Ναρκοθετημένος ο δρόμος για ειρήνη στη Γάζα

Το μόνο που έχει συμφωνηθεί μέχρι στιγμής για τη Γάζα είναι η πρώτη φάση, δηλαδή πέρα από καθ’ αυτήν την μέχρι νεωτέρας κατάπαυση του πυρός, (α) η απελευθέρωση των ομήρων εκατέρωθεν (ήτοι όλων των ζώντων και τεθνεώτων ομήρων που διατηρεί η Χαμάς και σημαντικού αριθμού των πολιτικών κρατουμένων – στη διεθνή αντίληψη, ομήρων – που διατηρεί το Ισραήλ στις φυλακές του), (β) η είσοδος ανθρωπιστικής βοήθειας, και (γ) η μερική και τμηματική αποχώρηση του ισραηλινού στρατού από μέρος των κατεχομένων παλαιστινιακών εδαφών (όπως τα αναφέρει η υφήλιος αλλά και οι ΗΠΑ, ακόμη και η Ελλάδα, όπως θα ήταν καλή ιδέα να πληροφορήσει κάποιος ενίους τινάς τηλεοπτικά θαλερούς υπουργούς της κυβέρνησής της).

Αυτά τα τρία σημεία περιγράφουν περισσότερο μια ακόμη κατάπαυση του πυρός με αμφίβολη διάρκεια, παρά ένα συμφωνημένο ειρηνευτικό σχέδιο. Προσωρινές καταπαύσεις πυρός είχαμε τον Νοέμβριο του 2023 και τον Ιανουάριο του 2025 (με οκτώ γύρους ανταλλαγής ομήρων). Από κει και πέρα, ήδη οι γραμμές έχουν χαραχθεί. Το μεν Ισραήλ έχει ξεκαθαρίσει δια της ηγεσίας του ότι δεν υπάρχει κανένα ενδεχόμενο διάνοιξης προοπτικής παλαιστινιακού κράτους, ή πλήρους αποχώρησης του ισραηλινού στρατού από τη Γάζα, ενώ δηλώνει πως η Χαμάς θα αφοπλιστεί “είτε με το καλό, είτε με το άγριο” – και το “άγριο” εδώ, το οποίο επιχειρείται ανεπιτυχώς εδώ και δύο έτη, δεν προδιαθέτει σε μια τήρηση εκεχειρίας.

Από την άλλη, η Χαμάς έχει απορρίψει το ενδεχόμενο αφοπλισμού της – σε μια Γάζα του “σχεδίου Τραμπ” με πολυεθνική δύναμη αστυνομικού ουσιαστικά χαρακτήρα και χωρίς καμμία εγγύηση μη επανέναρξης μιας ισραηλινής εισβολής. Παράλληλα, όχι μόνο η Χαμάς, αλλά και οι αραβικές και μουσουλμανικές χώρες που καλούνται να εγγυηθούν την εφαρμογή της συμφωνίας δεν έχουν ουδόλως συμφωνήσει σε ένα διεθνές, αποικιακής κοπής “Συμβούλιο Ειρήνης”, το οποίο θα κυβερνά τη Γάζα ερήμην των Παλαιστινίων, ή μόνο με τη συμπερίληψη επιλεγμένων Παλαιστινίων που θα λογοδοτούν στο διεθνές “Συμβούλιο Ειρήνης” με προεδρεύοντα τον Ντόναλντ Τραμπ και αντιβασιλέα τον Τόνι Μπλερ αντί να λογοδοτούν στους κατοίκους της Γάζας (ταυτόχρονα, το 92% όλων των κατοικιών στη Λωρίδα της Γάζας έχουν καταστραφεί ή βληθεί από τα ισραηλινά στρατεύματα, καθώς και το 70% όλων των κτιρίων, συμπεριλαμβανομένων νοσοκομείων και πανεπιστημίων — για αυτήν τη Γάζα μιλάμε).

Τα παραπάνω αποτελούν μόνο τα πιο άμεσα και προφανή στοιχεία όπου συμφωνία για το Σχέδιο Τραμπ απλώς δεν υπάρχει και δεν υπήρξε ποτέ. Βαθύτερα ζητήματα ως προς το γιατί το σχέδιο ούτως ή άλλως είναι εξ ορισμού ανεφάρμοστο έχουν αναλυθεί ήδη κατά το μέτρο των δυνατοτήτων του γράφοντος.

Είναι όντως η λήξη του πολέμου στη Γάζα;

Η επίσημη εκδοχή περιγράφει μια “σαλαμοποίηση” του σχεδίου Τραμπ, όπου υποτίθεται πως εκκινούμε με το πρώτο στάδιο, την πρώτη φάση, και μετά προχωρούμε σε διαπραγματεύσεις ως προς τα υπόλοιπα ζητήματα του σχεδίου των 20 σημείων. Όμως, οι διαφορές όλων των εμπλεκομένων μερών έχουν ήδη κατατεθεί εμφατικά ως αγεφύρωτες και χαώδεις: αν και αυτή η διαδικασία πέπρωται να κρατήσει – θυμίζουμε ότι η προηγούμενη εκεχειρία είχε περίπου διατηρηθεί από τις 19 Ιανουαρίου μέχρι τις 18 Μαρτίου, ήτοι δύο μήνες –. Όλα τα παραπάνω προδιαθέτουν περισσότερο σε ένα σενάριο “πάρε τους ομήρους και τρέχα!”, όπως προσφυώς ονομάστηκε από τον Κώστα Ράπτη στις 6 Οκτωβρίου, παρά σε ένα ειρηνευτικό σχέδιο εν κινήσει.

