Μπραντεφέρ Μπάιντεν-Πούτιν: Θα τεθούν όρια στην κόντρα ΗΠΑ-Ρωσίας;

Όσο ειδυλλιακή είναι η βίλα του 18ου αιώνα La Grange της Ελβετίας, σε μία υπέροχη τοποθεσία δίπλα στη λίμνη με θέα τη Γενεύη, άλλο τόσο μη ειδυλλιακό είναι το κλίμα της συνάντησης Μπάιντεν-Πούτιν που θα πραγματοποιηθεί εκεί. Το βουκολικό σκηνικό δεν ανταποκρίνεται στη χημεία μεταξύ των δύο ηγετών. Η συνάντησή αποτελεί δίχως αμφιβολία, την κορωνίδα του ταξιδιού Μπάιντεν. Αυτό κατέστη σαφές, όταν ο Μπάιντεν διαμήνυσε πριν επιβιβαστεί στο Air Force One, ότι οι ΗΠΑ και η Ευρώπη είναι ενωμένες.

Παρ’ ότι προεκλογικά ο Τζο Μπάιντεν επαναλάμβανε σε κάθε τόνο τη διάθεσή του να τρίξει τα δόντια στον Ρώσο ομόλογό του, δεν ήταν λίγοι όσοι αιφνιδιάστηκαν από την πρωτοφανή προσωπική επίθεση που έκανε εναντίον του Βλαντιμίρ Πούτιν. Υπενθυμίζουμε ότι σε τηλεοπτική συνέντευξή του ο Αμερικανός πρόεδρος δήλωσε ότι στο παρελθόν είχε κοιτάξει τα μάτια του Πούτιν, λέγοντάς του «δεν νομίζω ότι έχετε ψυχή».

Σε ερώτηση δε εάν πιστεύει ότι είναι δολοφόνος, απάντησε καταφατικά. Σαν να μην έφταναν όλα τα παραπάνω, πρόσθεσε απειλητικά ότι ο Πούτιν «θα πληρώσει το τίμημα. Θα δείτε σύντομα», αναφερόμενος στην κατηγορία για ρωσική ανάμειξη στις αμερικανικές εκλογές του 2016. Η Μόσχα είχε αντιδράσει, ανακαλώντας τον πρέσβη της στις ΗΠΑ, για πρώτη φορά σε περισσότερα από 20 χρόνια.

Ο δε Πούτιν περιορίστηκε να σχολιάσει τις επικρίσεις του Μπάιντεν ευχόμενος σ’ αυτόν καυστικά «καλή υγεία», βάζοντας στο τραπέζι και πρόταση για μια ζωντανή τηλεοπτική συζήτηση των δύο. Στην τελευταία του συνέντευξη ο Ρώσος πρόεδρος υποβάθμισε το ζήτημα λέγοντας πως «καμία επίθεση δεν με εκπλήσσει», αποκαλώντας «αντριλίκι χολιγουντιανού τύπου», τον επίμαχο χαρακτηρισμό του Μπάιντεν,  για τον οποίο μάλιστα δήλωσε πως «ελπίζει να είναι λίγο παρορμητικός» από τον προκάτοχο του.

Ουκρανία και Nord Stream

Η κυβέρνηση της Ουκρανίας εκμεταλλεύτηκε την όξυνση των σχέσεων Ουάσινγκτον-Μόσχας για να ρίξει λάδι στη φωτιά, προσδοκώντας ότι κατ’ αυτόν τον τρόπο θα φέρει τους Αμερικανούς και το ΝΑΤΟ στην Ουκρανία, με σκοπό να ανακαταλάβει τα εδάφη στην ανατολική Ουκρανία που ελέγχουν οι Ουκρανοί αυτονομιστές που πρόσκεινται στη Ρωσία.

