Μπορούν με τα HIMARS να πάρουν το πάνω χέρι οι Ουκρανοί;

Κάθε μέρα σκοτώνονται στις μάχες, περίπου 60-100 Ουκρανοί στρατιώτες και άλλοι 500 τραυματίζονται, όπως είπε ο Ζελένσκι πριν μερικές ημέρες. Πρόσφατο άρθρο των New York Times μιλάει για 100-200 θανάτους την ημέρα και σχεδόν διπλάσιοι τραυματίες. Η ουκρανική κυβέρνηση είναι γενικά πολύ επιφυλακτική όσον αφορά τη δημοσιοποίηση στοιχείων για απώλειες, ενώ και οι δυτικές κυβερνήσεις έχουν κάνει ελάχιστες δημόσιες εκτιμήσεις. Οι ζοφερές αναφορές από την πρώτη γραμμή δείχνουν ότι οι απώλειες στην Ουκρανία είναι πολύ μεγάλες και ίσως μακροπρόθεσμα μη βιώσιμες.

Ο στρατηγός Βίκτορ Μουζένκο, αρχηγός Γενικού Επιτελείου των ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων μέχρι το 2019 προειδοποίησε ότι οι απώλειες μπορεί να επιδεινωθούν. «Αυτή είναι μια από τις κρίσιμες στιγμές του πολέμου, αλλά δεν είναι η κορύφωση», είπε ο Μουζένκο στο Associated Press. «Αυτή είναι η πιο σημαντική σύγκρουση στην Ευρώπη από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτό εξηγεί γιατί οι απώλειες είναι τόσο μεγάλες. Προκειμένου να μειωθούν οι απώλειες, η Ουκρανία χρειάζεται τώρα ισχυρά όπλα που ταιριάζουν ή και ξεπερνούν τα ρωσικά όπλα. Αυτό θα επέτρεπε στην Ουκρανία να απαντήσει με το ίδιο νόμισμα».

Τα πυρά του ρωσικού πυροβολικού προκαλούν τις περισσότερες απώλειες στις ανατολικές περιοχές, στις οποίες έχει εστιάσει η Μόσχα από τότε που απέτυχε η αρχική προσπάθεια να καταλάβει το Κίεβο. Όπως εξελίσσεται η σύρραξη, έχει πλέον μεταπέσει σε αγώνα πυροβολικού όπου και οι δύο αντίπαλοι χρησιμοποιούν «το τελευταίο επιχείρημα των βασιλέων» (όπως αποκαλούσε ο Λουδοβίκος XIV το πυροβολικό) για να εκπορθήσουν θέσεις του αντιπάλου, έχοντας απωλέσει την κινητικότητα επί του πεδίου. Δυτικοί στρατιωτικοί εκτιμούν ότι οι Ουκρανοί βάλουν περί τα 3.000  βλήματα των 155 χιλ. κάθε μέρα, αλλά θεωρούν ότι τα συνεχώς αναπληρούμενα από την Δύση αποθέματα είναι επαρκή. Από την ρωσική πλευρά το νούμερο πρέπει να είναι πολλαπλάσιο.

Ο αντιστράτηγος ε.α. Μπεν Χότζες, πρώην διοικητής των δυνάμεων του αμερικανικού στρατού στην Ευρώπη, περιέγραψε τη ρωσική στρατηγική ως «προσέγγιση μεσαιωνικού πολέμου φθοράς». Προσέθεσε ότι έως ότου η Ουκρανία λάβει τις υποσχόμενες παραδόσεις αμερικανικών, βρετανικών και άλλων δυτικών όπλων για να προκαλέσει πλήγματα στις ρωσικές πυροβολαρχίες, «αυτού του είδους οι απώλειες θα συνεχιστούν».

