Λιβύη, Συρία, Παλαιστίνη – Μετά τις βόμβες η πανδημία

Η πανδημία επιδεινώνει την ανθρωπιστική κρίση στις εμπόλεμες ζώνες, καθώς εκατομμύρια εκτοπισμένοι δεν έχουν πρόσβαση σε υγειονομικές υπηρεσίες και περίθαλψη. Παρά τις διεθνείς εκκλήσεις, από το Αφγανιστάν και την Υεμένη μέχρι τη βόρεια Συρία, τη Λιβύη και την Παλαιστίνη οι συγκρούσεις δεν έχουν σταματήσει, προκαλώντας ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα στον άμαχο πληθυσμό.

Το Σάββατο, με αφορμή την συμπλήρωση ενός έτους από την ημέρα που ο ισχυρός άνδρας της ανατολικής Λιβύης, Χαλίφα Χαφτάρ, ξεκίνησε την πολιορκία της πρωτεύουσας Τρίπολης, ο ΟΗΕ επανέλαβε την έκκλησή του προς τις αντιμαχόμενες πλευρές να προχωρήσουν σε μια ανθρωπιστική εκεχειρία. Την ίδια ημέρα πάντως, δύο άνθρωποι τραυματίστηκαν, όταν βλήμα έπεσε στην είσοδο νοσοκομείου της Τρίπολης, σε μια επίθεση για την οποία, μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει ανάληψη ευθύνης.

Σύμφωνα με την αποστολή του διεθνούς Οργανισμού, μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, έχει επιδεινωθεί η ανθρωπιστική κατάσταση στη βορειοαφρικανική χώρα, ιδιαίτερα στην Τρίπολη και τα περίχωρα, όπου έχουν εκτοπιστεί περίπου 150.000 άνθρωποι. Οι ίδιες υπηρεσίες εκτιμούν ότι περίπου 890.000 άνθρωποι έχουν ανάγκη ανθρωπιστικής βοήθειας, την ώρα που οι υγειονομικές αρχές έχουν ανακοινώσει 16 επιβεβαιωμένα κρούσματα και τον θάνατο μιας 85χρονης γυναίκας την Πέμπτη.

Φόβοι για τη Λιβύη 

Τα στοιχεία αυτά, ωστόσο, μπορεί να μην ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, καθώς η χώρα είναι σε κατάσταση διάλυσης, εξαιτίας του εμφυλίου και κυρίως των στρατιωτικών παρεμβάσεων ξένων χωρών. Η κυβέρνηση Σάρατζ, η οποία αναγνωρίζεται από την διεθνή κοινότητα αλλά δεν ελέγχει την χώρα, κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης από τα μέσα Μαρτίου, κλείνοντας τα σχολεία και τα τεμένη, απαγορεύοντας τις συναθροίσεις και περιορίζοντας τον εργασιακό χρόνο.

Η εξουσία αυτής της κυβέρνησης σταματά, ωστόσο, στα νότια προάστια της Τρίπολης και, με εξαίρεση τις πόλεις που ελέγχει ο στρατός του Χαφτάρ (η κυβέρνηση στο ανατολικό τμήμα πήρε επίσης μέτρα πριν τον εντοπισμό του πρώτου κρούσματος), είναι δύσκολο να γνωρίζει κάποιος τι συμβαίνει στο εσωτερικό της χώρας. Στο πλαίσιο των μέτρων αντιμετώπισης της πανδημίας η κυβέρνηση της Τρίπολης αποφάσισε και την απελευθέρωση περισσότερων από 400 υπόδικων κρατουμένων, γεγονός που χαιρέτισε η οργάνωση για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Human Rights Watch.