Το Κίεβο είχε ενθαρρυνθεί από τη δέσμευση της κυβέρνησης Μπάιντεν ότι θα παράσχει στρατιωτική υποστήριξη στην Ουκρανία. Ήταν ένας τρόπος για να ασκήσει πίεση στον Πούτιν, προσδοκώντας να βάλει σφήνα και στις σχέσεις της Μόσχας με άλλες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, από τη Λευκορωσία και τη Μολδαβία, μέχρι τις χώρες στο Νότιο Καύκασο και την Κεντρική Ασία. Ακόμα και λίγα 24ωρα πριν την συνάντηση των δύο ηγετών, το αμερικανικό Πεντάγωνο ανακοίνωσε την Παρασκευή τη χορήγηση επιπλέον στρατιωτικής βοήθειας αξίας 150 εκατομμυρίων δολαρίων στην Ουκρανία.

Οι κυρώσεις της Ουάσινγκτον εναντίον της Μόσχας για την προσάρτηση της Κριμαίας και με αφορμή την υπόθεση Αλεξέι Ναβάλνι ήταν το κερασάκι στην τούρτα. Υιοθετώντας επιθετικούς τόνους, η κυβέρνηση Μπάιντεν φάνηκε πως ήθελε με το “καλημέρα” να αποκτήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων και τον αέρα αυτού που βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση.

Όπως φάνηκε από τη συνέχεια, όμως, παρασύρθηκε από την ορμή της, χάνοντας το μέτρο. Στην Ουάσινγκτον έφτασαν στο σημείο να συζητούν το ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων στο Βερολίνο, εάν επέμενε να ολοκληρωθεί η κατασκευή του αγωγού Nord Stream 2 που θα μεταφέρει φυσικό αέριο από τη Ρωσία στη Γερμανία. Η απειλή για κυρώσεις σε δυτικές εταιρείες που συμμετέχουν στην κατασκευή, υποχρέωσε κάποιες από αυτές να αποχωρήσουν ή να παγώσουν τη συμμετοχή τους.

Το Βερολίνο, βέβαια, αντέδρασε έντονα, δεδομένου ότι ο αγωγός είναι στα τελευταία στάδια κατασκευής. Οι ευρύτερες αντιδράσεις που εισέπραξε η αμερικανική διπλωματία και από άλλες πλευρές, υποχρέωσε τον Μπάιντεν να κάνει πίσω, όχι μόνο στο ζήτημα του Nord Stream 2, αλλά και στο επίπεδο των σχέσεων με τη Μόσχα. Μεσολάβησε μία τηλεφωνική επικοινωνία των δύο προέδρων, η οποία και οδήγησε στην επικείμενη συνάντησή τους.

Εύθραυστες ισορροπίες

Όπως προκύπτει από σειρά γεγονότων, το ζητούμενο και από τις δύο πλευρές είναι να συμφωνηθεί ένα modus vivendi, ένας τρόπος ο δεδομένος αμερικανορωσικός ανταγωνισμός να μην εκτραπεί σε συγκρουσιακή κατάσταση, να τεθούν όρια που θα τον κρατούν υπό έλεγχο. Με άλλα λόγια, ο νέος Ψυχρός Πόλεμος που τροφοδοτεί η κυβέρνηση των Δημοκρατικών, να μην κλιμακωθεί ανεξέλεγκτα.

Αυτός είναι στην πραγματικότητα ο ουσιαστικός στόχος της συνάντησης κορυφής, δεδομένου ότι οι ισορροπίες έχουν καταστεί είναι εξαιρετικά εύθραυστες. Ο πρόεδρος Μπάιντεν εκφράζει μία κυρίαρχη τάση στο αμερικανικό κατεστημένο της εθνικής ασφάλειας, που χαρακτηρίζεται από βαθύ αντιρωσισμό και από την επιδίωξη οι ΗΠΑ ανακτήσουν την κυρίαρχη θέση τους στο διεθνές σύστημα, απομονώνοντας τη Ρωσία με την βοήθεια των Ευρωπαίων και με όργανο το ΝΑΤΟ.

Η εν λόγω τάση αφήνει σε δεύτερο χρόνο την ανάσχεση της Κίνας, η οποία στην πραγματικότητα είναι η μόνη που έχει με το παραπάνω τις προϋποθέσεις να αμφισβητήσει την αμερικανική ηγεμονία. Η στρατηγική αυτή, ωστόσο, όπως έχουν επισημάνει διαπρεπείς Αμερικανοί εμπειρογνώμονες, μπορεί να μετατραπεί σε μπούμεραγκ. Κι αυτό, επειδή υπάρχει ο ορατός δια γυμνού οφθαλμού κίνδυνος να εξωθήσει τη Ρωσία στην αγκαλιά της Κίνας, γεγονός που, σε συνδυασμό και με το Ιράν, θα συγκροτήσει ένα πανίσχυρο αντιδυτικό γεωπολιτικό σύμπλοκο στην Ευρασία.

