Μεταξύ διαφθοράς και Δύσης ο Ζελένσκι επέλεξε διαφθορά!

Σε νυχτερινό-τηλεοπτικό του διάγγελμά ο Ζελένσκι είπε πως οι υπηρεσίες καταπολέμησης της διαφθοράς – μια ερευνητική υπηρεσία γνωστή ως NABU (Εθνικό Γραφείο κατά της Διαφθοράς) και το Ειδικό Εισαγγελικό Γραφείο κατά της Διαφθοράς (SAPO) – θα εξακολουθήσουν να λειτουργούν, πλην «όμως χωρίς οποιαδήποτε ρωσική επιρροή», υπηρεσίες τις οποίες ίδρυσε σημειωτέων. «Πρέπει να γίνει σε όλα εκκαθάριση», ανέφερε, δεσμευόμενος ταυτόχρονα να παρουσιάσει ένα νέο νομοσχέδιο.

Σύμφωνα με τον νόμο που πέρασε ο Ζελένσκι και προκάλεσε θυελλώδεις αντιδράσεις, οι δύο υπηρεσίες διαφθοράς τίθενται υπό την άμεση εποπτεία του Γενικού Εισαγγελέα, ο οποίος είναι πολιτικά διορισμένος και όχι εκλεγμένος. Ο Γενικός Εισαγγελέας θα έχει τη δυνατότητα να επιλέγει υποθέσεις που χειρίζονται η NABU και η SAPO και να τις αναθέτει σε άλλους κρατικούς φορείς.

Για τους πολυάριθμους πλέον επικριτές της απόφασης του, το Κίεβο επιχειρεί να περιορίσει το έργο υπηρεσιών κατά της διαφθοράς ώστε να προστατεύσει εμπλεκόμενους αξιωματούχους, φτάνοντας στο σημείο «να κλείσει την πόρτα στην ΕΕ», όπως καταγγέλθηκε – όχι μόνο από βουλευτές της αντιπολίτευσης. Ο νόμος είναι πλέον ευθέως στο στόχαστρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με Ευρωπαίους αξιωματούχους να ζητούν ευθέως από τον Ζελένσκι να τον αποσύρει. Εξηγήσεις ζητά από το Κίεβο μέχρι και η πρόεδρος της Κομισιόν!

Να σημειωθεί πως αφορμή ήταν η κατηγορία της NABU κατά του Ολέκσι Τσερνίσοφ, αναπληρωτή πρωθυπουργό με στενούς δεσμούς με τον Ζελένσκι και την οικογένειά του, ότι δωροδοκήθηκε με 345.000 δολάρια για μια συμφωνία αγοράς ακινήτων.

Θύελλα αντιδράσεων 

«Η πρόεδρος φον ντερ Λάιεν μετέφερε τις έντονες ανησυχίες της για τις συνέπειες των τροποποιήσεων και ζήτησε από την ουκρανική κυβέρνηση εξηγήσεις», δήλωσε εκπρόσωπος της Κομισιόν, σχετικά με την επικοινωνία Ζελένσκι-ντερ Λάιεν. «Ο σεβασμός του κράτους δικαίου και η καταπολέμηση της διαφθοράς αποτελούν βασικά στοιχεία της ΕΕ. Ως υποψήφια χώρα, η Ουκρανία αναμένεται να τηρήσει πλήρως αυτά τα πρότυπα. Δεν μπορεί να υπάρξει συμβιβασμός».

Η Μάρτα Κος, η Ευρωπαία Επίτροπος για τη Διεύρυνση, εξέφρασε την έντονη αποδοκιμασία της: «Ανησυχούμε πολύ για την υιοθέτηση των τροποποιήσεων του Ποινικού Κώδικα στην Ουκρανία. Κινδυνεύουν να αποδυναμώσουν έντονα τις αρμοδιότητες και τις εξουσίες των θεσμικών οργάνων της Ουκρανίας για την καταπολέμηση της διαφθοράς»…