Η Λιβύη αποτελεί όμως χώρα διέλευσης μεταναστών από την υποσαχάρια Αφρική προς την Ευρώπη και οι καταυλισμοί αποτελούν εστίες που μπορεί να εξελιχθούν σε υγειονομικές βόμβες. Η κατάσταση στην Ιταλία, η οποία πληρώνει το βαρύτερο τίμημα από την πανδημία στην Ευρώπη, ανέκοψε πάντως τις μεταναστευτικές ροές. Στην κατεύθυνση αυτή αναμένεται ότι θα συμβάλλει και η ευρωπαϊκή επιχείρηση “Ειρήνη”, αν και ο σκοπός της είναι η επιτήρηση της εφαρμογής του εμπάργκο όπλων που έχει επιβάλλει ο ΟΗΕ στην αφρικανική χώρα.

Μετά τις βόμβες ο ιός 

Αδιαμφισβήτητα, κρισιμότερη είναι η κατάσταση στη βόρεια Συρία, όπου, παρά τη μείωση των εχθροπραξιών, υπάρχει ένας τεράστιος αριθμός εκτοπισμένων, εξαιτίας του πολυετούς εμφυλίου. Σύμφωνα με το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, τον Μάρτιο σημειώθηκε στη Συρία ο μικρότερος αριθμός θανάτων από την έναρξη του πολέμου το 2011. Καταγράφηκαν 103 θάνατοι αμάχων, οι περισσότεροι από τους οποίους οφείλονταν σε εκρήξεις ναρκών που είχαν τοποθετήσει στο παρελθόν ή σε «ανθρωποκτονίες» που διαπράχθηκαν για διάφορους λόγους.

Οι επιθέσεις του συριακού στρατού εναντίον τζιχαντιστών στην επαρχία της Ιντλίμπ έχουν ανασταλεί, μετά την κατάπαυση του πυρός, στην οποία συμφώνησαν η Ρωσία και η Τουρκία, όμως ο πολυετής πόλεμος έχει παραλύσει τις υγειονομικές δομές στην περιοχή και σε ολόκληρη τη Συρία. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, μόνο το 64% των νοσοκομείων και το 52% των κέντρων πρωτοβάθμιας φροντίδας, που υπήρχαν πριν το 2011, λειτουργούν, ενώ σχεδόν το 70% του υγειονομικού προσωπικού έχει εγκαταλείψει τη χώρα.

Παραλλήλως, εξαιτίας του πολέμου και της τουρκικής εισβολής, έχουν δημιουργηθεί πολυπληθείς καταυλισμοί προσφύγων στα σύνορα με την Τουρκία, γεγονός που προκαλεί ανησυχίες στην διεθνή κοινότητα για εξάπλωση της πανδημίας. Ο ΟΗΕ, ο Πάπας και δεκάδες ανθρωπιστικές οργανώσεις απηύθυναν αλλεπάλληλες εκκλήσεις για καθολική κατάπαυση του πυρός, εστιάζοντας κυρίως στον κίνδυνο μετάδοσης του κορωνοϊού στους καταυλισμούς των εσωτερικά εκτοπισμένων, περίπου 6,5 εκατομμύρια άνθρωποι, αλλά και στις φυλακές.

Προβλήματα υπάρχουν και στις κουρδικές ζώνες, οι οποίες πλήττονται από ελλείψεις φαρμάκων και βασικών τροφίμων. Η κατάσταση στην περιοχή επιδεινώνεται από την παρουσία περισσότερων από  100.000 εκτοπισμένων, αλλά και από το γεγονός ότι οι κουρδικές περιοχές δεν μπορούν πλέον να στηρίζονται στη διασυνοριακή βοήθεια του ΟΗΕ. Αντίθετα, οι βορειοανατολικές περιοχές μπορούν να δεχθούν βοήθεια μέσω της Τουρκίας.

Οι κουρδικές αρχές επέβαλαν στα τέλη Μαρτίου αποκλεισμό δύο εβδομάδων στις περιοχές τους και όρισαν  εννέα κέντρα για την υποδοχή των ύποπτων κρουσμάτων. Ωστόσο, οι εγκαταστάσεις είναι ανεπαρκείς, καθώς, σύμφωνα με ΜΚΟ, στα τρία νοσοκομεία υπάρχουν μόνον 28 κλίνες ΜΕΘ και μόλις δύο γιατροί που έχουν κατάρτιση για τη χρήση των λιγοστών αναπνευστήρων.