Απώλειες και αναπλήρωση

Η Ουκρανία είχε περίπου 250.000 άνδρες και γυναίκες υπό τα όπλα πριν από τον πόλεμο και βρισκόταν στη διαδικασία στρατολόγησης άλλων 100.000. Η κυβέρνηση Ζελένσκι δεν έχει πει πόσοι έχουν σκοτωθεί μέχρι τώρα. Ούτε ξέρει κανείς τον αριθμό των Ουκρανών αμάχων που έχουν σκοτωθεί ή πόσοι μαχητές έχουν σκοτωθεί εκατέρωθεν. Οι ισχυρισμοί για απώλειες από κυβερνητικούς αξιωματούχους –υπερβάλλουν ή χαμηλώνουν τα νούμερα για λόγους προπαγάνδας– είναι σχεδόν αδύνατο να επαληθευτούν.

Δυτικοί αναλυτές εκτιμούν τις απώλειες των Ρώσων πολύ μεγαλύτερες. Ωστόσο, καθώς οι απώλειες της Ουκρανίας αυξάνονται, τα ζοφερά μαθηματικά του πολέμου απαιτούν να βρεθεί τρόπος να αναπληρωθούν οι απώλειες. Με πληθυσμό 43 εκατομμυρίων κατοίκων, η Ουκρανία διαθέτει αρκετό ανθρώπινο δυναμικό. Το πρόβλημα είναι η στρατολόγηση, η εκπαίδευση και η μεταφορά τους στην πρώτη γραμμή, δεδομένου ότι σημειώνονται πολλές λιποταξίες. Εάν ο πόλεμος τώρα μεταβάλλεται σε έναν μακροπρόθεσμο αγώνα φθοράς, τότε πρέπει να υπάρχουν συστήματα αναπλήρωσης των απωλειών.

Αυτό δεν φαίνεται να επιτυγχάνεται μέχρι τώρα, με δυτικούς εκπαιδευτές να ομολογούν ότι νεοσύλλεκτοι με εκπαίδευση μικρότερη των πέντε ημερών φεύγουν για το μέτωπο, γιατροί μέσα σε δύο μέρες! Με την πολύ μεγαλύτερη δεξαμενή ανθρώπινου δυναμικού της Ρωσίας, είναι απίθανο οι δικές της απώλειες να έχουν σημαντικό αντίκτυπο, τουλάχιστον όχι βραχυπρόθεσμα. Ο Πούτιν, πάντως, δεν μπορεί να αντλήσει από αυτό το δυναμικό χωρίς να κηρύξει πόλεμο.

Υπό ρωσικό έλεγχο το Ντονμπάς

Και ενώ οι ειδήσεις για τον πόλεμο απομακρύνονται από τα πρωτοσέλιδα, ο τρόπος που διεξάγεται έχει αλλάξει. Οι Ουκρανοί αντιμετωπίζουν τώρα μια ρωσική δύναμη που έχει αλλάξει στρατηγική σε σύγκριση με τις βεβιασμένες επιθέσεις επί πολλαπλών αξόνων που χαρακτήρισαν τις πρώτες εβδομάδες του πολέμου. Τώρα εξελίσσονται αργές αλλά σταθερές προωθήσεις, μετά από μαζικά μπαράζ πυροβολικού. Αυτές οι μικρές αλλά σταθερές καταλήψεις εδαφών αλώνουν μερικά χιλιόμετρα κάθε μέρα σε όλο το μέτωπο από το Izyum στο βορρά έως το Zaporizhzhia στο νότο, σφίγγοντας τη θηλιά γύρω από μια εύθραυστη ουκρανική εξέχουσα που προστατεύει το οδικό δίκτυο που συνδέει το Κίεβο με τα ανατολικά.