«Οι θεσμοί κατά της διαφθοράς στην Ουκρανία είναι κρίσιμης σημασίας στο μεταρρυθμιστικό μονοπάτι της. Ο περιορισμός τους θα ήταν μια σημαντική οπισθοχώρηση», δήλωσε ο Ολλανδός υπουργός Εξωτερικών Κάσπαρ Βέλντκαμπ. Ο Μπενζαμέν Χαντάντ, ο υπουργός Εξωτερικών Υποθέσεων της Γαλλίας, δήλωσε ότι δεν είναι τόσο αργά να ανακληθεί η απόφαση. «Είναι κάτι εντελώς παράλογο εκ μέρους του γραφείου του προέδρου», δήλωσε στο Reuters 20χρονη φοιτήτρια που μετέχει στις διαδηλώσεις. «Αντιβαίνει σε ό,τι πολεμάμε και σε ό,τι αγωνιζόμαστε, ειδικότερα για την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση».

Έπειτα από δεκαετίες κατά τις οποίες η Ουκρανία θεωρούνταν μία από τις πιο διεφθαρμένες χώρες στον κόσμο, η καταπολέμηση της διαφθοράς έχει γίνει ο πιο σημαντικός όρος για την κυβέρνηση του Κιέβου ώστε να γίνει μέλος της ΕΕ και ευρύτερα να ενσωματωθεί στη Δύση. Πόσο μάλλον όταν το Κίεβο επιδιώκει να εξομαλύνει την σχέση του με την Ουάσιγκτον, την στιγμή που ο πρόεδρος Τραμπ και γενικότερα οι Ρεπουμπλικάνοι επικρίνουν το καθεστώς Ζελένσκι, κατηγορώντας το, μεταξύ άλλων, για αυταρχισμό και διαφθορά. Η καταπολέμησή της τίθεται ως προϋπόθεση για τη χορήγηση δισεκατομμυρίων δυτικής οικονομικής βοήθειας.

Ο Γιάροσλαβ Ζελεζνιάκ, από το αντιπολιτευόμενο κόμμα Holos, είπε πως μαζί με άλλους βουλευτές θα προτείνουν ένα νομοσχέδιο “ώστε να ανατρέψουν αυτή τη μεγάλη ντροπή που εγκρίθηκε και υπογράφτηκε” και πως θα προσφύγουν επίσης εναντίον του νόμου στο Συνταγματικό Δικαστήριο. Ο νόμος εγκρίθηκε μία ημέρα αφότου η υπηρεσία εσωτερικής ασφάλειας SBU συνέλαβε αξιωματούχο της NABU για κατασκοπεία υπέρ της Μόσχας και άλλον έναν για παράνομες διασυνδέσεις με ρωσικές επιχειρήσεις. Η NABU ανακοίνωσε πως ακόμα κι αν η ρωσική παρείσφρηση αποτελεί πρόβλημα, τα μέτρα ήταν υπερβολικά, καθιστώντας αδύνατη τη συνέχιση της αποστολής της.

Από την ΕΣΣΔ στην “άγρια Δύση”

Όταν η Ουκρανία ανεξαρτητοποιήθηκε το 1991, ο έλεγχος της οικονομίας μετατοπίστηκε από την πρώην κομμουνιστική ηγεσία στη Μόσχα, σ’ αυτό που κάποιοι αναλυτές αποκαλούσαν “φατρίες“, ιδιωτικά δίκτυα πλουτισμού μέσα από εκφοβισμό, εγκληματικές δραστηριότητες και βέβαια διαπλοκή. Η ελεύθερη αγορά που ο πρόεδρος Μπους ο πρεσβύτερος ενθάρρυνε την Ουκρανία να υιοθετήσει κατά την επίσκεψή του το 1991 στο Κίεβο, κατέληξε να μοιάζει με “άγρια Δύση” αμαρτωλών συναλλαγών ακόμη και με το γραφείο του προέδρου.