Το δίκτυο της Χεζμπολάχ

Δύσκολη είναι η κατάσταση και στα Παλαιστινιακά Εδάφη. Παρότι έχει ανακοινωθεί μόνον ένας νεκρός και 161 κρούσματα υπάρχουν φόβοι, ότι η έξαρση της νόσου μπορεί να είναι αλματώδης. Οι ανησυχίες και εδώ εστιάζονται στους υπερπλήρεις καταυλισμούς στη Δυτική Όχθη και στην, εδώ και 13 χρόνια, αποκλεισμένη Γάζα, όπου ήδη, οι πολιτικές οργανώσεις έχουν αναστείλει τις διαδηλώσεις στα σύνορα με το Ισραήλ.

Με κλειστά τα σύνορα και από τις δύο πλευρές, η κυβέρνηση του Τελ Αβιβ έχει συνδέσει οποιαδήποτε βοήθεια προς τη Γάζα με την ανάκτηση δύο Ισραηλινών στρατιωτών που χάθηκαν στον παλαιστινιακό θύλακα, κατά τη διάρκεια του πολέμου του 2014. Από την πλευρά της, η Χαμάς, η οποία ελέγχει τη Γάζα, διαμηνύει ότι η επιστροφή των δύο στρατιωτών και δύο Ισραηλινών πολιτών απαιτεί διαπραγμάτευση για μια ανταλλαγή κρατουμένων και όχι αντάλλαγμα για ανθρωπιστική βοήθεια.

Στη Γάζα έχουν αναφερθεί δώδεκα κρούσματα και οι τοπικές αρχές ανησυχούν γιατί διαθέτουν μόνον 96 αναπνευστήρες για έναν πληθυσμό περίπου δύο εκατομμυρίων. Την ίδια ώρα, οι ισραηλινές αρχές δεν διευκρινίζουν, αν αναφέρονται στην παροχή κάποιας βοήθειας από το Τελ Αβίβ ή στο να επιτρέψουν να περάσει από τα σύνορά τους βοήθεια προς τη Γάζα, ανάμεσά τους, τα 1.500 διαγνωστικά κιτ, που με τη βοήθεια του ΠΟΥ εξασφάλισε η Παλαιστινιακή Αρχή στην κατεχόμενη από το Ισραήλ Δυτική Όχθη.

Την ίδια ώρα, στον γειτονικό Λίβανο, όπου το πολιτικό σύστημα αμφισβητείται συνολικά εδώ και μήνες, η παραστρατιωτική οργάνωση Χεζμπολάχ αναλαμβάνει ηγετικό ρόλο στην αντιμετώπιση της πανδημίας, κινητοποιώντας περίπου 25.000 ανθρώπους, ανάμεσά τους ιατρικό προσωπικό πρώτης γραμμής. Με τον Λίβανο να καταγράφει 463 κρούσματα και 12 θανάτους, η ένοπλη σιιτική οργάνωση παρουσίασε προχθές στα μέσα ενημέρωσης ένα από τα δύο διαγνωστικά κέντρα της, καθώς και έναν στόλο από ασθενοφόρα, τα περισσότερα από τα οποία είναι εξοπλισμένα με αναπνευστήρες.

Η  Χεζμπολάχ έχει προχωρήσει στη δημιουργία κέντρου κλήσεων, ενώ το πρόγραμμα παρέμβασής της περιλαμβάνει τρία κέντρα καραντίνας με 170 κλίνες, που έχουν δυνατότητα επέκτασης στις 1.000. Παραλλήλως έχει προχωρήσει και στη δημιουργία 64 «κοινωνικών επιτροπών» για την άμεση καταγραφή των αναγκών που αντιμετωπίζουν τα νοικοκυριά που πλήττονται από την οικονομική κρίση.