Μπορεί ο πόλεμος στην Ουκρανία να γενικευτεί;

Η προοπτική κλιμάκωσης της σύγκρουσης στην Ουκρανία κατά τρόπον που να εμπλέξει άλλες ευρωπαϊκές χώρες, έχει εξεταστεί διεθνώς από αναλυτές ως ένα σενάριο χαμηλής πιθανότητας. Ωστόσο, έχουν υπάρξει και πιο τολμηροί που έχουν αναφερθεί ακόμα και στη θεωρητική δυνατότητα μιας ραγδαίας κλιμάκωσης, που θα μετατρέψει έναν σοβαρό περιφερειακό πόλεμο σε παγκόσμια σύγκρουση.

Παρότι τα σενάρια αυτά εξακολουθούν να μη συγκεντρώνουν πολλές πιθανότητες υλοποίησης, δεν μπορεί κανείς να μη διακρίνει από τις εξελίξεις που καταγράφονται στο πεδίο, κάποια ανησυχητικά σημάδια, που αν μη τι άλλο απειλούν με γεωγραφική επέκταση τον πόλεμο στην Ουκρανία. Σε προηγούμενη παρέμβαση ο υπογράφων είχε περιγράψει έναν μηχανισμό μέσω του οποίου μπορεί να προέλθει η κλιμάκωση.

Τα σημάδια πρόθεσης του αντιπάλου για συμβιβασμό, ερμηνεύονται από την άλλη ως ένδειξη αδυναμίας και αδιεξόδου, οπότε αγνοούνται. Αυτό οδηγεί σε περαιτέρω κλιμάκωση με στόχο την κάμψη της θέλησης του αντιπάλου και αλλαγή της θέσης του. Όσο και οι δυο πλευρές δεν φθάνουν στο σημείο να συμμερίζονται την ανάγκη απεμπλοκής, τροφοδοτείται η κλιμάκωση που μας πλησιάζει όλο και περισσότερο στα λιγότερο πιθανά αλλά τρομακτικά σενάρια.

Την ανησυχία τροφοδοτεί η κλιμάκωση της δυτικής οικονομικής πίεσης στη Ρωσία, αλλά και το υψηλότερο του αναμενομένου στρατιωτικό κόστος που φαίνεται πως καταβάλει –σύμφωνα με πολλαπλές πηγές– η Μόσχα στο ουκρανικό μέτωπο. Το ρωσικό Επιτελείο μεταφέρει υλικό που χρησιμοποιείται για σκοπούς εκπαίδευσης, ενώ βίντεο δείχνουν σιδηροδρομική μεταφορά τεθωρακισμένων από στρατιωτικές διοικήσεις στην Άπω Ανατολή.

Ουκρανία: Σημάδια κλιμάκωσης

Τις τελευταίες ώρες καταγράφηκαν εξελίξεις που οδηγούν δυστυχώς σε κλιμάκωση. Η μεσολάβηση των Ισραηλινών δεν έχει αποδώσει καρπούς μέχρι στιγμής. Σε συντονισμό με τη Δύση, ο πρωθυπουργός Μπένετ που επισκέφθηκε τον Πούτιν στο Κρεμλίνο, φαίνεται ότι παίζει τον ρόλο του κομιστή διαφόρων σκέψεων, διερευνώντας τις δυνατότητες μετεξέλιξής τους σε ολοκληρωμένο ειρηνευτικό σχέδιο. Τελεί δε σε συντονισμό και με τη Γαλλία και τη Γερμανία, πέραν των ΗΠΑ.

Ωστόσο, όπως έγινε γνωστό, γαλλικά μαχητικά Rafale M που απονηώθηκαν από το αεροπλανοφόρο “Charles de Gaulle” πραγματοποίησαν υπερηχητικές πτήσεις στον εναέριο χώρο της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, πιθανότατα πάνω από το σερβοβοσνιακό κρατίδιο (Republika Srpska) που έχει στενές σχέσεις με τη Μόσχα. Μοιάζει με προσπάθεια αποτροπής της επέκτασης της σύγκρουσης από τη βορειοδυτική Μαύρη θάλασσα που θα μετατρέψει την Ουκρανία σε περίκλειστο κράτος και θα “γεφυρώσει” τις ρωσικές δυνάμεις που επιχειρούν εκεί με τη δύναμη που σταθμεύει στην Υπερδνειστερία της Ανατολικής Μολδαβίας.