Οι διεθνείς οργανισμοί που ασχολούνται με τη διαφθορά χαρακτήριζαν την Ουκρανία ως μία από τις πιο διεφθαρμένες χώρες στον κόσμο. Κι αυτό συνεχίστηκε παρά τις αλλαγές κυβερνήσεων. Ο πρώην εκλεγμένος φιλορώσος πρόεδρος Γιανουκόβιτς άφησε πίσω του μεγάλη περιουσία, όταν με τα γεγονότα του Μαϊντάν υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει την Ουκρανία. Αντιθέτως, ο φιλοδυτικός πρόεδρος Ποροσένκο που τον διαδέχθηκε παρέμεινε δισεκατομμυριούχος. Αλλά και ο Ζελένσκι, ο οποίος εξελέγη ασκώντας καταλυτική κριτική και στους προηγούμενους βρέθηκε με πολλά πολλά εκατομμύρια δολάρια σε φορολογικούς παραδείσους, όπως είχε αποκαλυφθεί από τα Pandora Papers, που είχε δημοσιεύσει η βρετανική εφημερίδα Guardian. Στη συνέχεια βέβαια η αποκάλυψη “θάφτηκε” για προφανείς λόγους.

Λόγω της λαϊκής κατακραυγής έγινε προσπάθεια και από την κοινωνία των πολιτών να επικρατήσει διαφάνεια και λογοδοσία. Δημιουργήθηκε, μετά από συνεργασία προγραμματιστών με την ουκρανική κυβέρνηση, ένα σύστημα δημοσίων συμβάσεων, που ονομάζεται Prozorro (“Διαφανές” στα ουκρανικά). Θεσμοθετήθηκε και το “πόθεν έσχες” για όλους τους εκλεγμένους και διορισμένους αξιωματούχους, με την πρόβλεψη αυστηρών ποινών για τους παραβάτες. «Η πρόσβαση στα μητρώα μας είναι πολύ ευρύτερη από ό,τι στις ΗΠΑ», έχει δηλώσει σε αμερικανικό Μέσο ο Βιτάλι Σαμπούνιν, επικεφαλής της ΜΚΟ “Κέντρο Δράσης κατά της Διαφθοράς στην Ουκρανία”.

Το Prozorro

Μέχρι το 2016, το Κοινοβούλιο της Ουκρανίας υποχρέωνε επιχειρήσεις και κυβερνητικές υπηρεσίες να χρησιμοποιούν το Prozorro και να αποκαλύπτουν λεπτομέρειες από κάθε συναλλαγή, ακόμα και την πιο ασήμαντη. Για τους έντιμους επιχειρηματίες το Prozorro ήταν θεόσταλτο, καθώς εξασφάλισε δίκαιες πρακτικές αγοράς για πρώτη φορά στην ιστορία της Ουκρανίας.

Ωστόσο, η διαφθορά βρήκε διαδρομές για να παρακάμψει τον έλεγχο. Και ενώ η Δύση παρείχε δισ. δολάρια οικονομική βοήθεια και πολλά όπλα στην Ουκρανία, διαπίστωνε ότι μεγάλο μέρος διοχετευόταν σε ιδιωτικές τσέπες. Η οικονομική βοήθεια μέσω υπερτιμολογήσεων και χαριστικών συμβάσεων, ενώ η αμυντική βοήθεια μέσω της πώλησης μεγάλου μέρους του δυτικού οπλισμού στη διεθνή μαύρη αγορά.

«Δεν αρκεί να φτιάχνουμε νόμους για να αυξήσουμε τη διαφάνεια όσον αφορά τις κρατικές προμήθειες και τις επίσημες πηγές εισοδήματος», είχε δηλώσει ο τότε αντιπρόεδρος Τζο Μπάιντεν στο Κοινοβούλιο της Ουκρανίας το 2015, όταν υποσχέθηκε ένα πακέτο βοήθειας 190 εκατ. δολαρίων ειδικά για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Τα επιπλέον μέτρα που ήθελαν να δουν ο Μπάιντεν και αξιωματούχοι της ΕΕ, όμως, δεν ελήφθησαν ποτέ.

