Βράζει η Ουκρανία κατά Ζελένσκι για το νομοσχέδιο περί διαφθοράς – Eπικρίσεις και από ΕΕ

Ο Ουκρανός Βολοντίμιρ Ζελένσκι υποσχέθηκε σήμερα να παρουσιάσει γρήγορα ένα νέο σχέδιο για την καταπολέμηση της διαφθοράς μετά τις πρώτες διαδηλώσεις στη διάρκεια του πολέμου και τις σπάνιες επικρίσεις από Ευρωπαίους συμμάχους για τον επίμαχο νόμο που περιορίζει την ανεξαρτησία υπηρεσιών κατά της διαφθοράς.

Βουλευτές της αντιπολίτευσης και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι κάλεσαν σήμερα το Κίεβο να αποσύρει τον νόμο, τον οποίο υπέγραψε ο Ζελένσκι στη διάρκεια της νύχτας. Πέρασε βιαστικά από το Κοινοβούλιο χθες, Τρίτη, μία ημέρα αφότου oi υπηρεσίες ασφαλείας συνέλαβαν δύο αξιωματούχους κατά της διαφθοράς για διασυνδέσεις με τη Ρωσία.

Στο νυχτερινό τηλεοπτικό διάγγελμά του ο Ζελένσκι είπε πως οι υπηρεσίες καταπολέμησης της διαφθοράς, μια υπηρεσία που διενεργεί έρευνες γνωστή ως NABU (Εθνικό Γραφείο κατά της Διαφθοράς) και το Ειδικό Εισαγγελικό Γραφείο κατά της Διαφθοράς γνωστό ως SAPO– θα εξακολουθήσουν να λειτουργούν πλην “όμως χωρίς οποιαδήποτε ρωσική επιρροή”.

Στη διάρκεια του πρωινού, ο Ουκρανός πρόεδρος συναντήθηκε με αξιωματούχους περιλαμβανομένων των επικεφαλής των NABU και SAPO και είπε ότι θα παρουσιάσει ένα νέο σχέδιο για την καταπολέμηση της διαφθοράς εντός δύο εβδομάδων. “Ακούμε την κοινωνία”, έγραψε στην εφαρμογή Telegram. “Έχουμε όλοι έναν κοινό εχθρό — τους Ρώσους κατακτητές, και η προστασία του ουκρανικού κράτους απαιτεί επαρκή ισχύ των συστημάτων επιβολής του νόμου και κατά της διαφθοράς, και ως εκ τούτου ένα πραγματικό αίσθημα δικαιοσύνης”.

Ο νόμος οδήγησε μερικούς από τους Ευρωπαίους συμμάχους του Κιέβου να ασκήσουν την πιο σφοδρή κριτική μετά τη ρωσική εισβολή το 2022. Εκατοντάδες άνθρωποι κατέβηκαν στους δρόμους του Κιέβου και άλλων ουκρανικών πόλεων αργά χθες βράδυ προκειμένου να διαμαρτυρηθούν, στις πρώτες διαδηλώσεις αυτού του είδους στη διάρκεια του πολέμου. “Είναι κάτι εντελώς παράλογο εκ μέρους του γραφείου του προέδρου”, δήλωσε στο Ρόιτερς η 20χρονη φοιτήτρια στο Κίεβο Σολομίλα Τελισέφσκα. “Αντιβαίνει σε ό,τι πολεμάμε και σε ό,τι αγωνιζόμαστε, ειδικότερα για την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση”.

Θύελλα αντιδράσεων 

Οι επικριτές του νόμου λένε πως η κυβέρνηση φαίνεται να προσπαθεί να περιορίσει το έργο υπηρεσιών κατά της διαφθοράς ώστε να προστατεύσει αξιωματούχους. Έπειτα από δεκαετίες κατά τις οποίες η Ουκρανία θεωρούνταν μία από τις πιο διεφθαρμένες χώρες στον κόσμο, η καταπολέμηση της διαφθοράς έχει γίνει ο πιο σημαντικός όρος για την κυβέρνηση του Κιέβου ώστε να γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ευρύτερα να ενσωματωθεί στη Δύση.

