Μετά τη δολοφονία Σουλεϊμανί – “Ο τοξότης θα ρίχνει βέλη μέχρι να βρει στόχο”…

Έσπευδε να χαιρετίσει όσους γνωστούς του, Ιρανούς και ξένους, τύχαινε να συναντήσει, με χαμόγελο που ξεκινούσε από τα μάτια του. Σωματοφύλακες υπήρχαν, αλλά σε κάποια απόσταση. Οπλοφορούσαν φανερά, όπως οι τόσες περίπολοι των Basidj (Λαϊκών Πολιτοφυλάκων) που οργώνουν την Τεχεράνη, αλλά δυσκολευόσουν να αντιληφθείς ότι πλαισίωναν τον αθλητικό, απλά ντυμένο άνδρα με τα γκρίζα γένια και το νεανικό διασκελισμό.

Ο Σουλεϊμανί δεν φοβόταν του συμπατριώτες του, όπως κάποιοι ηγέτες στη Δύση. Γιατί ήξερε πως και οι αρκετοί που διαφωνούσαν μαζί του, συχνά με πάθος, σέβονταν την ασκητική του στράτευση στην άμυνα και ευρύτερα στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων του Ιράν. Η στράτευσή του ξεκίνησε και παρέμεινε στην πρώτη γραμμή του πυρός. Αυτή ίσως είναι και η σημαντικότερη διαφορά από αυτόν που διέταξε τη δολοφονία του.

Απόλεμος και φυγόστρατος ο δισεκατομμυριούχος Ντόναλντ Τραμπ, εθελοντής στις μάχες από τα 22 του χρόνια ο αγρότης από το Κερμάν. Ο ένας κατηγορείται από τα ίδια τα αμερικανικά Μίντια ότι από την πιο ισχυρή θέση στον κόσμο υπηρετεί τα επιχειρηματικά του συμφέροντα. Ο άλλος υπηρέτησε με το αίμα του την πατρίδα του κι αυτό του το αναγνωρίζουν ρητά και όσοι στο Ιράν είναι αντίπαλοί του.

Η παράδοση της αυτοκρατορίας

Όσοι είχαν την τύχη να συζητήσουν με τον Σουλεϊμανί δεν μπορούσαν να μην προσέξουν τη σύζευξη της έννοιας “πατρίδα” με την παράδοση της αυτοκρατορίας. Γι’ αυτόν, όπως και για πολλούς Ιρανούς με διαμετρικά αντίθετες απόψεις, το ιρανικό έθνος υπάρχει εδώ και 6.000 χρόνια ακριβώς επειδή ήταν αυτοκρατορία. Όταν αυτή κατέρρεε, ψυχορραγούσαν και οι Ιρανοί. Όταν η αυτοκρατορία ήταν ισχυρή, το έθνος ευημερούσε, ο πολιτισμός του άνθιζε. Αυτή η αυτοκρατορική διάσταση της εθνικής ταυτότητας επέβαλλε μια ευρύτερη στρατηγική προσέγγιση της περιοχής. Και ο Σουλεϊμανί τη διέθετε και την υπηρέτησε σε υπερθετικό βαθμό.

Η Μεσοποταμία υπήρξε ανέκαθεν το κρίσιμο πεδίο σύγκρουσης για τη ζωή ή το θάνατο του Ιράν. Εκεί έλαβαν χώρα οι καθοριστικές νίκες, αλλά και οι ήττες. Εκεί ήταν και η κοιτίδα της σιιτικής εκδοχής του Ισλάμ. Εκεί έλαβε χώρα η εθνική διαφοροποίηση και διαπάλη με το σουνιτικό Χαλιφάτο της Βαγδάτης. Ο Σουλεϊμανί γεννήθηκε, ανδρώθηκε και διαπλάστηκε στο σύνορο αυτής της ιστορικά αιματηρής εθνοθρησκευτικής σύγκρουσης Ιρανών-Αράβων, σιιτών-σουνιτών. Βίωσε τον εννιάχρονο πόλεμο με το Ιράκ του Σαντάμ Χουσεΐν ως έναν κρίκο, όχι ασφαλώς τον τελευταίο, μίας μακράς αλυσίδας.