Θα τολμούσε κανείς να πει πως υπάρχει και ένας δόλος στην παρουσίαση των γεγονότων και της ειδησεογραφίας ως λήξης του πολέμου στη Γάζα και λήξης της γενοκτονίας (όπως αυτή αναφέρεται από εβραϊκές ισραηλινές οργανώσεις, την Ανεξάρτητη Διεθνή Επιτροπή Έρευνας του ΟΗΕ, την Ειδική Εισηγήτρια του ΟΗΕ για τα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη, τη Διεθνή Αμνηστία, τη Human Rights Watch, τους Physicians for Human Rights, τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, τη Διεθνή Ομοσπονδία για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, το Πανεπιστήμιο της Βοστώνης, το Oxfam, το αμερικανικό Center for Constitutional Rights, την Forensic Architecture και ούτω καθεξής χωρίς τελειωμό, για να μην αναφέρουμε την υπόθεση που εκδικάζεται επί του παρόντος στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης — δεν αμφισβητούμε εδώ, φυσικά, ότι ο Υπουργός Υγείας της ελληνικής κυβέρνησης γνωρίζει καλύτερα το διεθνές νομικό πλαίσιο).

Διότι, ενώ όλοι οι εμπλεκόμενοι γνωρίζουν καλώς πως ειρήνη δεν προβλέπεται χωρίς την επίλυση θεμελιωδέστατων ζητημάτων, η διεθνοποίηση του παλαιστινιακού είχε κατακτήσει μια κρίσιμη μάζα —στη διεθνή κοινή γνώμη, στα social media, στο κύμα περαιτέρω αναγνωρίσεων παλαιστινιακού κράτους στον ΟΗΕ, στην Διακήρυξη της Νέας Υόρκης για λύση δύο κρατών και ίδρυση παλαιστινιακού κράτους που υπερψηφίστηκε από αριθμό κρατών αντιστοιχούντα στο 90% και πλέον του πληθυσμού της υφηλίου— δημιουργώντας πλέον οξύ πρόβλημα διαχείρισης. Η παρουσίαση της τρίτης εκεχειρίας ως τελεσίδικης ειρήνης στη Γάζα εξυπηρετεί στην “αλλαγή σελίδας” του ειδησεογραφικού κύκλου και του κύκλου των social media διεθνώς: out of sight, out of mind. Αξίζει να αμφιβάλλει κανείς για τη μεσοπρόθεσμη επιτυχία αυτού του εγχειρήματος αλλαγής της κοινής γνώμης.

Καίριες επισημάνσεις από τον R. Menon

Αξίζει εδώ να απηχήσουμε τις παρατηρήσεις του Aμερικανού Rajan Menon, ομότιμου καθηγητή διεθνών σχέσεων στο City College της Νέας Υόρκης και ερευνητή στο πανεπιστήμιο Columbia. Σημειώνει, μεταξύ άλλων:

«Αλλά να τι λείπει από τη συμφωνία:

• Ο Τραμπ είπε ότι το Ισραήλ θα αναδιατάξει τις δυνάμεις του στην πρώτη συμφωνημένη γραμμή. Αλλά αυτό θα αφήσει τον IDF να κατέχει περισσότερο από το μισό του εδάφους της Γάζας. Το Ισραήλ δεν έχει δεσμευτεί να αποχωρήσει πλήρως από τη Γάζα και θα προσπαθήσει να παραμείνει σε περιοχές πέρα από τη ζώνη ασφαλείας, το πλάτος της οποίας δεν προσδιορίζεται στο σχέδιο του Τραμπ.
• Το σχέδιο του Τραμπ των 20 σημείων είναι εξαιρετικά ασαφές: δεν συνοδεύεται από λεπτομερείς χάρτες, χρονοδιαγράμματα για την αποχώρηση του IDF και διατάξεις για την παρακολούθηση και την εφαρμογή.
• Δεν έχουν επιτευχθεί συγκεκριμένες συμφωνίες για την αποστρατιωτικοποίηση της Χαμάς, και αυτή η πτυχή του σχεδίου Τραμπ δεν αναφέρθηκε καν από τη Χαμάς στην ανακοίνωση που εξέδωσε μετά την επίτευξη της συμφωνίας. Η Χαμάς φοβάται προφανώς ότι θα μείνει απροστάτευτη αν αποστρατιωτικοποιηθεί και ο IDF αρνηθεί να αποχωρήσει από τη Γάζα. Επιπλέον, η Χαμάς δεν πιστεύει ότι ηττήθηκε· πιστεύει ότι ο Νετανιάχου, ο οποίος ορκίστηκε να την καταστρέψει, αναγκάστηκε να καταλήξει σε συμβιβασμό μαζί της.
• Ο πρέσβης του Ισραήλ στις ΗΠΑ, Yechiel Leiter, δήλωσε χθες ότι το Ισραήλ δεν θα αποχωρήσει από τη Γάζα χωρίς τον πλήρη αφοπλισμό της Χαμάς (και πιθανώς άλλων ένοπλων ομάδων), και κανένας Ισραηλινός ηγέτης δεν έχει υποσχεθεί πλήρη αποχώρηση του IDF, ακόμη και αν πληρούται αυτή η προϋπόθεση. Αυτό προκαλεί το ερώτημα ποιος θα σπάσει αυτό το αδιέξοδο και πώς.
• Η μεταπολεμική ασφάλεια της Γάζας (στην οποία έχουν συμφέρον τόσο οι κάτοικοι της Γάζας όσο και οι Ισραηλινοί) θα διασφαλιστεί υποτίθεται από μια Διεθνή Δύναμη Ασφαλείας (ISF) που θα αποτελείται από στρατεύματα από χώρες της περιοχής. Αλλά ποια θα είναι η φύση και το εύρος της εξουσίας της ISF και πώς ακριβώς θα την επιβάλει, ειδικά αν το Ισραήλ ξαναρχίσει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις; Θέλει το Ισραήλ μια τέτοια δύναμη στη Γάζα, όπου είναι η κυρίαρχη εξωτερική δύναμη εδώ και δεκαετίες, χωρίς να ελέγχεται από άλλο κράτος ή οργανισμό;
• Πώς ακριβώς θα κυβερνήσει η “Επιτροπή Ειρήνης” του Τραμπ τη Γάζα και πώς θα μπορέσει η προσωρινή κυβέρνηση της Γάζας, που δεν ανήκει στη Χαμάς, να διασφαλίσει ότι θα έχει έναν πραγματικό, και όχι συμβολικό, ρόλο στις αποφάσεις της Επιτροπής, ώστε οι νέοι ηγέτες της Γάζας να μην φαίνονται σαν προδότες, όπως βλέπουν πολλοί στη Δυτική Όχθη την Παλαιστινιακή Αρχή;

Συμπέρασμα: Ο Τραμπ και ο Νετανιάχου, που σχεδίασαν το σχέδιο των 20 σημείων, επικεντρώθηκαν στην επιστροφή των ομήρων σε αντάλλαγμα για τους Παλαιστίνιους κρατούμενους που κρατούνται από το Ισραήλ και περίπου 1.700 κατοίκους της Γάζας που συνελήφθησαν από το Ισραήλ μετά την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, καθώς και στον τερματισμό του πολέμου, προκειμένου να εξασφαλιστεί η απελευθέρωση των ομήρων.

Αλλά σημειώστε ότι το Ισραήλ δεν έχει ακόμη εγκρίνει τον κατάλογο των Παλαιστινίων πολιτικών κρατουμένων που η Χαμάς θέλει να απελευθερωθούν και έχει ήδη αποκλείσει την απελευθέρωση των πιο σημαντικών, πάνω απ’ όλα του Μαρουάν Μπαργούτι.

Τα δύο μέρη έχουν συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός, αλλά αν το Ισραήλ ξαναρχίσει τον πόλεμο, θα λάβει ο Τραμπ πραγματικά τα σκληρά μέτρα που θα απαιτηθούν για να σταματήσουν οι επιχειρήσεις του IDF; Η Χαμάς αμφιβάλλει ότι θα το κάνει, και η ιστορία δείχνει ότι κανένας Αμερικανός πρόεδρος δεν έχει ασκήσει πραγματικά σοβαρή πίεση στο Ισραήλ».

Αισιοδοξία στα καθ’ ημάς!

Τα παραπάνω παρατίθενται ως ένδειξη του κλίματος στους κύκλους Αμερικανών ειδικών. Στις χώρες του παγκόσμιου νότου, στην παγκόσμια πλειοψηφία, το κλίμα είναι αρκετά πιο οξύ.

Συμφωνήθηκε κατάπαυση του πυρός μέχρις αποδείξεως του εναντίου; Ναι. Θα ανταλλαγούν οι όμηροι; Έτσι φαίνεται. Θα εισέλθει ανθρωπιστική βοήθεια; Φαίνεται πως ναι. Υπάρχει ειρηνευτική συμφωνία, συμφωνημένο ειρηνευτικό σχέδιο, διακυβέρνηση της Γάζας, εγγυήσεις ασφαλείας, αμοιβαία συμφωνημένο “σχέδιο Τραμπ”, με ή χωρίς προοπτική παλαιστινιακού κράτους; Ούτε κατά διάνοια. Υπάρχει προοπτική να συμβούν τα παραπάνω; Δεν διαφαίνεται με ευκολία και ορθολογισμό.

Το γιατί δίδεται μια άλλη εικόνα στα καθ’ ημάς, ας το σκεφτούν οι αναγνώστες μόνοι τους.