Το θέμα κινδυνεύει να προκαλέσει εχθρότητα με τους πιο πιστούς συμμάχους του Κιέβου σε μια ιδιαίτερα ριψοκίνδυνη στιγμή, κατά την οποία προσπαθεί να εξομαλύνει τη σχέση με τις ΗΠΑ, ο πρόεδρος των οποίων Ντόναλντ Τραμπ επικρίνει συχνά τον Ζελένσκι. “Οι θεσμοί κατά της διαφθοράς στην Ουκρανία είναι κρίσιμης σημασίας στο μεταρρυθμιστικό μονοπάτι της. Ο περιορισμός τους θα ήταν μια σημαντική οπισθοχώρηση”, δήλωσε ο Ολλανδός υπουργός Εξωτερικών Κάσπαρ Βέλντκαμπ σε ανάρτηση στο Χ. Ο Μπενζαμέν Χαντάντ, ο υπουργός Εξωτερικών Υποθέσεων της Γαλλίας, δήλωσε ότι δεν είναι τόσο αργά να ανακληθεί η απόφαση.

Ο Γιάροσλαβ Ζελεζνιάκ, από το αντιπολιτευόμενο κόμμα Holos, είπε πως μαζί με άλλους βουλευτές θα προτείνουν ένα νομοσχέδιο “ώστε να ανατρέψουν αυτή τη μεγάλη ντροπή που εγκρίθηκε και υπογράφτηκε” και πως θα προσφύγουν επίσης εναντίον του νόμου στο Συνταγματικό Δικαστήριο.

Ο νόμος εγκρίθηκε μία ημέρα αφότου η υπηρεσία εσωτερικής ασφάλειας SBU συνέλαβε αξιωματούχο της NABU για κατασκοπεία υπέρ της Μόσχας και άλλον έναν για παράνομες διασυνδέσεις με ρωσικές επιχειρήσεις. Πραγματοποίησε επίσης σαρωτικές έρευνες και συλλήψεις υπαλλήλων της υπηρεσίες για άλλες κατηγορίες, περιλαμβανομένης της πρόκλησης τροχαίων ατυχημάτων.

Η NABU δήλωσε πως ακόμα κι αν η ρωσική παρείσφρηση είναι πρόβλημα, τα μέτρα ήταν υπερβολικά, καθιστώντας αδύνατη τη συνέχιση της αποστολής της. Επενδυτές και το κοινό επικαλούνται σταθερά τη διαφθορά ως μία από τις κυριότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ουκρανία. Η καταπολέμησή της τίθεται ως προϋπόθεση για τη χορήγηση δισεκατομμυρίων δυτικής οικονομικής βοήθειας. Ουκρανοί πολιτικοί αναλυτές δήλωσαν πως ο νόμος κινδυνεύει να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη της κοινωνίας στον Ζελένσκι σε ένα κρίσιμο στάδιο του πολέμου εναντίον της Ρωσίας.

Σφοδρές συγκρούσεις μαίνονται στο μέτωπο που εκτείνεται σε 1.000 και πλέον χιλιόμετρα. Τα ρωσικά στρατεύματα συνεχίζουν να προωθούνται αργά στα ανατολικά και ενέτειναν τις σχεδόν καθημερινές επιθέσεις σε ουκρανικές πόλεις με εκατοντάδες μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones). Η προσδοκία για ένα ευρωπαϊκό μέλλον είναι κρίσιμης σημασίας προκειμένου να διατηρηθεί η πολεμική προσπάθεια”, δήλωσε ο Βαλέρι Πέκαρ, ένας αναλυτής με έδρα το Κίεβο: “Μόνο η δημοκρατία και η ευρωπαϊκή επιλογή μιας δίνουν μια πιθανότητα να νικήσουμε”, έγραψε σε ανάρτηση στο Facebook.

Μάστιγα η διαφθορά

Η εξάλειψη της ενδημικής διαφθοράς είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ένταξη του Κιέβου στην ΕΕ, καθώς και για την εξασφάλιση δισ. σε βοήθεια από τη Δύση. Ανεξάρτητοι ερευνητές έχουν φέρει σε δύσκολη θέση τους τελευταίους μήνες ανώτερους Ουκρανούς αξιωματούχους με κατηγορίες για διαφθορά. Συγκεκριμένα, την Τρίτη, το Κοινοβούλιο ενέκρινε νομοσχέδιο που θέτει το εθνικό γραφείο καταπολέμησης της διαφθοράς, γνωστό ως Nabu, και την εισαγγελία κατά της διαφθοράς, Sapo, υπό τον άμεσο έλεγχο του γενικού εισαγγελέα της χώρας, ο οποίος λογοδοτεί στον πρόεδρο της χώρας.