Ανάμεσα στα μπαράζ πυροβολικού, οι Ρώσοι ανιχνεύουν τις ουκρανικές γραμμές με μικρές ομάδες τεθωρακισμένων οχημάτων που συνοδεύονται από πεζικό και υποστηρίζονται από εποχούμενα βαρέα όπλα. Κάποιες είναι Τακτικά Συγκροτήματα Τάγματος, άλλες ad hoc. Οι Ρώσοι εκτοξεύουν επίσης πυρά παρενόχλησης κατά τακτά χρονικά διαστήματα προς τη γενική κατεύθυνση των ουκρανικών δυνάμεων και κατά μήκος των οδών ανεφοδιασμού τους. Οι Ρώσοι επιχειρούν επίσης αναγνωρίσεις με σκοπό την απόκτηση επαφής με ουκρανικές δυνάμεις, ώστε να εντοπιστούν οι ουκρανικές θέσεις από τα πυρά τους, επιτρέποντας έτσι στο ρωσικό πυροβολικό να τους σφυροκοπήσει με ακρίβεια.

Ο ρωσικός στρατός κατέχει σήμερα το ένα πέμπτο της συνολικής έκτασης της Ουκρανίας. Ο γενικός στόχος του Πούτιν παραμένει άγνωστος. Το μίνιμουμ για να διακηρύξει ο Πούτιν την επίτευξη νίκης είναι η προσάρτηση ολόκληρης της περιοχής του Ντονμπάς, περιοχή που οι Ρώσοι έχουν σχεδόν θέσει υπό τον έλεγχό τους. Είναι άγνωστο, αν το αναπτερωμένο ρωσικό ηθικό διευρύνει τους στόχους του προς το Χάρκοβο και την Οδησσό.

Θα ξαναβρεθεί το Κίεβο υπό απειλή;

Ρωσόφωνες ειδησεογραφικές ιστοσελίδες αναφέρουν ότι το Κίεβο βρίσκεται ξανά στο στόχαστρο και ότι υπάρχει ανανεωμένο ενδιαφέρον στο Κρεμλίνο για άλλη μια επίθεση κατά της ουκρανικής πρωτεύουσας. Επίσης, υπάρχουν αναφορές για στρατιωτική δραστηριότητα στα βόρεια  σύνορα από την ρωσική πλευρά, που αποτελεί και τον πιθανότερο διάδρομο για μια επίθεση κατά της πρωτεύουσας.

Η ουκρανική στρατιωτική διεύθυνση πληροφοριών λέει ότι ρωσικές αναγνωριστικές δυνάμεις και ιδιωτικοί στρατιωτικοί εργολάβοι έχουν εντοπιστεί στην ουκρανική πλευρά των συνόρων. Αυτά μπορεί να αποτελούν ενδείξεις μιας ακόμη επίθεσης στο Κίεβο, αλλά μια χερσαία προέλαση εξακολουθεί να φαίνεται απίθανη. Η κατάληψη ή πολιορκία του Κιέβου θα απαιτούσε τεράστια προσπάθεια, πιθανώς περισσότερους πόρους από όσους έχει στη διάθεσή της η Ρωσία χωρίς να καταφύγει σε γενική επιστράτευση. Αλλά ο Πούτιν έχει και άλλες επιλογές.

Μια προέλαση που θα έφερνε το ρωσικό πυροβολικό εντός βεληνεκούς της ουκρανικής πρωτεύουσας θα ήταν αρκετή για να επιτρέψει στον Πούτιν να υπονομεύσει περαιτέρω τις πολιτικές και στρατιωτικές υποδομές, ειδικά εάν συνδυάζεται με μια αποφασιστική προσπάθεια να διαλύσει το σύστημα αεράμυνας του Κιέβου. Μέχρις στιγμής ο Πούτιν έχει δείξει μια τάση να διαλύσει την ουκρανική οικονομία, καθιστώντας την όποια μεταπολεμική προσπάθεια αποκατάστασης της χώρας φρικτά επίπονη για την ίδια και τους συμμάχους της.

