Νέο βήμα για τον άξονα Πακιστάν-Τουρκία-Αζερμπαϊτζάν

«Ως Τουρκία, Αζερμπαϊτζάν και Πακιστάν, θα θεσμοθετήσουμε τη συνεργασία μας με τριμερείς Συνόδους Κορυφής. Θα συνεχίσουμε τις κοινές μας προσπάθειες για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και των διασυνοριακών απειλών. Θα υλοποιήσουμε την συνεργασία μας με έργα στις μεταφορές, που αποτελούν μια εξαιρετικά σημαντική διάσταση της», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Τούρκος πρόεδρος.

Ο Ερντογάν δήλωσε ότι ελπίζει πως η εκεχειρία μεταξύ Πακιστάν και Ινδίας να οδηγήσει σε μόνιμη ειρήνη, ενώ αναφερόμενος στον πόλεμο στη Γάζα κάλεσε τη διεθνή κοινότητα «να σταματήσει το Ισραήλ», με το οποίο βέβαια το Αζερμπαϊτζάν έχει στενές σχέσεις, σε σημείο ώστε να φιλοξενεί παρασκηνιακές συνομιλίες Ισραηλινών και Τούρκων αξιωματούχων, για την αποκλιμάκωση της μεταξύ τους έντασης.

Πάντως, δεν αποτέλεσε έκπληξη που η Τουρκία συντάχθηκε με το Πακιστάν στην πρόσφατη σύγκρουση του με την Ινδία, όπου μάλιστα υπάρχουν ουκ ολίγες αναφορές και δημοσιεύματα ότι απέστειλε και πολεμικό υλικό στο Ισλαμαμπάντ, γεγονός που έχει προκαλέσει έκρηξη οργής στο Νέο Δελχί.

Καθώς το Αζερμπαϊτζάν ήταν εκ των Κεντροασιατικών Δημοκρατιών της Σοβιετικής Ένωσης, το Πακιστάν αποτελεί παραδοσιακό σύμμαχο της Τουρκίας, ήδη από τον Ψυχρό Πόλεμο. Υπενθυμίζουμε ότι κατά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974, το Πακιστάν είχε προσφέρει πολιτική και διπλωματική στήριξη στην Άγκυρα και είχε στείλει νοσοκομείο εκστρατείας. Όπως ακριβώς και το Αζερμπαϊτζάν, έτσι και το Πακιστάν, κρατούν ανοιχτές τις “θύρες” τους με το ψευδοκράτος και βρίσκονται ένα βήμα από την επίσημη αναγνώριση του.

Να σημειωθεί πως μία σειρά κεντροασιατικών κρατών της πάλαι ποτέ Σοβιετικής Ένωσης, που μάλιστα ανήκουν στον Οργανισμό Τουρκικών Κρατών, άνοιξαν πρεσβείες στην Κυπριακή Δημοκρατία, παρά τις σκληρές αντιδράσεις και τα διαβήματα της Τουρκίας. Εκτιμάται ότι ένας εκ των λόγων που το Πακιστάν δεν έχει αναγνωρίσει επίσημα το ψευδοκράτος είναι ότι έχει ανοιχτά μειονοτικά ζητήματα στο εσωτερικό του, όπως της επαρχίας του Μπαλουχιστάν, όπου υπάρχει ένοπλο κίνημα που διεκδικεί την ανεξαρτησία του από το πακιστανικό κράτος.

Πακιστάν, Αρμενία και Ναγκόρνο Καραμπάχ

Όμως, η στάση του Πακιστάν σε ένα ζήτημα παρουσιάζει ένα ειδικό ενδιαφέρον: Όχι μόνο δεν διατηρεί διπλωματικές σχέσεις, αλλά αποτελεί την μοναδική χώρα στον κόσμο που δεν αναγνωρίζει την Αρμενία, μάλιστα χωρίς να του το έχει ζητήσει η Τουρκία. Πιο Τουρκία και από Τουρκία, λοιπόν, το Πακιστάν, που υπήρξε η δεύτερη χώρα που αναγνώρισε το Αζερμπαϊτζάν, αμέσως μετά την γείτονα.

Υπενθυμίζουμε πως ο Ερντογάν ως πρωθυπουργός είχε εγκαινιάσει την “διπλωματία του ποδοσφαίρου” με την Αρμενία (το μακρινό 2008), με τον τότε Τούρκο πρόεδρο Αμπντουλάχ Γκιουλ να επισκέπτεται το Ερεβάν, προκειμένου να παρακολουθήσει ποδοσφαιρικό αγώνα με τον Αρμένιο ομόλογο του. Επισήμως η Τουρκία υποστηρίζει την εξομάλυνση των σχέσεων Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, μετά τον τελευταίο πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ που κατέληξε σε θρίαμβο για τους Αζέρους, χάρη και στην στήριξη που είχαν από την Τουρκία, αλλά και το Ισραήλ.