Για τον Σουλεϊμανί οι Ιρανοί σιίτες παρέμεναν οι προγραμμένοι αιρετικοί της σουνιτικής πλειονότητας του Ισλάμ. Στα μάτια του οι φανατικοί σουνίτες Άραβες και οι Οθωμανοί ήταν επίδοξοι δήμιοι της σιιτικής μειονότητας. Θεωρούσε τη διάνοιξη επαφής με το σιιτικό στοιχείο στο Ιράκ, στη Συρία και στον Λίβανο όρο γεωπολιτικής και πολιτισμικής επιβίωσης. Όλα αυτά από έναν άνθρωπο πρόδηλα κοσμικής αντίληψης και συμπεριφοράς, παρότι ήταν αξιωματούχος ενός θεοκρατικού καθεστώτος.

Ο Σουλεϊμανί ηγείτο δια του παραδείγματος

Ο πόλεμος για τον Σουλεϊμανί ήταν άσκηση πολιτικής με τα μέσα που επέβαλε η περιοχή και η ιστορική συγκυρία, στην οποία υπήρξε και έδρασε. Κοινωνικοποιήθηκε μέσα στον πόλεμο, αναδείχθηκε σε νικηφόρο πολεμιστή από τάλαντο και διαμόρφωσε την ηγετική του προσωπικότητα ηγούμενος δια του παραδείγματος στις μάχες. Ο θάνατος ήταν η μόνη νοητή για τον ίδιο αποστράτευση.

Ήταν εντυπωσιακή η περιέργειά του για τις πολιτικές εξελίξεις στην περιοχή και ευρύτερα σε ΗΠΑ και Ευρώπη, όσο και η επιθυμία του να κατανοήσει τα κίνητρα όσων μάχονταν εναντίον του. Με βάση τα κίνητρά τους, τους ξεχώριζε σε αντιπάλους και εχθρούς. Στους αντιπάλους του (πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα οι Κούρδοι) αναγνώριζε τον λόγο που ήταν αντίπαλοι. Θεωρούσε ότι όφειλε να είναι επιεικής, αφού σήμερα είναι αντίπαλοι, αύριο ενδεχομένως να γίνουν σύμμαχοι. Έτσι, άλλωστε, λειτουργούν οι αυτοκρατορίες.

Η στάση του απέναντι στους εχθρούς του, όμως, ήταν διαφορετική. Όταν ο συσχετισμός δυνάμεων δεν επέβαλε συνδιαλλαγή και συμβιβασμό, τους εξουδετέρωνε με θάνατο. Σε αντίθεση με τη Δύση, στη Μέση Ανατολή ο θάνατος δεν επιβάλλεται μόνο ατομικά στον εχθρό, αλλά και στη συλλογικότητα που παρήγαγε εχθρό, στην οικογένεια, ακόμα και στη φατρία.

Άλλο αντίπαλοι, άλλο εχθροί

Για τον Σουλεϊμανί εχθροί, με την πιο αμείλικτη έννοια του όρου, ήταν οι σουνιτικές ηγεσίες και οι κάθε λογής σουνίτες φονταμενταλιστές, από τους Ουαχαμπίτες της Σαουδικής Αραβίας έως τους Αδελφούς Μουσουλμάνους. Ως εχθρούς αντιλαμβανόταν και τους αξιωματούχους του ιρακινού Μπάαθ από τον καιρό του πολέμου Ιράν-Ιράκ (1980-89). Μετά την αμερικανική επέμβαση και την ανατροπή του καθεστώτος Σαντάμ Χουσεΐν το 2003, οι σουνίτες του καθεστωτικού Μπάαθ πέρασαν στην αντίσταση και στη συνέχεια στελέχωσαν μαζικά την ηγετική δομή του Ισλαμικού Κράτους (ISIS). Δεν είναι τυχαίο ότι ο Σουλεϊμανί ήταν εμπράκτως αμείλικτος πολέμιος των τζιχαντιστών.

Αντιθέτως, ο Σουλεϊμανί αντιλαμβανόταν τις ΗΠΑ και το Ισραήλ ως αντιπάλους, όχι ως εχθρούς. Έτσι έβλεπε και τη Ρωσία, παρότι για προφανείς λόγους ήταν διακριτικός. Δεν είχε ξεχάσει ότι Ρώσοι και Βρετανοί είχαν επί δύο σχεδόν αιώνες διαμελίσει την ιρανική αυτοκρατορία. Τις αντιπαλότητες αυτές, ωστόσο, δεν τις θεωρούσε αξεπέραστες.

