Μετά τους μετανάστες, ο Ερντογάν εργαλειοποιεί και τους τζιχαντιστές

Αρχίζοντας την περασμένη Δευτέρα να απελαύνει τζιχαντιστές που κρατούνται στην Τουρκία, ο Ερντογάν βάζει σε λειτουργία άλλον έναν μοχλό πίεσης των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Την ίδια ώρα, οι χώρες που μετέχουν στον συνασπισμό κατά του Ισλαμικού Κράτους δεν έχουν κοινή θέση για το θέμα. Αναγνωρίζουν, ωστόσο, ότι αποτελεί πρόβλημα.

Ο Ερντογάν είχε απειλήσει πολλές φορές ότι θα στείλει πίσω στις χώρες προέλευσής τους τούς τζιχαντιστές ξένους υπηκόους που κρατούνται σε τουρκικές φυλακές. Και άρχισε να το κάνει δύο ημέρες πριν την συνάντησή του με τον Τραμπ, στέλνοντας ουσιαστικά ένα δώρο στον Αμερικανό πρόεδρο. Είναι γνωστό, άλλωστε ότι ο Τραμπ, εδώ και περίπου έναν χρόνο, καλεί τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να επαναπατρίσουν τους τζιχαντιστές υπηκόους τους από την Συρία και να τους δικάσουν.

Ο Ερντογάν έθιξε το θέμα και στην συνάντηση με τον Αμερικανό ομόλογό του, ο οποίος επανέλαβε την πάγια θέση του για το τι πρέπει να πράξουν οι Ευρωπαίοι. Ένα εικοσιτετράωρο αργότερα, ωστόσο, σε σύνοδο που είχαν στην Ουάσιγκτον, τα μέλη του συνασπισμού που μάχεται το Ισλαμικό Κράτος εμφανίστηκαν με «διαφορετικές απόψεις». Στις διαφωνίες αυτές αναφέρθηκε και ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ για τη Συρία, Τζιμ Τζέφρι, σημειώνοντας όμως, ότι τα κράτη μέλη του Συνασπισμού αναγνωρίζουν πως  πρόκειται για σημαντικό πρόβλημα.

Αμερικανικές πιέσεις – γαλλική αντίσταση 

Αντιθέτως, ο συντονιστής της αντιτρομοκρατικής δράσης των ΗΠΑ, Νέιθαν Σέιλς, χρησιμοποίησε περισσότερο σκληρή γλώσσα, χαρακτηρίζοντας ανεύθυνη τη στάση κάποιων χωρών, ειδικά ευρωπαϊκών, που, όπως επισήμανε, περιμένουν αυτό το μεγάλο πρόβλημα να το λύσουν το Ιράκ και η Συρία. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι, ειδικά στη Συρία, χιλιάδες ξένοι τζιχαντιστές κρατούνται σε φυλακές που ελέγχουν οι Κούρδοι, όμως η τουρκική εισβολή και η μετακίνηση των πολιτοφυλάκων της YPG έχουν καταστήσει επισφαλή την φύλαξή τους.

Οι Κούρδοι έχουν τονίσει πολλές φορές τον κίνδυνο οι τουρκικές στρατιωτικές επιχειρήσεις να βοηθήσουν τους τζιχαντιστές να δραπετεύσουν. Τις πρώτες ημέρες της εισβολής μάλιστα, είχαν σημειωθεί επιθέσεις εναντίον κέντρων κράτησης, με τους Κούρδους να υποστηρίζουν ότι οι Τούρκοι βομβάρδισαν τις φρουρές και κάποιους τζιχαντιστές να λένε ότι οι Κούρδοι φύλακες τους άφησαν να φύγουν. Προφανώς για όλους αυτούς τους λόγους ο συντονιστής της αντιτρομοκρατικής δράσης των ΗΠΑ εκτιμά ότι η κατάσταση στη Συρία παραμένει ρευστή, ότι «μπορεί ν’ αλλάξει στο λεπτό» και γι αυτό επιμένει στον άμεσο επαναπατρισμό των τζιχαντιστών.

Η πρόταση αυτή συναντά, ωστόσο, την αντίσταση πολλών ευρωπαϊκών κρατών, και κυρίως της Γαλλίας, οι οποίες υποστηρίζουν ότι οι τζιχαντιστές πρέπει να δικαστούν εκεί, όπου διέπραξαν τα εγκλήματα, δηλαδή στη Συρία και στο Ιράκ. Στην Συρία όμως η κατάσταση είναι αρκετά περίπλοκη, καθώς δεν είναι ξεκάθαρο ποιος έχει την δικαιοδοσία να οδηγήσει τους τρομοκράτες ενώπιον δικαστηρίου, ειδικά στις περιοχές που ελέγχουν οι Κούρδοι.

