Με δικαστή-σύμβολο η ιταλική Αριστερά στις εκλογές

του Δημήτρη Δεληολάνη  – 

Με τον άνθρωπο σύμβολο της μάχης ενάντια στο οργανωμένο έγκλημα κατεβαίνει η ιταλική Αριστερά στις εκλογές της 4^ης Μαρτίου. Στο ενιαίο ψηφοδέλτιο της Αριστεράς  θα βρίσκεται το όνομα του Πιέτρο Γκράσο, προέδρου της απερχόμενης Γερουσίας και για πολλές δεκαετίες επικεφαλής των δικαστικών που καταπολεμούν τη Μαφία.

Στο πρόσωπο του Γκράσο συνέκλιναν, μετά από μια εξουθενωτική περίοδο διαβουλεύσεων, όλα τα κόμματα και οι οργανώσεις που κινούνται αριστερά του Δημοκρατικού Κόμματος του Ματέο Ρέντσι: το Κίνημα Προοδευτικών Δημοκρατών, που αποσχίστηκε από το Δημοκρατικό Κόμμα με επικεφαλής τον Πιερλουίτζι Μπερσάνι και τον Μάσιμο Ντ΄Αλέμα ως παρασκηνιακό παράγοντα, η Ιταλική Αριστερά (πρώην SEL) με τον Νικόλα Φραντογιάννη και το κίνημα Possibile του Πίπο Τσιβάτι.

Η ονομασία του νέου ψηφοδελτίου είναι «Ελεύθεροι και Ίσοι». Οι πιο πρόσφατες δημοσκοπήσεις του δίνουν 6,6 %, αλλά σύμφωνα με τον Ντ΄Αλέμα «σίγουρα θα φτάσει σε διψήφιο ποσοστό». Η επιλογή του Γκράσο ως επικεφαλής του ψηφοδελτίου δεν ήταν δεδομένη. Στις εκλογές του 2013 η Αριστερά είχε πάλι επιλέξει ένα γενναίο Σικελό δικαστικό που είχε δώσει μεγάλες μάχες ενάντια στην Κόζα Νόστρα, τον Αντόνιο Ινγκρόια. Πήρε μόνο το 2,2% και παρέμεινε εκτός Κοινοβουλίου.

Ο πόλεμος απέναντι στη Μαφία

Η περίπτωση του Γκράσο είναι διαφορετική. Υπήρξε στενός συνεργάτης του δικαστή Τζοβάνι Φαλκόνε που η σικελική μαφία δολοφόνησε το 1992 και κληρονόμησε τη θέση του επικεφαλής της εισαγγελίας του Παλέρμου. Στη συνέχεια έγινε αρχηγός της πανιταλικής εισαγγελίας για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος (DNA).

Από αυτή τη θέση διηύθυνε τις έρευνες για τη σύλληψη των αρχηγών της Κόζα Νόστρα Τοτό Ριίνα και του διαδόχου του Μπερνάρντο Προβεντσάνο, που πέθαναν στη φυλακή. Είναι αυτός που συνέταξε το κατηγορητήριο σε δεκάδες δίκες μεγαλονονών. Για πάνω από μια εικοσαετία ο Γκράσο χτύπησε σκληρά την Κόζα Νόστρα, εξαναγκάζοντάς την να υποχωρήσει και να χάσει τον έλεγχο μεγάλου μέρους της Σικελίας.

Αφού παραιτήθηκε από το δικαστικό σώμα, ο Γκράσο εντάχτηκε στο Δημοκρατικό Κόμμα το 2012 κι εκλέχτηκε στη Γερουσία το επόμενο έτος. Σημαντική λεπτομέρεια: και οι γερουσιαστές του “Κινήματος 5 Αστέρων” τον ψήφισαν ως πρόεδρο της Γερουσίας.

Στην πρώτη του τηλεοπτική εμφάνιση ως υποψήφιος της Αριστεράς ο Γκράσο φρόντισε να καταστήσει σαφές πως ο ίδιος δεν είναι διατεθειμένος να παραχωρήσει τον ηγετικό του ρόλο σε κανέναν Ντ’ Αλέμα: «Σε όλη μου τη ζωή είχα αναλάβει καθοδηγητικό ρόλο. Καθοδήγησα δικαστικούς, δίκες, θεωρώ πως είμαι σε θέση να καθοδηγήσω έναν πολιτικό σχηματισμό. Θα το καταλάβουν σύντομα όλοι». Όσο για τους στόχους αυτού του ηγετικού ρόλου, ήταν επίσης σαφέστατος: «Έχω μεγαλύτερες φιλοδοξίες από το να τεθώ επικεφαλής κάποιου οχυρού όπου θα αμύνεται η εναπομείνασα Αριστερά. Προτίθεμαι να ανασυγκροτήσω την Αριστερά και μαζί της και τη χώρα».

