Μίνι εμφύλιος στο Μόντρεαλ για τα γαλλικά

Μια γαλλόφωνη Καναδή, η συγγραφέας Aude Le Dubé άνοιξε στο Μόντρεαλ πέρσι ένα βιβλιοπωλείο αποκλειστικά για αγγλόφωνες εκδόσεις και έκτοτε αντιμετωπίζει περίπου μια-δυο φορές κάθε μήνα αρκετά εκνευρισμένους γαλλόφωνους. Ένας από αυτούς μπήκε στο βιβλιοπωλείο της με μια επαρχιακή σημαία του Κεμπέκ, διαμαρτυρόμενος που η επιχείρηση δεν πουλάει γαλλικά βιβλία.

«Με έκαναν να αισθάνομαι σαν να άνοιξα sex shop στο Βατικανό», είπε η βιβλιοπώλης, που είναι και μυθιστοριογράφος και έχει γεννηθεί στην Βρετάνη της Γαλλίας. Τώρα όπως γράφουν οι New York Times ανησυχεί ότι θα ανανεωθούν και ίσως επανέλθουν μάλιστα δριμύτερες οι αντιδράσεις, λόγω του νέου νομοσχεδίου που έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση.

Η κυβέρνηση του Κεμπέκ συζητεί ένα νομοσχέδιο για το γλωσσικό ζήτημα ώστε να σταθεροποιηθεί η χρήση της γαλλικής γλώσσας, ως κύριας γλώσσας στην περιοχή και να μπει “κυματοθραύστης” στην διεθνή επέλαση των αγγλικών σε όλο τον πλανήτη, του Καναδά περιλαμβανομένου. Όμως, αυτή η προσπάθεια ειδικά στον Καναδά ξύνει πληγές και θα πλήξει – μεταξύ άλλων– σίγουρα επιχειρήσεις σαν το προαναφερόμενο βιβλιοπωλείο.

Η βιβλιοπώλης υπερασπίζεται την επιλογή της λέγοντας ότι «η γλώσσα πρέπει να ειναι γέφυρα με άλλους πολιτισμούς και όχι να τους χωρίζει» και υποστηρίζει ότι η επιλογή της ήταν εμπορική, με την έννοια ότι ήθελε η επιχείρησή της να διαφοροποιηθεί από τις άλλες. Υπενθυμίζεται ότι και στην Αθήνα παλαιότερα είχαμε ένα αμιγώς γαλλόφωνο και ένα αμιγώς αγγλόφωνο μεγάλο βιβλιοπωλείο. Όμως, δεν το βλέπουν όλοι έτσι.

Νέος νόμος για το γλωσσικό

Το νομοσχέδιο που συζητείται και αναμένεται να ψηφιστεί το επόμενο δίμηνο, στοχεύει στο να επικαιροποιήσει έναν γλωσσικό νόμο που ισχύει εδώ και μισό αιώνα. Επιδιώκει να διασφαλίσει ότι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις θα πρέπει να τηρούν πιο πιστά τη νομοθεσία που ήδη επιβάλλει να λειτουργούν με βάση τα γαλλικά. Στις μεγάλες επιχειρήσεις θα βάλει φρένο στον τρόπο προσλήψεων, καθώς όλο και περισσότερες ζητούν οι υποψήφιοι να γνωρίζουν άπταιστα μια δεύτερη γλώσσα.

Μεταξύ άλλων, οι αλλοδαποί που ζουν στο Μόντρεαλ δεν θα μπορούν να στέλνουν τα παιδιά τους σε ιδιωτικά αγγλόφωνα σχολεία για περισσότερο από τρία χρόνια. Επιθεωρητές του γλωσσικού τμήματος του υπουργείου Εσωτερικών θα έχουν το δικαίωμα να κάνουν εφόδους και να “ξεψαχνίζουν” υπολογιστές εργαζομένων αλλά και τα iPhones τους για να διασφαλίζουν ότι οι συναλλαγές γίνονται στα γαλλικά. Αναμένεται να μειωθεί και ο αριθμός των γαλλόφωνων του Κεμπέκ που φοιτούν σε αγγλόφωνα κολλέγια.

Η γλώσσα στο Κεμπέκ, που ήταν πρώην γαλλική αποικία και την πήρε η Βρετανια το 1763, είναι καίριο ζήτημα. Σήμερα οι γαλλόφωνοι του Κεμπέκ αποτελούν μειοψηφία στη Βόρειο Αμερική, και η γλώσσα τους αντιμετωπίζει τεράστια απειλή στην καθημερινότητα, από την κυριαρχία των αγγλικών στα κοινωνικά δίκτυα.

Διχασμός

Στο Κεμπέκ τα Γαλλικά είναι η επίσημη γλώσσα της κυβέρνησης, των δημοσίων υπηρεσιών, των δικαστηρίων αλλά και του εμπορίου. Ο νόμος ορίζει ότι τα γαλλικά πρέπει να είναι η κυρίαρχη γλώσσα και στις διαφημίσεις. Επίσης τα παιδιά των μεταναστών πρέπει να πηγαίνουν σε γαλλόφωνα σχολεία. Οι αγγλόφωνοι του Κεμπέκ, που είναι μειοψηφία εκεί, διαμαρτύρονται ότι ο νόμος αποσκοπεί σε ένα μονοδιάστατο και μονοπολιτισμικό Κεμπέκ και παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματά τους.