Αυτές τις ημέρες, η κυβέρνηση Μπάιντεν προχώρησαν και σε μία μάλλον άκομψη διπλωματική παρέμβαση στα Δυτικά Βαλκάνια, προφανώς επιδιώκοντας να περιορίσουν την όποια επιρροή της Ρωσίας σ’ αυτή τη “γειτονιά”. Γι’ αυτό και απείλησαν ευθέως και επισήμως με κυρώσεις όποιον υπονομεύσει τις συμφωνίες που σε γενικές γραμμές καθορίζουν τις ισορροπίες σ’ αυτή την περιοχή, δηλαδή τη Συμφωνία του Ντέιτον (αφορά το καθεστώς στη Βοσνία), τη Συμφωνία της Αχρίδας (αφορά τις σχέσεις Σλάβων και Αλβανών στη Βόρεια Μακεδονία) και τέλος την σχετικά πρόσφατη Συμφωνία των Πρεσπών (αφορά τις σχέσεις της Αθήνας με τα Σκόπια).

Επιστροφή στην Συρία

Η κυβέρνηση Μπάιντεν προσανατολίζεται να επιστρέψει και στη γεωπολιτική σκακιέρα της Συρίας. Τουλάχιστον αυτό προκύπτει από σειρά ενδείξεων. Στόχος, πάντα, η ανάσχεση και ο περιορισμός της Ρωσίας, η οποία έχει ουσιαστικά κερδίσει τον πόλεμο εκεί, εδραιώνοντας το καθεστώς Άσαντ, το οποίο έχει ανακτήσει τον έλεγχο της χώρας, με την εξαίρεση της περιοχής Ιντλίμπ και των επαρχιών που κατέχει η Τουρκία και κάποιων άλλων  (βορειοανατολικά) που ελέγχουν οι Κούρδοι.

Η επιστροφή στο συριακό μέτωπο είναι δύσκολη για τους Αμερικανούς. Η στρατηγική τους για ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ έχει ναυαγήσει. Οι δε Κούρδοι που έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στην εξουδετέρωση του ISIS εγκαταλείφθηκαν από την κυβέρνηση Τραμπ στην τύχη τους, για την ακρίβεια στα χέρια των Τούρκων εισβολέων. Εκτός όλων αυτών, ο Πούτιν δεν ανήκει στους ηγέτες που φημίζονται για διπλωματικές πιρουέτες και οπισθοχωρήσεις.

Το διακύβευμα, λοιπόν, είναι κατά πόσο οι δύο ηγέτες θα συμφωνήσουν ότι διαφωνούν σε κυβερνοπόλεμο, Ναβάλνι, Ουκρανία, Συρία, αλλά ότι θα πορευτούν με κάποια μετριοπάθεια, εστιάζοντας και στα ελάχιστα κοινά. Στην τηλεφωνική επικοινωνία τους που είχε προηγηθεί και η οποία μάλιστα είχε γίνει με πρωτοβουλία του Αμερικανού προέδρου, οι δύο ηγέτες συζήτησαν πλαίσια σύμπλευσης, όπως π.χ. για τον έλεγχο των πυρηνικών όπλων.

Οι εκατέρωθεν προθέσεις για μία πιο ομαλή μελλοντική συνύπαρξη, έστω και με δεδομένο τον γεωστρατηγικό ανταγωνισμό των δύο μεγάλων ΗΠΑ και Ρωσίας θα διαφανούν στη συνάντηση κορυφής και μάλλον θα πάρουμε μία γεύση αν παραχωρήσουν κοινή συνέντευξη Τύπου. Πρόκειται για ένα ζήτημα, για το οποίο οι δύο πλευρές συνεχίζουν να διαπραγματεύονται.