Η ρήξη με τον Ρέντσι

Η ρήξη του Γκράσο με τον Ματέο Ρέντσι έγινε γνωστή στις αρχές του έτους, όταν ο πρόεδρος της Γερουσίας ανακοίνωσε πως δεν θα ανανέωνε την κομματική του ταυτότητα. Στις αρχές Φθινοπώρου κατέστησε σαφές πως δεν επιθυμούσε ούτε να θέσει υποψηφιότητα με το κόμμα αυτό. Από τότε άρχισαν οι διακριτικές διαβουλεύσεις με τα τρία κόμματα της Αριστεράς, που οδήγησαν στην τωρινή υποψηφιότητα.

Ήταν γνωστό πως ο Γκράσο είναι προοδευτικός και μετριοπαθής αριστερός, αλλά λίγοι θα στοιχημάτιζαν πως θα δεχόταν να δώσει μάχη από τις επάλξεις της άκρας Αριστεράς, όπως διαμορφώνεται στο ιταλικό πολιτικό σκηνικό. Οι λόγοι που οδήγησαν τον πρώην ανώτερο δικαστικό να αναλάβει αυτό το ρόλο δεν σχετίζονται μόνο με την παντελή χρεοκοπία του Ρέντσι και του πολιτικού του σχεδίου. Έχουν βαθύτερες ρίζες.

Όπως γνωρίζουν καλά όλοι οι κοινοβουλευτικοί συντάκτες της Ρώμης, παρότι είχε αναλάβει κορυφαίο θεσμικό αξίωμα (κατά το ιταλικό Σύνταγμα, ο πρόεδρος της Γερουσίας έρχεται αμέσως μετά τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας), ο Γκράσο δεν σταμάτησε ποτέ να ασχολείται με το πρόβλημα της Μαφίας.

Στο γραφείο του λάμβανε τα πρακτικά όλων των συνεδριάσεων της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής για την καταπολέμηση της Μαφίας και συχνά συσκεπτόταν με την πρόεδρο της Ρόζι Μπίντι, καθώς και με τον αντιπρόεδρο Κλάουντιο Φάβα. Η Μπίντι είναι βουλευτής του Δημοκρατικού Κόμματος που συμμερίζεται με τον Γκράσο την πολύ χαμηλή εκτίμηση για τον Ρέντσι, ενώ ο Φάβα επέλεξε την ανοιχτή ρήξη με τον γραμματέα και ακολούθησε τους διασπαστές του Μπερσάνι.

Η επάνοδος του οργανωμένου εγκλήματος

Το κρυφό ελατήριο της τωρινής ριζοσπαστικοποίησής του είναι ακριβώς ότι παρακολουθεί στενά τον τρόπο, με τον οποίο η προηγούμενη κυβέρνηση του Ρέντσι εγκατέλειψε σταδιακά την πάλη για την καταστολή του οργανωμένου εγκλήματος που ο ίδιος ο Γκράσο είχε ξεκινήσει στα τέλη της δεκαετίας του ’80. Με άλλα λόγια, όχι απλώς διαφώνησε, αλλά έφριξε με τον τρόπο που ο πρώην πρωθυπουργός αντιμετώπισε το φαινόμενο της Μαφίας.

Σύμφωνα με όσα διέρρευσαν στενοί συνεργάτες του, ο Γκράσο αποφάσισε να κατέβει στον πολιτικό στίβο με τους αριστερούς τον Ιούλιο, αφού μελέτησε προσεκτικά την ετήσια αναφορά προς το Κοινοβούλιο που κατέθεσε ο διάδοχος του επικεφαλής της DNA Φράνκο Ρομπέρτι. Η εικόνα της Ιταλίας που περιγράφουν οι  965 σελίδες της έκθεσης είναι εκείνη μιας χώρας που έχασε τον πόλεμο με το οργανωμένο έγκλημα.

Οι διάφορες μαφίες της Ιταλίας έχουν επεκτείνει τον έλεγχο τους σε μεγάλο μέρος του ιταλικού βορρά, όπου επιβάλουν τη βούληση τους, δεσμεύουν κρατικά κονδύλια, ελέγχουν βιομηχανίες και τράπεζες. Εν ολίγοις ρυθμίζουν την πολιτική και οικονομική ζωή ολόκληρων επαρχιών.

