Κράτος “ελεύθερων πολιορκημένων” το σχέδιο Τραμπ για τους Παλαιστίνιους

Φωτιές άναψε στη Μέση Ανατολή ο Ντόναλντ Τραμπ με την ανακοίνωση του πολυαναμενόμενου “ειρηνευτικού σχεδίου” του για την Παλαιστίνη. Ένα σχέδιο που προβλέπει την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους, αλλά υπό πολύ αυστηρές προϋποθέσεις, προσαρτά στο Ισραήλ τους εβραϊκούς οικισμούς της Δυτικής Όχθης και “εξορίζει” τους Παλαιστίνιους από την Ιερουσαλήμ, παραχωρώντας τους για πρωτεύουσα μια γειτονιά στα προάστια της “ιερής πόλης”.

Παρουσιάζοντας το 80 σελίδων σχέδιό του και έχοντας δίπλα του τον Νετανιάχου ο Αμερικανός πρόεδρος έκανε λόγο για «μια ρεαλιστική λύση δύο κρατών». Μόνο που το “δεύτερο κράτος”, το παλαιστινιακό θα είναι ουσιαστικά περικυκλωμένο, με διεξόδους προς την Ιορδανία, και θα ορίζει την Ιερουσαλήμ ως την «αδιαίρετη πρωτεύουσα του Ισραήλ». Είπε επίσης ότι οι ΗΠΑ είναι έτοιμες  να «αναγνωρίσουν την ισραηλινή κυριαρχία σε κατεχόμενα εδάφη», αν και δεν διευκρίνισε την έκτασή τους.

Ο Τραμπ υποστήριξε ότι το σχέδιο του «αντιμετωπίζει τον κίνδυνο που αντιπροσωπεύει ένα παλαιστινιακό κράτος για την ασφάλεια του Ισραήλ», αλλά δεν δίστασε να το χαρακτηρίσει ως ένα «τεράστιο βήμα προς την ειρήνη» και προέτρεψε τον μουσουλμανικό κόσμο «να διορθώσει το λάθος που έκανε το 1948», όταν τα μουσουλμανικά κράτη αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν το κράτος του Ισραήλ.

Το σχέδιο βήμα-βήμα

Ο Τραμπ υποστήριξε ότι το σχέδιό του προτείνει μια «ρεαλιστική λύση δύο κρατών». Πόσο κράτος θα είναι το κράτος των Παλαιστινίων; Σύμφωνα με το αμερικανικό σχέδιο, οι Παλαιστίνιοι θα πρέπει να αναγνωρίσουν το Ισραήλ ως «Εβραϊκό κράτος», «να απορρίψουν την τρομοκρατία σε όλες τις μορφές της» και να ενισχύσουν τα θεσμικά τους όργανα. Αν δεχθούν όλα αυτά, τότε θα μπορέσουν να αποκτήσουν ένα ανεξάρτητο κράτος, το οποίο όμως θα είναι «αποστρατιωτικοποιημένο». Το σχέδιο προβλέπει επίσης ότι το Ισραήλ θα εξακολουθήσει να είναι υπεύθυνο για την ασφάλεια και τον έλεγχο του εναέριου χώρου στα δυτικά της κοιλάδας του Ιορδάνη, ενώ στην Λωρίδα της Γάζας θα πρέπει να αφοπλιστεί η Χαμάς.

Οι “εκπλήξεις” για τους Παλαιστίνιους, οι οποίοι απορρίπτουν την αμερικανική πρόταση, δεν σταματούν όμως εδώ. Οι ΗΠΑ δηλώνουν έτοιμες να αναγνωρίσουν, και μάλιστα χωρίς καθυστέρηση, την προσάρτηση από το Ισραήλ των οικισμών που έχει αναγείρει στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη. Με μια τέτοια ενέργεια όμως, περίπου το 30% των εδαφών της Δυτικής Όχθης θα περάσει επισήμως στο εβραϊκό κράτος.