Αυτό το παιχνίδι αποτροπής εμπεριέχει έμμεση αλλά σαφή απειλή κατά της Μόσχας ότι η Δύση θα μπορούσε να κινηθεί κατά της Republika Srpska, επιφέροντας ένα σημαντικό πλήγμα στα ρωσικά συμφέροντα στα Βαλκάνια. Η Δύση προσπαθεί να αποτρέψει την περαιτέρω προσέγγιση των ρωσικών δυνάμεων με νατοϊκές χώρες, εν προκειμένω με τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία.

Εάν όμως οι Σερβοβόσνιοι απευθυνθούν στη Σερβία και ζητήσουν προστασία τι θα συμβεί; Μήπως θα οδηγούσε και τη Σερβία να εμπλακεί εκ νέου σε μια σύγκρουση με τη Δύση, την οποία δεν έχει επιδιώξει; Κι αν υποτεθεί ότι η δυτική επέμβαση για το Κοσσυφοπέδιο είχε δικαιολογηθεί ως «αποτροπή γενοκτονίας» κατά των Αλβανών, σήμερα με ποιο επιχείρημα θα αρνηθεί κάποιος το δικαίωμα, ή μάλλον την υποχρέωση των Σέρβων να στηρίξουν τους ομοεθνείς τους εάν δεχθούν στρατιωτική απειλή; Κάτι το οποίο με τη σειρά του θα μπορούσε να εξυπηρετήσει, σκοπίμως ή αθέλητα, τους σχεδιασμούς όσων θεωρούν ότι η αλλαγή συνόρων δεν έχει ολοκληρωθεί.

Αναθεωρητισμοί και εθνικισμοί

Το Βελιγράδι είχε προ ημερών αναφέρει ότι θα καταδικάσει τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, εάν και η Ουκρανία καταδικάσει την εισβολή της Δύσης στη Σερβία. Η ουσία είναι πως οι τακτικές κινήσεις στο πεδίο, ανοίγουν επικίνδυνα σενάρια ακόμα και γεωγραφικής επέκτασης. Μιας επέκτασης η οποία θα πλησίαζε επικίνδυνα τη σύγκρουση στην Ελλάδα. Σε περίπτωση υλοποίησης τέτοιου σεναρίου, ποιος θα μπορούσε να αποκλείσει ότι ο αλβανικός εθνικισμός θα έβλεπε νέα ευκαιρία εθνικής ολοκλήρωσης, ανοίγοντας νέο κεφάλαιο στον βαλκανικό αναθεωρητισμό; Να υπενθυμιστεί ότι μόλις χθες ανακοινώθηκε ότι ο νέος πρωθυπουργός του Μαυροβουνίου θα είναι Αλβανός.

Σε αυτό το περιβάλλον, πώς θα έπρεπε να αντιμετωπίσει η Ελλάδα το νέο παραλήρημα του Τούρκου υπουργού Άμυνας, ο οποίος έφτασε στο σημείο να χρεώσει έμμεσα στην Αθήνα τον χάρτη του αμερικανικού δορυφορικού τηλεοπτικού δικτύου CBS που έδειχνε την Κωνσταντινούπολη με το ίδιο χρώμα που αποτυπώνονταν τα ελληνικά εδάφη; Διότι σε μια ταραγμένη περίοδο όπου οι ατζέντες διαφόρων έχουν βγει στο τραπέζι, πώς να αδιαφορήσει κανείς για την έστω ελάχιστη πιθανότητα η υπόθεση του χάρτη να μην είναι τόσο αθώα;

Γνωρίζει κανείς με ποια λόγια εκφράστηκε η συγγνώμη του CBS προς την τουρκική πλευρά; Ερμηνεύεται δηλαδή το παραλήρημα του Ακάρ στο γνωστό πλαίσιο της εξυπηρέτησης εσωτερικών σκοπιμοτήτων, ή απλά για τη συντήρηση κλίματος πίεσης απέναντι στην Ελλάδα; Ή μήπως υπάρχει και κάποια “λεπτομέρεια” που μας διαφεύγει, αλλά θα άλλαζε εντελώς την ανάλυση; Όσο αμελητέα κι αν είναι η πιθανότητα θα πρέπει πάντα να βρίσκεται στο πίσω μέρος του μυαλού των υπευθύνων στην Ελλάδα. Οι αρμόδιες υπηρεσίες οφείλουν να αναζητήσουν στοιχεία που ή την επιβεβαιώνουν ή την απορρίπτουν οριστικά. Μόνο έτσι αποφεύγεται ο αιφνιδιασμός…