Ο Ουκρανός πρόεδρος δήλωσε ότι ήταν απαραίτητο το νομοσχέδιο για να καθαριστούν οι οργανώσεις από την “ρωσική επιρροή”(!), κάτι που επέμεινε και στις τωρινές του δηλώσεις. Και οι δύο υπηρεσίες ιδρύθηκαν με δυτική βοήθεια μετά το 2014. Σκοπός τους ήταν να ενεργούν ως ανεξάρτητες ομάδες που θα εντόπιζαν και θα δίωκαν τη διαφθορά στη χώρα χωρίς πολιτικές παρεμβάσεις. Τα γραφεία των δύο υπηρεσιών δέχτηκαν έφοδο από τις υπηρεσίες ασφαλείας της Ουκρανίας τη Δευτέρα, μετά από αναφορές ότι είχαν διεισδύσει σε αυτά άτομα της Μόσχας. Στελέχη της αντιπολίτευσης δήλωσαν ότι οι έρευνες ήταν πράξη εκφοβισμού.

Θέλουμε να γίνουμε σαν τη Ρωσία;”

Αντιδρώντας στο νομοσχέδιο εκατοντάδες Ουκρανοί, κυρίως νέοι, συμμετείχαν σε διαδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν το βράδυ της Τρίτης στο Κίεβο, στη Λβιβ και στην Οδησσό. Πρόκειται για το πρώτο ξέσπασμα λαϊκής δυσαρέσκειας κατά της προεδρία Ζελένσκι, από την έναρξη της εισβολής της Ρωσίας στην χώρα τον Φεβρουάριο του 2022. Οι πρωτοφανείς διαμαρτυρίες ξέσπασαν, παρότι ουκρανικές πόλεις δέχονται σχεδόν καθημερινά μπαράζ ρωσικών επιθέσεων με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους.

Το γεγονός υπογραμμίζει το μέγεθος της δυσαρέσκειας των πολιτών που παρέβλεψαν τον κίνδυνο και τον στρατιωτικό νόμο που είναι σε ισχύ (απαγορεύει τις συγκεντρώσεις) για να διαδηλώσουν κατά του νόμου που εκλαμβάνεται ως προσπάθεια του Ζελένσκι να συγκεντρώσει την εξουσία σε έναν στενό κύκλο συνεργατών του. Οι διαδηλωτές θεωρούν το νόμο ένδειξη αυξανόμενου αυταρχισμού στη χώρα και προδοσία των ιδεών που τροφοδότησαν την εξέγερση του Μαϊντάν. «Γιατί χρειάζομαι ένα σύστημα που λειτουργεί εναντίον μου;» και «Θέλουμε να γίνουμε σαν τη Ρωσία;» ήταν μεταξύ των συνθημάτων που ακούστηκαν από το πλήθος.

Ο δήμαρχος του Κιέβου, Βιτάλι Κλίτσκο, ο οποίος έχει συχνά συγκρουστεί με τον Ζελένσκι, ήταν μεταξύ των διαδηλωτών. Όπως και πολλοί στρατιώτες. «Οι Sapo και Nabu πρέπει να παραμείνουν ανεξάρτητοι θεσμοί», είπε. Ο Ντμίτρο Κουλέμπα, πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας, χαρακτήρισε τα μέτρα «κακή μέρα» για την Ουκρανία. Πολλοί διαδηλωτές πιστεύουν ότι ο Αντρίι Γερμάκ, αρχηγός του επιτελείου του Ζελένσκι, βρίσκεται πίσω από τις εξελίξεις και ότι η Ουκρανία «μετατρέπεται σε Ρωσία». Κάποιοι μάλιστα κρατούσαν πλακάτ που έγραφαν: «Καλώς ήρθατε στη Ρωσία».