Η πιο ισχυρή μαφία της Ιταλίας εδώ και δεκαετίες δεν είναι πλέον η σικελική Κόζα Νόστρα, αλλά η λιγότερο γνωστή Ντράνγκετα της Καλαβρίας που παίρνει την ονομασία της από την ελληνική λέξη «Ανδραγαθία». Η Ντράνγκετα έχει κλείσει εδώ και δεκαετίες συμφωνίες με τα καρτέλ της Λατινικής Αμερικής, ελέγχει μεγάλο μέρος της διακίνησης ναρκωτικών στη Γηραιά Ήπειρο και επενδύει δισεκατομμύρια ευρώ σε κάθε νόμιμη δραστηριότητα, με προτίμηση τον τουρισμό και την εστίαση.

Η έκθεση της DNA εκτιμά πως μόνον πέρυσι ξεπλύθηκαν σε νόμιμες οικονομικές δραστηριότητες περίπου 80 δισεκατομμύρια ευρώ και πως το 37% των τουριστικών  επιχειρήσεων και των επιχειρήσεων εστίασης της Ιταλίας ελέγχονται έμμεσα ή άμεσα από  το οργανωμένο έγκλημα.

Διείσδυση της μαφίας στους θεσμούς

Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι το μέρος της έκθεσης που αναφέρεται στην διείσδυση της μαφίας στους θεσμούς: όχι μόνον δήμαρχοι και περιφερειακοί σύμβουλοι, αλλά βουλευτές, υπουργοί, πολιτικοί ηγέτες, υψηλά στελέχη της Δημόσιας Διοίκησης, της αστυνομίας και των υπηρεσιών ασφαλείας, έχουν πλέον περάσει συνειδητά στην υπηρεσία του οργανωμένου εγκλήματος.

Ένα φαινόμενο που άρχισε να λαμβάνει διαστάσεις στις αρχές της δεκαετίας, επί κυβέρνησης Μπερλουσκόνι, και που συνέχισε να επεκτείνεται με τους διαδόχους του. Κατά τη διετία της πρωθυπουργίας Ρέντσι γιγαντώθηκε, επειδή οι μηχανισμοί πρόληψης, ελέγχου και καταστολής αποδυναμώθηκαν ή και αδράνησαν.

Από αυτή την πανωλεθρία στο μέτωπο εναντίον της Μαφίας ξεκίνησε η στράτευση του πρώην δικαστικού. Στις δημόσιες τοποθετήσεις του, ο Γκράσο ποτέ δεν έπαψε να υπενθυμίζει τη μεγάλη κινητοποίηση της δημοκρατικής κοινής γνώμης εναντίον της Μαφίας την επομένη της δολοφονίας των συναδέλφων του Φαλκόνε και Μπορσελίνο στις αρχές της δεκαετίας του ΄90. Μια κινητοποίηση που είδε την ιταλική Αριστερά στην πρώτη γραμμή και τη σικελική Κόζα Νόστρα να χάνει τα προπύργια της το ένα μετά το άλλο.

Το φλερτ του Γκρίλο

Το μήνυμα του Γκράσο δεν πέρασε απαρατήρητο. Και πιθανόν να έχει άμεσα επακόλουθα την επομένη των εκλογών. Το θέμα της «καθαρής πολιτικής» και της καταπολέμησης της εγκληματικότητας είναι ένα από τα κεντρικά θέματα στην πολιτική ρητορεία του  “Κινήματος 5 Αστέρων”. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που ο Λουίτζι Ντι Μάιο, υποψήφιος πρωθυπουργός του κινήματος του Μπέπε Γκρίλο, έσπευσε να καταθέσει το ενδιαφέρον του προς τον υποψήφιο της Αριστεράς: «Παρακολουθούμε με ενδιαφέρον τις τοποθετήσεις του Γκράσο. Εάν οι ψηφοφόροι τον επιβραβεύσουν τότε θα μπορέσουμε να ξεκινήσουμε μαζί του μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση».

Φαίνεται λοιπόν πως το κίνημα του Γκρίλο βρήκε τελικά τους συμμάχους που θα υποστηρίξουν την πολύ πιθανή κυβέρνηση του στο Κοινοβούλιο. Εξακολουθεί, άλλωστε, να βρίσκεται στην πρώτη θέση στις δημοσκοπήσεις. Η πιο πρόσφατη, που δημοσιεύτηκε στην Corriere della Sera στις 9 Δεκεμβρίου, δίνει στο “Κίνημα των 5 Αστέρων” σχεδόν 30%, ενώ το κόμμα του Ρέντσι δεν ξεπερνά το 24,5%.

Οι μόνοι που θα μπορούσαν να απειλήσουν τον Γκρίλο είναι οι δεξιοί που όλοι μαζί ενωμένοι φτάνουν το 36%. Αλλά η ενότητα γύρω από τον Μπερλουσκόνι δεν είναι καθόλου εύκολη.