Πληγή και οι άμαχοι 

Από την άλλη, το Ιράκ, το οποίο είχε εκφράσει παλιότερα την επιθυμία να προχωρήσει σε δίκες, βρίσκεται για περισσότερο από έναν μήνα αντιμέτωπο με μια πρωτοφανή εσωτερική αναταραχή. Πρόσφατα πάντως, ο υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Ζαν-Ιβ Λε Ντριάν πήγε στη Βαγδάτη και επιδίωξε μια συνεργασία με το Ιράκ, προκειμένου οι Γάλλοι τζιχαντιστές που κρατούνται στη Συρία να δικαστούν από ιρακινά δικαστήρια.

Η Γαλλία, ως η χώρα με τον μεγαλύτερο μουσουλμανικό πληθυσμό στην Ευρώπη, δεν θέλει να ανοίξει νέα μέτωπα στο εσωτερικό της, προχωρώντας σε δίκες μελών του Ισλαμικού Κράτους. Οι Αμερικανοί όμως δεν βρίσκουν σωστή τη γαλλική πρόταση, σύμφωνα με την οποία άτομα που εγκλημάτησαν στη Συρία θα δικαστούν στο Ιράκ. Οι ΗΠΑ θεωρούν αναποτελεσματική και την ιδέα να παραπεμφθούν οι τζιχαντιστές σε διεθνές δικαστήριο, παρότι ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες εκτίμησε ότι υπάρχει «κοινή, διεθνής ευθύνη».

Στο θέμα των οικογενειών των μαχητών του Ισλαμικού Κράτους, ο γγ του ΟΗΕ, εκφράζοντας προσωπική γνώμη, τάχθηκε υπέρ του επαναπατρισμού και της επανένταξής τους στις κοινωνίες των χωρών προέλευσης. Αυτό, ωστόσο, γίνεται, αν και δεν έχει προσλάβει τον μαζικό χαρακτήρα που θα επιθυμούσαν οι Αμερικανοί και ο Ερντογάν.

Τζιχαντιστές με δυτικά διαβατήρια

Σύμφωνα με τους Αμερικανούς οι Κούρδοι κρατούν στη βορειοανατολική Συρία περίπου 10.000 τζιχαντιστές και τις οικογένειές τους. Έναν αρκετά μεγάλο πληθυσμό, που αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ χαρακτήρισε “ωρολογιακή βόμβα” για την περιοχή. Από την άλλη, η Άγκυρα δηλώνει ότι κρατά περίπου 1500 ύποπτους για συμμετοχή στο Ισλαμικό Κράτος, καθώς και τις οικογένειές τους. Υπολογίζει μάλιστα να απελάσει, σε πρώτη φάση, 960 άτομα, από τα οποία οι περίπου 600 είναι Ιρακινοί και Σύροι, και μόνο 30 είναι πολίτες ευρωπαϊκών χωρών.

Προφανώς λόγω του μικρού αριθμού, η Γερμανία και η Ολλανδία φέρονται να έχουν δεχθεί τον επαναπατρισμό κρατουμένων και των οικογενειών τους από την Τουρκία. Έντεκα άτομα έχει κάνει γνωστό ότι θα πάρει πίσω και η Γαλλία, ενώ ανάλογες δηλώσεις έχουν γίνει και από τις κυβερνήσεις της Δανίας και της Ιρλανδίας. Το μεγάλο πρόβλημα εξακολουθεί να είναι, ωστόσο, οι τζιχαντιστές και οι σχετιζόμενοι με αυτούς που κρατούνται στη Συρία.

Η κατάσταση περιπλέκεται ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι πολλές ευρωπαϊκές χώρες, κυρίως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ολλανδία έχουν ανακαλέσει την υπηκοότητα ατόμων που εντάχθηκαν στο Ισλαμικό Κράτος. Ανάλογες κινήσεις, αλλά σε περιορισμένη κλίμακα, έχουν κάνει επίσης η Δανία και η Γερμανία. Πρόβλημα δημιουργούν όμως και οι αποφάσεις δικαστηρίων χωρών της ΕΕ. Παράδειγμα, η πρόσφατη απόφαση ολλανδικού δικαστηρίου, το οποίο αποφάνθηκε ότι η Ολλανδία θα πρέπει να μεριμνήσει για τον επαναπατρισμό των παιδιών γυναικών υπηκόων της που εντάχθηκαν στο Ισλαμικό Κράτος στη Συρία, χωρίς να κρίνει απαραίτητο να επιστρέψουν και οι μητέρες τους.

Το σύνθετο αυτό πρόβλημα θα μπορούσε να επιλυθεί ευκολότερα, αν είχε αποκατασταθεί η ενοποίηση της συριακής επικράτειας και η συνέχεια ενός κράτους δικαίου που θα λάμβανε υπόψη φυλετικές και θρησκευτικές διαφορές. Αυτό όμως αργεί για την ώρα και το περίεργο της υπόθεσης είναι ότι το θέμα ανακινήθηκε από τον Ερντογάν, οι ενέργειες του οποίου, ιδιαίτερα η πρόσφατη εισβολή στην βορειοανατολική Συρία, ωθούν τα πράγματα προς την αντίθετη κατεύθυνση.