Δυτικές αντιδράσεις

Η ψηφοφορία προκάλεσε έντονη κριτική και από τους επικεφαλής των δύο οργανισμών και από έναν υψηλόβαθμο αξιωματούχο της ΕΕ, και πυροδότησε τις μεγαλύτερες δημόσιες διαμαρτυρίες από την εισβολή της Ρωσίας το 2022. Αυτό συνέβη μια μέρα μετά την σύλληψη δύο αξιωματούχων του NABU από την υπηρεσία εσωτερικής ασφάλειας του Κιέβου, με την υποψία ότι είχαν δεσμούς με τη Ρωσία, και τη διεξαγωγή εκτεταμένων ερευνών σε υπαλλήλους της υπηρεσίας για άλλους λόγους. Οι επικριτές και οι δύο υπηρεσίες δήλωσαν ότι η καταστολή ήταν υπερβολική. Κανένας ανώτερος αξιωματούχος δεν έχει σχολιάσει δημοσίως τον λόγο για τις τροπολογίες της Τρίτης, οι οποίες θα επιτρέπουν στον γενικό εισαγγελέα να μεταφέρει υποθέσεις από τις υπηρεσίες και να αναθέτει εκ νέου τις υποθέσεις σε άλλους εισαγγελείς.

Σε άρθρο της στο X, η επίτροπος της ΕΕ για τη διεύρυνση, Μάρτα Κοζ, δήλωσε ότι είναι «σοβαρά ανήσυχη» από την ψηφοφορία της Τρίτης. «Η κατάργηση βασικών εγγυήσεων που προστατεύουν την ανεξαρτησία της NABU αποτελεί σοβαρό βήμα πίσω», είπε, προσθέτοντας ότι το κράτος δικαίου βρίσκεται στο επίκεντρο των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Η NABU και η SAPO ενέτειναν το έργο τους κατά τη διάρκεια του πολέμου, απαγγέλλοντας κατηγορίες εναντίον βουλευτών, υπουργών και ενός πρώην αναπληρωτή πρωθυπουργού.

Οι ακτιβιστές κατά της διαφθοράς έχουν ανησυχήσει από τότε που οι αρχές κατηγόρησαν έναν κορυφαίο ακτιβιστή κατά της διαφθοράς αυτό το μήνα για απάτη και αποφυγή στρατιωτικής θητείας. Οι επικριτές έχουν χαρακτηρίσει αυτές τις κατηγορίες ως πολιτική εκδίκηση για την αποκάλυψη διεφθαρμένων αξιωματούχων. Η κυβέρνηση έχει επίσης αντιμετωπίσει κριτική για την απόρριψη της υποψηφιότητας ενός επικεφαλής οικονομικής ασφάλειας και νυν ντετέκτιβ της NABU, ο οποίος υποστηρίχθηκε ομόφωνα από μια διεθνώς εποπτευόμενη επιτροπή.

Ένας δυτικός διπλωμάτης που είναι εξοικειωμένος με τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες της Ουκρανίας χαρακτήρισε τις εξελίξεις ως «την πιο επικίνδυνη στιγμή» για την ανεξαρτησία των αρχών καταπολέμησης της διαφθοράς. «Η ουκρανική πλευρά δοκιμάζει όλο και περισσότερο τα όρια», είπε ο διπλωμάτης, αναφερόμενος στην υπομονή των συμμάχων του Κιέβου. Πολλοί επιφανείς Ουκρανοί εξέφρασαν την οργή τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μετά την ψηφοφορία της Τρίτης, λέγοντας ότι ήταν προδοσία της δεκαετούς γεωπολιτικής φιλοδοξίας της Ουκρανίας.

Η καταπολέμηση της διαφθοράς θεωρείται κρίσιμη για την εξάλειψη της σοβιετικής κληρονομιάς, ένα συναίσθημα που εκφράστηκε και στη διαμαρτυρία στο Κίεβο. Η 18χρονη Βλαντισλάβα Κίρστιουκ είπε ότι οι αναμνήσεις από την παιδική της ηλικία στην ανατολική Ουκρανία, μετά την κρυφή εισβολή της Ρωσίας το 2014, της άφησαν έντονη εντύπωση. «Ξέρω τι σημαίνει για έναν άνθρωπο να έχει όλη την εξουσία, όταν τίποτα δεν είναι διαφανές και όλα λειτουργούν εναντίον σου», είπε. «Δεν θέλω να είναι το ίδιο και για εμάς εδώ».