Οι διαξιφισμοί είναι πιο έντονοι στο Μόντρεαλ, μια πόλη ιδιαίτερα κοσμοπολίτικη όπου οι αγγλόφωνοι ναι μεν αποτελούν την μειοψηφία, αλλά αυτή αριθμητικά δεν είναι διόλου αμελητέα. Η έγνοια πάντως δεν είναι σημερινή. Ήδη από πρόπερσι η τοπική κυβέρνηση στο Κεμπέκ πέρασε νόμο συστήνοντας (και όχι υποχρεώνοντας) στους πολίτες να πάψουν να χαιρετούν με το διπολιτισμικό “bonjour hi” που συνηθίζουν και να χαιρετούν με το “bonjour” σκέτο. Πολυεθνικές εταιρείες που λειτουργούν στο Κεμπέκ έχουν προσαρμοστεί στην τρέχουσα νομοθεσία και έχουν όλα τα δημόσια σήματά τους στα γαλλικά.

Οι επικριτές του νομοσχεδίου πιστεύουν ότι ο νόμος θα στιγματίζει τους δίγλωσσους και θα βλάψει το Κεμπέκ τουριστικά. Ο πρωθυπουργός του Κεμπέκ Φρανσουά  Λεγκό δήλωσε ότι ο νέος νόμος είναι επιβεβλημένο να προωθηθεί επειγόντως για να μπει τέλος στην παρακμή των γαλλικών στις επαρχίες που έχουν γαλλόφωνη πλειοψηφία. «Ο νόμος δεν στρέφεται εναντίον των συμπολιτών μας που είναι αγγλόφωνοι, αλλά στηρίζει τη γαλλική γλώσσα», είπε. Πολλοί θεωρούν ότι η εξάπλωση των αγγλικών πλέον είναι αχαλίνωτη ειδικά στους εργασιακούς χώρους.

Η προσπάθεια του Κεμπέκ να σώσει τα γαλλικά του, αντανακλά εν μέρει παρόμοια ζητήματα σε άλλες χώρες, όπως στις ΗΠΑ, όπου σε 20 πολιτείες με πολλούς ισπανόφωνους, έχει περάσει πλέον νόμος όλες οι συναλλαγές στις δημόσιες υπηρεσίες να γίνονται υποχρεωτικά στα αγγλικά.

Η δίεση που παραμένει hashtag

Η Γαλλία δίνει και αυτή τη μάχη της, με την Ακαδημία της χώρας να προσπαθεί (ανεπιτυχώς πάντως) να καταργήσει αγγλόφωνους όρους όπως το σύμβολο “hashtag,” που όσο απλό και να είναι να το πει κάποιος “δίεση”, τελικά παραμένει hashtag. Στο Κεμπέκ επισήμως δεν χρησιμοποιούν τον όρο email αλλά courriel

Έρευνα που έγινε το 2016 έδειξε ότι στους εργασιακούς χώρους του Μόντρεαλ το ποσοστό των εργαζομένων που χρησιμοποιούν αποκλειστικά την γαλλική γλώσσα μειώθηκε από 60% που ήταν το 2011, στο 56%. Η έρευνα επισημαίνει ότι το πρόβλημα γίνεται οξύτερο λόγω των μεταναστών, όχι μόνον των τελευταίων ετών, αλλά και των μεταναστών δεύτερης και τρίτης γενεάς, οι οποίοι στην συντριπτική πλειοψηφία τους επιλέγουν να μαθαίνουν αγγλικά και όχι γαλλικά.

Είναι δε στη μέση και οι καλλιτέχνες της hip-hop που αναμιγνύουν Αγγλικά και Γαλλικά, αλλά και οι φρέσκοι μετανάστες που μιλούν άλλοι κινέζικα και άλλοι αραβικά, και σίγουρα δεν μπορούν να διαβάσουν γαλλικά, οι των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που κριτικάρουν το νομοθέτημα ως “αστυνόμευση της γλώσσας”, οι εστιάτορες που θέλουν να σερβίρουν Αμερικανούς ή Βρετανούς ή Ιάπωνες και γενικά τουρίστες οι οποίοι στην πλειοψηφία τους δεν μιλούν γαλλικά, αλλά και το γεγονός ότι από τα 38 εκατ. του πληθυσμού το 56% είναι αγγλόφωνοι, το 21% γαλλόφωνοι και το 16% δίγλωσσοι.

Οι επιχειρηματίες επίσης επιμένουν ότι η γλώσσα των επιχειρήσεων  είναι πλέον διεθνώς η αγγλική. Όμως, και οι πραγματικά αυτόχθονες της βόρειας Αμερικής έχουν τις ενστάσεις τους. Όπως λένε εκπρόσωποί τους, «προστατεύουν άλλοι τα αγγλικά τους και άλλοι τα γαλλικά τους, και κανένας τις δικές μας έντεκα γλώσσες, τις οποίες όλες ανεξαιρέτως φρόντισαν να αφανίσουν».