Οι Ουκρανοί στρατιωτικοί ανησυχούν γι’ αυτήν την προοπτική, αλλά αυτό δεν αντανακλάται στον πληθυσμό που επιστρέφει στο Κίεβο, καθιστώντας το και πάλι μια πολυσύχναστη μεγαλούπολη. Η εικόνα δεν μοιάζει σε τίποτα με την κατάσταση τις πρώτες μέρες του πολέμου, αν και οι σειρήνες εξακολουθούν να ηχούν όλη την ημέρα. Οι μέχρι σήμερα επιδόσεις του συστήματος αεράμυνας της Ουκρανίας έχουν δώσει στον πληθυσμό μια ψευδή αίσθηση ασφάλειας. Αλλά κάθε σύστημα αεράμυνας, ανεξάρτητα από το πόσο σύγχρονο είναι, μπορεί να καμφθεί με μια αποφασιστική και καλά σχεδιασμένη επίθεση. Τα σχετικά παλαιά S-300 της Ουκρανίας δεν αποτελούν εξαίρεση.

HIMARS: Λίγα και αργοπορημένα

Η προοπτική δεν είναι ευοίωνη για την Ουκρανία, παρόλο που Δυτικοί πολιτικοί δηλώνουν ότι σύγχρονα όπλα που είναι καθ’ οδόν θα ανατρέψουν την κατάσταση. Το αμερικανικό σύστημα πυραύλων υψηλής κινητικότητας HIMARS, είναι ένα ευέλικτο και αποτελεσματικό όπλο με βεληνεκές 70 χλμ. Προφανώς είναι πολύ καλύτερο από τα σοβιετικά οβιδοβόλα των Ουκρανών.  Αλλά μόνο 12 συστήματα δεν μπορούν να φέρουν θεαματικά αποτελέσματα. Απ’ ό,τι φαίνεται τα HIMARS χρησιμοποιούνται για πλήγματα ακριβείας εναντίον στατικών στόχων μεγάλης αξίας, όπως οι πρόσφατες επιθέσεις εναντίον ρωσικών αποθηκών πυρομαχικών στην Χερσώνα.

Το γερμανικό PzH 2000 είναι θαυμάσιο πυροβόλο, αλλά κι αυτό είναι αδύνατον να παρασχεθεί σε ικανούς αριθμούς (βίντεο). Ακόμη το ελαφρύ αμερικανικό οβιδοβόλο M777 155 χιλιοστών, παρά τις ελλείψεις του είναι αποτελεσματικό όπλο. Θα περάσουν εβδομάδες, ίσως μήνες, πριν το HIMARS και άλλα σύγχρονα δυτικά όπλα παρασχεθούν σε ικανούς αριθμούς ώστε να φέρουν σημαντικό αποτέλεσμα. Τότε, ίσως να είναι πολύ αργά για να αντιστραφεί η ρωσική προέλαση.

Ukrainian PzH-2000 155mm SPG firing a shot about once every 8 seconds pic.twitter.com/jJbxwBkvyu

— OSINTtechnical (@Osinttechnical) July 8, 2022

Οι υλικοτεχνικές δυσκολίες για τη μεταφοράς οπλικών συστημάτων στο μέτωπο, σε συνδυασμό με την μεταφορά Ουκρανών στρατιωτών σε Γερμανία, Πολωνία και Βρετανία για εκπαίδευση, αποτελούν σημαντική τροχοπέδη. Στα χέρια των Ουκρανών, το HIMARS και άλλα δυτικά συστήματα πυροβολικού δεν θα έχουν τα ίδια αποτελέσματα, όπως στα χέρια δυτικών στρατών για πολλούς λόγους.

Όπως αναφέρουν Δυτικοί εκπαιδευτές οι ουκρανικές μονάδες δεν είχαν εκπαιδευμένους προωθημένους παρατηρητές για να εντοπίζουν και να δίνουν στοιχεία για στόχους, με τρόπο που τα στοιχεία αυτά να μπορούν γρήγορα να μετατραπούν σε δεδομένα βολής. Τα πολύ συγκεντρωμένα, αλλά μικρής διάρκειας πυρά πυροβολικού των Ουκρανών είχαν κάποια θεαματικά αποτελέσματα εναντίον συγκεκριμένων στόχων (προκάλεσαν θανάτους αρκετών υψηλόβαθμων Ρώσων αξιωματικών), αλλά δεν παρέχουν γρήγορα και ευέλικτα κάλυψη σε μονάδες στη πρώτη γραμμή.