Αυτό σημαίνει ότι ένα μελλοντικό παλαιστινιακό κράτος θα είναι πολύ μικρότερο από αυτό που θέλουν οι Παλαιστίνιοι, οι οποίοι διεκδικούν όλα τα εδάφη που κατέλαβε το Ισραήλ το 1967. Ο Τραμπ πάντως βλέπει διπλασιασμό των παλαιστινιακών εδαφών, ενώ το Ισραήλ δεσμεύεται να “παγώσει” τους νέους εποικισμούς για τέσσερα χρόνια, δίνοντας αυτόν τον χρόνο στους Παλαιστίνιους για να ανατρέψουν την σημερινή απορριπτική απόφασή τους.

Πρόσφυγες και Ιερουσαλήμ

Τι προβλέπει όμως το σχέδιο Τραμπ για το θέμα της επιστροφής των προσφύγων και την Ιερουσαλήμ, τα δύο ζητήματα που αποτελούσαν και τα μεγαλύτερα “αγκάθια” σε κάθε προσπάθεια ειρηνευτικής επίλυσης του Παλαιστινιακού; Το Ισραήλ αρνείται την επιστροφή Παλαιστινίων προσφύγων, ιδιαίτερα εκείνων που ανήκουν σε οικογένειες που έφυγαν στη διάρκεια του πολέμου του 1967 και ο Τραμπ προσπάθησε να βάλει ταφόπλακα στο θέμα.

Ο Λευκός οίκος διευκρίνισε μάλιστα ότι οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες θα έχουν τρεις άλλες επιλογές: να εγκατασταθούν στο μελλοντικό παλαιστινιακό κράτος, να ενταχθούν στις χώρες, όπου διαμένουν σήμερα, ή να μεταφερθούν σε κάποια  τρίτη χώρα. Οι ΗΠΑ υποσχέθηκαν μάλιστα, σε συνεργασία με την διεθνή κοινότητα να βοηθήσουν «γενναιόδωρα» την επανεγκατάστασή τους, παρότι σήμερα έχουν σταματήσει την χρηματοδότηση των αρμόδιων υπηρεσιών του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες.

Στο επίσης ακανθώδες ζήτημα της Ιερουσαλήμ ο Αμερικανός πρόεδρος επανέλαβε ότι θα «παραμείνει η αδιαίρετη πρωτεύουσα του Ισραήλ». Ο Τραμπ έχει αναγνωρίσει, άλλωστε, την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ και έχει μεταφέρει εκεί την πρεσβεία των ΗΠΑ, ανατρέποντας την αμερικανική πολιτική δεκαετιών.

Στις δηλώσεις του ο Τραμπ  φάνηκε πάντως να μπερδεύεται λίγο με το θέμα της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, την οποία κατέλαβε και προσάρτησε το Ισραήλ το 1967, αλλά οι Παλαιστίνιοι θεωρούν ως πρωτεύουσα του μελλοντικού κράτους τους. Ο Αμερικανός πρόεδρος είπε ότι ένα μελλοντικό παλαιστινιακό κράτος θα μπορούσε να έχει την πρωτεύουσα του εκεί, αυτό όμως έρχεται σε αντίφαση με την διατυπωμένη θέση του περί «αδιαίρετης πρωτεύουσας του Ισραήλ». Το θέμα το “έλυσε”, ωστόσο, ο Νετανιάχου, ο οποίος δήλωσε πως η παλαιστινιακή πρωτεύουσα που προτείνει το αμερικανικό σχέδιο είναι το Αμπού Ντις, μια γειτονιά στα προάστια της Ιερουσαλήμ, έξω από το τείχος ασφαλείας που χωρίζει το Ισραήλ από τα Παλαιστινιακά Εδάφη.

Ο χάρτης και τα τούνελ

Ακόμη πιο κατατοπιστικός από τις δηλώσεις Τραμπ ήταν ο χάρτης που ανάρτησε ο ίδιος στο twitter. Ένας χάρτης που εμφανίζει εδάφη υπό παλαιστινιακό έλεγχο σε περιοχές της Δυτικής Όχθης, τα οποία όμως είναι περικυκλωμένα από το Ισραήλ και έχουν απλώς οδικές προσβάσεις στην Ιορδανία.