Θα ανοίξουν οι ασκοί του Αιόλου;

Παρόμοιες ανησυχίες έχουν αρχίσει να εκφράζονται για χώρες-μέλη της Ατλαντικής Συμμαχίας. Οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ ενισχύονται με στρατεύματα και στρατιωτικό υλικό τόσο στις Βαλτικές Δημοκρατίες όσο και στην Πολωνία. Υπενθυμίζεται, ότι ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκίνησε όταν η Γερμανία του Χίτλερ θεώρησε ότι η παθητική στάση των μετέπειτα Συμμάχων θα συνεχιστεί και επιτέθηκε στην Πολωνία. Ως αποτέλεσμα εκείνης της εισβολής Βρετανία και Γαλλία κήρυξαν τον πόλεμο.

Είχαν άραγε κι αυτό το ιστορικό προηγούμενο στο μυαλό τους οι Πολωνοί όταν προχθές επέλεγαν βρετανική εταιρία (Babcock) για να τους προμηθεύσει τη νέα φρεγάτα για το Ναυτικό τους (Arrowhead 140); Μήπως με βάση την παραδοσιακή γεωπολιτική σκέψη και με δεδομένη τη σημερινή στάση του Λονδίνου, θέλησαν να δώσουν ένα επιπλέον κίνητρο στους Βρετανούς, ώστε να διασφαλίσουν ότι σε περίπτωση γεωγραφικής επέκτασης της σύγκρουσης το όποιο στρατιωτικό και διπλωματικό βάρος της Γηραιάς Αλβιόνας θα κινητοποιηθεί με παρόμοιο τρόπο; Ας σημειωθεί ότι αντίπαλος των Βρετανών ήταν η γερμανική TKMS με τη φρεγάτα A300…

Δεν αποτελεί μυστικό ότι τα επιτελεία του ΝΑΤΟ εκπονούν σχέδια άμυνας για την περίπτωση που απειληθούν η Σουηδία και η Φινλανδία. Μπορεί να μην είναι μέλη του ΝΑΤΟ, όμως η χρήση παρόμοιας επιχειρηματολογίας με αυτή που χρησιμοποιείται στην περίπτωση της Ουκρανίας, θα ήταν καταστροφική για τον ατλαντικό παράγοντα. Με αυτά ως δεδομένα, πώς θα αντιμετωπίσει το ΝΑΤΟ το ουκρανικό αίτημα για δημιουργία ζώνη απαγόρευσης πτήσεων στην Ουκρανία;

Η ουσία είναι όμως ότι εάν συνέβαινε αυτό, θα οδηγούσε στην απευθείας εμπλοκή των δυνάμεων του ΝΑΤΟ με τη Ρωσία κάτι το οποίο θα άνοιγε τους ασκούς του Αιόλου. Σε ένα ακόμα πιο ακραίο και απίθανο θεωρητικό σενάριο, εάν υπήρχε στρατιωτική εμπλοκή ΝΑΤΟ-Ρωσίας, που αναπόφευκτα θα οδηγούσε τον πόλεμο σε άλλη πίστα, ποιος θα μπορούσε να αποκλείσει κατηγορηματικά π.χ. ότι η Ιαπωνία δεν θα προχωρούσε με ενθάρρυνση των ΗΠΑ να επιχειρήσει να καταλάβει τις Κουρίλες νήσους;

Στρατιωτικά θα είχε νόημα, αν αποκλείσει κανείς τα πυρηνικά οπλοστάσια που λογικά θα είχαν ήδη κινητοποιηθεί. Αλλιώς τέτοια πρωτοβουλία θα τα ενεργοποιούσε άμεσα. Η πιθανότητα με τα σημερινά δεδομένα είναι ελάχιστη. Το σενάριο καταδεικνύει όμως τους κινδύνους της αδυναμίας εξεύρεσης ενός σημείου ισορροπίας που οδηγεί σε συνεχή κλιμάκωση, η οποία υπό προϋποθέσεις θα μπορούσε να καταστεί ανεξέλεγκτη…