Απουσία προωθημένων παρατηρητών

Αν και οι Ουκρανοί έχουν ενστικτωδώς αποκτήσει μια πείρα στην χρήση drones, αυτά δεν μπορούν να καλύψουν την ανάγκη για προωθημένους παρατηρητές. Κάποιοι Δυτικοί αναλυτές σημειώνουν την ανάγκη για βαρύτερα drones με ισχυρότερο εξοπλισμό, όπως τα αμερικανικά MQ-1 Predator ή MQ-9 Reaper, αλλά Ουκρανοί πιλότοι αμφισβητούν την χρησιμότητα αυτών των μέσων. Προτιμούν δυτικά μαχητικά. Οι χρόνοι εκπαίδευσης καθίστανται απαγορευτικοί για άμεση επιχειρησιακή χρήση και άρα δεν πρόκειται να επηρεάσουν άμεσα τις επιχειρήσεις. Εάν, μάλιστα, π.χ. τα HIMARS χρησιμοποιηθούν για πλήγματα σε ρωσικό έδαφος πιθανόν να ενεργοποιήσουν ρωσικά αντίμετρα κατά της Δύσης.

Προς το παρόν, η ουκρανική ηγεσία διατείνεται ότι ο πόλεμος δεν θα τελειώσει με κατάπαυση του πυρός όσο ρωσικές μπότες βρίσκονται σε ουκρανικό έδαφος. Θέλουν όχι μόνο να ανακαταλάβουν τα εδάφη που κατέλαβε ο Πούτιν από την αρχή του πολέμου τον Φεβρουάριο, αλλά και να ανακτήσουν περιοχές του Ντονμπάς που βρίσκονται υπό de facto ρωσικό έλεγχο από το 2014. Η Κριμαία ίσως αποδειχθεί ανέφικτος στόχος, αλλά δεν λείπουν αυτοί που πρεσβεύουν ότι η νίκη της Ουκρανίας πρέπει να περιλαμβάνει και την Κριμαία.

Προς το παρόν, οι Ουκρανοί επιχειρούν να ανακαταλάβουν την Χερσώνα, ώστε να σημειώσουν μια νίκη, ανεβάζοντας το δικό τους ηθικό και ρίχνοντας των Ρώσων. Ανεξάρτητοι αναλυτές θεωρούν εξαιρετικά δύσκολη έως απίθανη την ανακατάληψη της Χερσώνας. Δεν αρκούν τα HIMARS. Οι Ρώσοι θα κάνουν τα πάντα για να την κρατήσουν, επειδή μεταξύ άλλων προστατεύει και την Κριμαία.

Οι δυτικοί σύμμαχοι της Ουκρανίας, ιδίως οι Ευρωπαίοι, έχουν αρχίσει να κουράζονται, κυρίως από τον αρνητικό αντίκτυπο του πολέμου στον ενεργειακό εφοδιασμό και στην οικονομία τους. Αυτό σημαίνει ότι ίσως αρχίσουν να πιέζουν το Κίεβο για κάποιου είδους συμβιβασμό. Το πρόβλημα βρίσκεται στο ότι η αποφασιστικότητα της ουκρανικής ηγεσίας δεν συνάδει με τους περιορισμένους πόρους του στρατού της. Ούτε η αποφασιστικότητα ούτε το θάρρος είναι αρκετά για να αποφευχθεί ένας παρατεταμένος πόλεμος φθοράς, ο οποίος ευνοεί την Ρωσία που έχει τους μεγαλύτερους αριθμούς. Για την Ουκρανία, τα χειρότερα μπορεί να μην έχουν έρθει ακόμη…