Οι Αμερικανοί υποστηρίζουν ότι πρόκειται για ένα κράτος «εδαφικά συνεχές» και το στηρίζουν αυτό στο ότι το σχέδιο του Τραμπ προβλέπει «σύγχρονα και αποτελεσματικά δίκτυα μεταφορών». Αναφέρουν μάλιστα ως χαρακτηριστικό παράδειγμα την σιδηροδρομική γραμμή μεγάλης ταχύτητας και το τούνελ που θα συνδέουν τη Λωρίδα της Γάζας με τα παλαιστινιακά εδάφη της Δυτικής Όχθης.

Το σχέδιο πάντως δεν βρίσκει ανταπόκριση, καθώς το έχει απορρίψει ήδη η Χαμάς, η οποία ελέγχει τη Λωρίδα της Γάζας, χαρακτηρίζοντας «ανοησία» τις ανακοινώσεις του Τραμπ για την Ιερουσαλήμ. Ανάλογη ήταν και η τοποθέτηση του προέδρου της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς, ο οποίος δήλωσε ότι κανένας Παλαιστίνιος δεν μπορεί να δεχτεί ένα ανεξάρτητο κράτος χωρίς την Ιερουσαλήμ πρωτεύουσά του. Ο ίδιος διαμήνυσε μάλιστα στον Τραμπ και τον Νετανιάχου ότι «η Ιερουσαλήμ δεν πωλείται».

Υποστηρικτές και πολέμιοι

Ο Αμερικανός πρόεδρος, όταν ανακοίνωσε το σχέδιο του είχε δίπλα του, εκτός από τον πρωθυπουργό του Ισραήλ, και τους πρεσβευτές του Ομάν, του Μπαχρέιν και των Εμιράτων σε μια προσπάθεια να δείξει ότι έχει την συναίνεση του αραβικού κόσμου. Οι αντιδράσεις, ωστόσο, είναι διαφορετικές. Η Ιορδανία, παρότι το σχέδιο σέβεται το καθεστώς τοποτηρητή που κατέχει το Αμάν στους ιερούς τόπους των μουσουλμάνων στην Παλαιστίνη, δεν είναι απλώς επιφυλακτική, καθώς υποστηρίζει ότι η μόνη ειρηνική διέξοδος είναι η ίδρυση ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους στα σύνορα του 1967 με την Ανατολική Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσά του. Υποστηρίζει δηλαδή πλήρως τις θέσεις των Παλαιστινίων.

Ιδιαίτερα ενθουσιασμένες δεν είναι όμως και σχετικά “φιλικές” προς το Ισραήλ αραβικές και μουσουλμανικές χώρες, όπως η Σαουδική Αραβία και η Αίγυπτος. Το Ριάντ ανακοίνωσε ότι στηρίζει γενικώς όλες τις προσπάθειες για την επίτευξη μιας συνολικής λύσης του Παλαιστινιακού και ενθαρρύνει την έναρξη άμεσων ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων μεταξύ των δύο μερών υπό την αιγίδα των ΗΠΑ. Το Κάιρο, από την πλευρά του, κάλεσε Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους να εξετάσουν “προσεκτικά” και σε βάθος το σχέδιο Τραμπ και να ανοίξουν διαύλους επικοινωνίας και διαλόγου.

Κάθετα αντίθετες στο σχέδιο είναι, ωστόσο, η σιιτική Χεζμπολάχ του Λιβάνου, που κάνει λόγο για «συμφωνία της ντροπής», η Τεχεράνη  που χαρακτηρίζει την πρόταση Τραμπ ως «σχέδιο επιβολής και κυρώσεων», καθώς και η Άγκυρα η οποία μιλά για «απόπειρα κλοπής» παλαιστινιακών εδαφών. Την ίδια ώρα η Μόσχα, την οποία επισκέπτεται σήμερα ο Νετανιάχου, προτρέπει τα δύο μέρη σε διάλογο και αναμένει τις αντιδράσεις τους, η ΕΕ δείχνει μουδιασμένη και θωρακίζεται πίσω από παλαιότερες αποφάσεις της, ενώ ο Βρετανός πρωθυπουργός Τζόνσον βλέπει στο σχέδιο Τραμπ την δυνατότητα να εξελιχθεί σε «ένα θετικό βήμα».