εις βάρος του Ισραήλ, προκρίνοντας την διαφύλαξη των καλών σχέσεων Μόσχας-Τελ Αβίβ και δεχόμενος τους ισχυρισμούς του Ισραηλινού πρωθυπουργού. Ο Νετανιάχου είχε μιλήσει για «ατύχημα», όπως και οι Αζέροι σήμερα.

Δεν αποκλείεται η ρωσική αδράνεια στην τουρκοαζέρικη επιθετικότητα να είναι ένα είδος ανταλλάγματος στις τελευταίες υποχωρήσεις των Τούρκων από θέσεις που κατείχαν στην Συρία και σε αυτό που ο ίδιος ο Ρώσος πρόεδρος αποθέωσε πρόσφατα ως «ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική του Ερντογάν». Αυτή η αδράνεια οδήγησε τελικώς στον πρωθυπουργό της Αρμενίας να ανακοινώσει, μόλις πριν μερικά λεπτά, την υπογραφή μίας «αχαρακτήριστα επώδυνης» συμφωνίας με το Αζερμπαϊτζάν.