Απαντώντας σε ένα καυστικό άρθρο των New York Times με τίτλο “Η ανυποχώρητη διαφθορά στην Ουκρανία” (2016), ο τότε Ουκρανός πρόεδρος Ποροσένκο είχε κατηγορήσει την εφημερίδα ότι τάσσεται στο πλευρό της Ρωσίας! Ο Ποροσένκο πρόβαλε το αφήγημα ότι οι καταγγελίες για διαφθορά αποσπούν την προσοχή από την άμυνα! Να σημειωθεί ότι Ζελένσκι εξελέγη το 2019, υποσχόμενος βαθιές μεταρρυθμίσεις για την καταπολέμηση της διαφθοράς και τη βελτίωση της οικονομίας, αλλά, όπως προαναφέραμε αποδείχθηκε ότι είχε εμπλοκή στα Pandora Papers.

Το “πάρτι” με τις στρατιωτικές προμήθειες

Αμέσως μετά τη ρωσική εισβολή, το Κίεβο ανέστειλε τις απαιτήσεις διαφάνειας για λόγους εθνικής ασφάλειας. Τους επόμενους μήνες, οι μη στρατιωτικές δαπάνες επέστρεψαν στη βάση δεδομένων Prozorro, αλλά οι στρατιωτικές προμήθειες παρέμεναν μυστικές. Αυτό οδήγησε πολλούς, ακόμα και μέλη του Κογκρέσου, να μιλήσουν για τεράστια διαφθορά και να απαιτήσουν ακόμη μεγαλύτερη διαφάνεια.

Δεν είχαν άδικο, καθώς ειδικά με τις μη στρατιωτικές προμήθειες στήθηκε ένα πραγματικό “πάρτι”, στην πλάτη χιλιάδων νέων Ουκρανών που πεθαίνουν στο πεδίο της μάχης. Σκάνδαλο με υπερτιμημένες συμβάσεις αξίως 326 εκατομμύριων, υποχρέωσε τον Ζελένσκι να απομακρύνει το 2023 τον τότε υπουργό Άμυνας Ολέξι Ρεζνίκοφ, που προηγουμένως ισχυρίζονταν ότι αναφορές στη υπόθεση «βλάπτουν τα συμφέροντα της άμυνας, κατά τη διάρκεια μιας ειδικής περιόδου».

“Θύματα” των καρατομήσεων για υποθέσεις διαφθοράς έχουν υπάρξει, μεταξύ άλλων, Περιφερειάρχες, αναπληρωτές υπουργοί, επικεφαλής κυβερνητικών υπηρεσιών, o αναπληρωτής επικεφαλής της Προεδρίας, ο αναπληρωτής Γενικός Εισαγγελέας. Τα σκάνδαλα που βρέθηκαν εμπλεκόμενοι έχουν να κάνουν για αγορές μη στρατιωτικών προμηθειών, από δωροδοκίες για υπερτιμημένες γεννήτριες, μέχρι και προμήθειες τροφίμων!

Το δε ποτήρι ξεχείλισε για τον Ρεζνίκοφ, όταν την ίδια περίοδο συνελήφθη ο υφυπουργός Άμυνας Βιάτσεσλαφ Σαποβάλοφ συνελήφθη να έχει σε ντιβανοκασέλα σπίτι του 1.000.000 ευρώ σε χαρτονομίσματα. Ισχυρίστηκε ότι του τα δάνεισε κάποια γνωστή του και το δικαστήριο είχε δεχθεί τη δικαιολογία του!

«Έχουν επιτευχθεί πολλά, αλλά, φυσικά, παραμένει σημαντική δουλειά» είχε αναφέρει η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, όταν είχε αποδεχθεί την υποψηφιότητα της Ουκρανίας για ένταξη, τον Ιούνιο του 2022 και είχε επαινέσεις τις τότε προσπάθειες της ουκρανικής κυβέρνησης. Ποιος να το έλεγε ότι σχεδόν τρία μετά θα καλούσε τον Ζελένσκι για να του ζητήσει εξηγήσεις για έναν νόμο που κατ’ ομολογία των ίδιων των Ευρωπαίων κλείνει την πόρτα του Κιέβου στην ΕΕ, για την οποία ο Ζελένσκι διαρρηγνύει τα ιμάτια του περί του…