Κριμαία: Ένα ακόμα αγκάθι στην ειδική σχέση Ρωσίας-Τουρκίας

Οι σχέσεις Μόσχας και Άγκυρας παρά τη στενή συνεργασία σε διάφορους τομείς, συνεχίζουν να ισορροπούν πάνω σε ζητήματα, στα οποία παρατηρείται σύγκρουση εθνικών συμφερόντων. Η Κριμαία αποτελεί, ένα καυτό θέμα, από τη στιγμή που η κυβέρνησης της Άγκυρας έχει καταστήσει σαφές πως δεν πρόκειται να την αναγνωρίσει ως ρωσική επαρχία.

Η Τουρκία διατηρεί στενές αμυντικές σχέσεις με την Ουκρανία και παρουσιάζεται ως προστάτης των Τατάρων της Κριμαίας, που έχουν εναντιωθεί στην ρωσική προσάρτηση. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου έχει δηλώσει ότι η Τουρκία «είναι πρόθυμη να στηρίξει την επιστροφή της χερσονήσου της Κριμαίας στην Ουκρανία».Η Μόσχα είναι ενήμερη για την τουρκική θέση στην Κριμαία και ο εκπρόσωπος της ρωσικής Προεδρίας Ντμίτρι Πεσκόφ έχει παραδεχτεί ότι αποτελεί σημαντική διαφορά των ρωσοτουρκικών σχέσεων.

Η τουρκική κυβέρνηση αναζητεί τρόπους να ισχυροποιήσει τη διπλωματία της αναφορικά με την Κριμαία, ώστε να αναπτύξει τους δικούς της μοχλούς πίεσης απέναντι σε μια ρωσική στρατηγική, που έχει τη δυνατότητα να επηρεάσει αρνητικά τα τουρκικά εθνικά συμφέροντα σε άλλες περιοχές. Η Ουκρανία δύναται να διαδραματίζει το ρόλο ενός αντίβαρου σε ρωσική πίεση έναντι της Ρωσίας.

Η Ουκρανία έχει αναδειχθεί σε βασικός συνεργάτης της Τουρκίας σε μια σειρά στρατιωτικών τεχνολογιών, όπως στροβιλοελικοφόρα αεροσκάφη, ντιζελοκινητήρες, ηλεκτρονικά συστήματα αεροσκαφών, πυραύλους αεράμυνας, συστήματα ραντάρ και επιτήρησης, διαστημικές και δορυφορικές τεχνολογίες καθώς και ρομποτικά συστήματα. Οι τουρκικές εταιρείες απέκτησαν το ένα τέταρτο των μετοχών του ουκρανικού κατασκευαστή κινητήρων Motor Sich και το συμβόλαιο περιέχει και όρους που σχετίζονται με τη μεταφορά τεχνογνωσίας.

Επίσης, η Τουρκία εξετάζει με την Ουκρανία και συμπαραγωγή για τα δικά της Μη Επανδρωμένα Αεροσκάφη (drones), τα Bayraktar TB2, που χρησιμοποιήθηκαν από το Αζερμπαϊτζάν εναντίον της Αρμενίας στον πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Επισημαίνεται ότι Άγκυρα και Κίεβο συνεργάζονται πάνω σε πενήντα αμυντικά προγράμματα.

Τάταροι Κριμαίας

Η Ουκρανία από την πλευρά της συμφώνησε να μεταφέρει τεχνογνωσία στην Τουρκία για να ενισχύσει το νεοσύστατο διαστημικό της πρόγραμμα, να στήσει ένα εργαστήριο για δορυφόρους στη Roketsan, την τουρκική κορυφαία εταιρία κατασκευής πυραύλων και δορυφόρων και να συνεισφέρει στην ανάπτυξη κινητήρων στο τουρκικό πρόγραμμα TFX Fighter. Ταυτόχρονα, οι δύο χώρες σχεδιάζουν να αναπτύξουν από κοινού και στρατιωτικούς δορυφόρους.

Ένα ακόμα θέμα που απασχολεί την τουρκική διπλωματία είναι η προστασία των δικαιωμάτων των Τατάρων της Κριμαίας. Η κυβέρνηση της Άγκυρας κατηγορεί τη Ρωσία για συστηματική καταπίεση των Τατάρων και εκφράζει ανησυχίες για πολιτική διακρίσεων εναντίον τους και για συλλήψεις, που γίνονται από το 2014, τότε που η Ρωσία προσάρτησε την χερσόνησο της Κριμαίας.

Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών έχει υποστηρίξει επανειλημμένα τους τουρκόφωνους μουσουλμάνους Τατάρους της Κριμαίας, επισημαίνοντας, ότι «υπερασπίζονται τα δικαιώματα και τα συμφέροντά τους με ειρηνικά μέσα και προσπαθούν να ακουστούν οι φωνές τους μέσω δημοκρατικών μεθόδων». Οι Τάταροι δεν αναγνωρίζουν την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία και αγωνίζονται για την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβόσογλου όταν επισκέφθηκε την Ουκρανία, συναντήθηκε με την ηγεσία των Τατάρων της Κριμαίας, στο πλαίσιο της τουρκικής στρατηγικής για την προστασία των τουρκόφωνων καθώς και των μουσουλμανικών πληθυσμών.

Μοχλοί πίεσης 

Οι σχέσεις Ρωσίας και Τουρκίας χαρακτηρίζονται από “λυκοφιλία” καθώς υπάρχουν ανοιχτά μέτωπα, όπως της Κριμαίας, της Συρίας και της Λιβύης. Η Τουρκία μετά τη συνθηκολόγηση της Αρμενίας με το Αζερμπαϊτζάν, κατάφερε να αποκτήσει στρατιωτική παρουσία στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, δηλαδή στη ρωσική παραδοσιακή σφαίρα επιρροής. Ταυτόχρονα, η αμυντική συνεργασία Ουκρανίας και Ρωσίας αναβαθμίζει τις στρατιωτικές δυνατότητες και των δύο χωρών.

Η Ουκρανία ενδέχεται να χρησιμοποιήσει τα τουρκικά drones εναντίων Ρώσων αυτονομιστών και για να παρακουλουθεί την Κριμαία και τα Στενά Κερτς που συνδέουν τη Μαύρη Θάλασσα και τη Θάλασσα του Αζόφ. Η Μόσχα από την πλευρά της, έχει αποδείξει ότι δεν ανέχεται καμία παρέμβαση στην “αυλή” της και είναι σίγουρο ότι δεν θα αφήσει την Τουρκία, να επεκταθεί σε άλλες περιοχές. Ταυτόχρονα, η Ρωσία έχει τη δυνατότητα να πιέσει την Τουρκία, κυρίως στην Συρία, αν τελικά αποφασίσει να προστατέψει τις συριακές Κουρδικές δυνάμεις από τις τουρκικές επιθέσεις και τους δώσει περιθώριο κινήσεων.