Η ειρωνεία της υπόθεσης είναι ότι ο πρόεδρος Τραμπ επέλεξε να δολοφονήσει εκείνον τον Ιρανό ηγέτη που μαζί με τον υπουργό Εξωτερικών Ζαρίφ απέκρουαν μέχρι τώρα τις επίμονες προσφορές της Μόσχας να πουλήσει στο Ιράν ρωσικά μαχητικά τέταρτης γενιάς. Και οι δύο αυτοί αξιωματούχοι πίστευαν ότι αν συμφωνούσαν με την Ουάσιγκτον να αγοράσουν 350 αμερικανικά μαχητικά, οι διμερείς σχέσεις θα μπορούσαν να εξομαλυνθούν.

Πίστευαν ότι οι ΗΠΑ θα ανέχονταν το Ιράν να ασκεί ρόλο αυτοτελούς περιφερειακής δύναμης και μάλιστα τηρώντας αποστάσεις από τη Μόσχα. Δεδομένου ότι αυτό δεν ήταν μυστικό, μπορούμε να υποθέσουμε πως εάν οι Ρώσοι είχαν πληροφορίες για την αμερικανική επίθεση εναντίον του Σουλεϊμανί στο αεροδρόμιο της Βαγδάτης, είχαν έναν τουλάχιστον λόγο να μην ειδοποιήσουν…

Η εμπειρία του Λιβάνου

Ο Σουλεϊμανί πίστευε ότι εάν οι σχέσεις Ιράν-ΗΠΑ εισέρχονταν σε τροχιά εξομάλυνσης, το Ισραήλ θα υποχρεωνόταν να συμβιβασθεί και να συνυπάρξει με ένα Ιράν που θα ασκούσε ηγεμονικό ρόλο στον διάδρομο από το Αφγανιστάν μέχρι τη Μεσόγειο. Η απόφαση του προέδρου Τραμπ να αποσύρει τις αμερικανικές δυνάμεις από την βορειοανατολική Συρία ήταν μία ένδειξη ότι οι Αμερικανοί θα εξαναγκάζονταν από τις εξελίξεις σε βαθμιαία απεμπλοκή από τη Μέση Ανατολή.

Όπως είναι γνωστό, στον πόλεμο του Λιβάνου το καλοκαίρι του 2006, η σιιτική Χεζμπολάχ είχε υποχρεώσει τον αήττητο ισραηλινό στρατό να αποχωρήσει. Η καθοριστική συμμετοχή του Σουλεϊμανί σ’ εκείνον τον πόλεμο τον είχε πείσει ότι τόσο η ισραηλινή κοινωνία όσο και οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις δεν άντεχαν σε μακρόσυρτη φθορά και στις υψηλές απώλειες μιας παρατεταμένης ασύμμετρης πολεμικής σύγκρουσης. Δεν πίστευε ότι ήταν εφικτή η εξάλειψη του Ισραήλ, ούτε ότι αυτή ήταν αποστολή του Ιράν.

Αποφασίζοντας τη δολοφονία του Σουλεϊμανί, ο Αμερικανός πρόεδρος έκανε –συνειδητά ή όχι– το βήμα για να ανοίξει ο ασκός του Αιόλου στη Μέση Ανατολή. Προφανώς, υπολογίζει ότι έτσι θα εκτραπεί η προσοχή από τη δίκη για την καθαίρεσή του στη Γερουσία και από όποια νέα στοιχεία θα κατατεθούν εκεί. Αν ο Τραμπ θέλει τώρα πόλεμο για να κερδίσει πόντους εν όψει και των προεδρικών εκλογών του Νοεμβρίου, δεν είναι βέβαιο ότι η Τεχεράνη θα του τον προσφέρει.

Αν μπορούσε να ερωτηθεί, ο Σουλεϊμανί θα έλεγε μάλλον όχι. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως η δολοφονία του θα μείνει αναπάντητη. Όσοι στη Δύση έχουν στοιχειώδη γνώση του Ιράν, πιθανολογούν βασίμως ότι για εκείνον που έδωσε την εντολή δολοφονίας, όσο και για τα επιφανή μέλη του επιτελείου του, “τα βέλη έφυγαν” και ο τοξότης θα συνεχίσει να ρίχνει βέλη μέχρι να βρει στόχο!