Όμως, το Πακιστάν, πρωθυπουργός του οποίου είχε απειλήσει ότι «θα σβήσει την Αρμενία από τον χάρτη» κατά τις πολεμικές συγκρούσεις Αρμένιων-Αζέρων του 2020, δεν έχει μεταβάλλει την στάση του έναντι της Αρμενίας, ούτε μετά την κατάληψη του Ναγκόρνο Καραμπάχ από το Αζερμπαϊτζάν. Σε αυτήν την επαρχία βρίσκονται ακριβώς τα αίτια της στάσης του Πακιστάν, μίας χώρας που ιδρύθηκε από τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς των Ινδιών ως Ισλαμική Δημοκρατία (όταν ο όρος αυτός ήταν ακόμα άγνωστος στην διεθνή πολιτική) έναντι της Αρμενίας.

Το Πακιστάν διαμήνυε πως ουδέποτε θα αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της Αρμενίας, όσο αυτή κατέχει τα «μουσουλμανικά εδάφη» του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Το Πακιστάν παγίως αναφέρεται στην “εθνοκάθαρση των μουσουλμάνων Αζέρων από τους Αρμένιους”, ενώ αποκαλεί “γενοκτονία” την σφαγή των Αζέρων στην κωμόπολη Χοτζαλί, ένα όντως φριχτό επεισόδιο του πολέμου 1992, για το οποίο το Μπακού έχει ξεκινήσει εδώ και χρόνια διεθνή εκστρατεία, από κοινού φυσικά με την Τουρκία, για να αναγνωριστεί ως “γενοκτονία”.

Το Πακιστάν παγίως ισχυρίζεται πως οι Αρμένιοι πρέπει “να επιστρέψουν στα διεθνώς αναγνωρισμένα τους σύνορα”, δηλαδή τα σύνορα που ίσχυαν την εποχή της ΕΣΣΔ, όταν ο Στάλιν είχε αποδώσει το Ναγκόρνο Καραμπάχ (όπου πλειοψηφούσαν οι Αρμένιοι) στην τότε Σοβιετική Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν. Παρόλο που το Ναγκόρνο Καραμπάχ περιήλθε στους Αζέρους και εγκαταλείφθηκε από έναν τεράστιο αριθμό Αρμένιων, το Πακιστάν δεν έχει ακόμα αναγνωρίσει την Αρμενία.

Να σημειωθεί ότι το Αζερμπαϊτζάν αποτελεί μία εκ των χωρών που στράφηκε για ενεργειακό εφοδιασμό η ΕΕ, αφού μειώθηκαν οι ρωσικές παραδόσεις φυσικού αερίου μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο του 2022. Την ίδια στιγμή, ο ηγέτης του, Ιλχάμ Αλίεφ, έχει εγκαταλείψει προ πολλού την αντιρωσική πολιτική του πατρός του, Χεϊντάρ, γεγονός που οδήγησε στην ισορροπημένη στάση της Μόσχας στους τελευτείους πολέμους του Ναγκόρνο Καραμπάχ (λόγω και της φιλοδυτικής στροφής της Αρμενίας) που επέφερε την νίκη των Αζέρων.

Ο ρόλος της Ινδίας

Η Αρμενία είναι πλέον σε τροχιά ευθείας σύγκρουσης με την Ρωσία, τον πάλαι ποτέ σύμμαχο της, την οποία κατηγορεί για την ευμενή ουδετερότητα της (που λειτούργησε υπέρ των Αζέρων στον πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ). Ταυτόχρονα, η Αρμενία έχει προσεγγίσει περαιτέρω τις ΗΠΑ και την ΕΕ, σε σημείο ώστε να κάνει ακόμα και στρατιωτικές ασκήσεις με τις ΗΠΑ, προσέγγιση που πάντως δεν απέτρεψε την απώλεια του Ναγκόρνο Καραμπάχ στον τελευταίο πόλεμο.

Η Αρμενία έχει προαναγγείλει την αποχώρηση της από τον (υπό την ηγεσία της Μόσχας) Οργανισμό Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (CSTO). Στα τέλη του 2016, η Αρμενία είχε ασκήσει βέτο στον CSTO, έναντι της συμμετοχής του Πακιστάν στον οργανισμό, με την ιδιότητα του παρατηρητή.

Να σημειωθεί πως η Αρμενία έχει προσεγγίσει τελευταία την Ινδία, τον προαιώνιο αντίπαλο του Ισλαμαμπάντ. Σύμφωνα με ρωσικά ΜΜΕ, η Αρμενία τα τελευταία πέντε χρόνια έχει συνάψει συμφωνίες αξίας περίπου 1,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την προμήθεια όπλων από την Ινδία, συμπεριλαμβανομένων αντιαεροπορικών πυραύλων, συστημάτων πυροβολικού, μαχητικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών και πυρομαχικών.

«Εμβαθύνοντας τις σχέσεις με την Αρμενία, η Ινδία ενισχύει τη θέση της ως σημαντικός παράγοντας σε ολόκληρη την Ευρασία και τονίζει τη σημασία του Διεθνούς Διαδρόμου Μεταφορών Βορρά-Νότου, ο οποίος στοχεύει να συνδέσει την Ινδία με την Ευρώπη μέσω της Αρμενίας και του Ιράν», ανέφερε ανάλυση που δημοσιεύτηκε από το Ατλαντικό Συμβούλιο στις αρχές του 2025. Να σημειωθεί πως ο προαναφερόμενος διάδρομος υποστηρίζεται από την… Μόσχα, καθώς προγραμματίζεται να συνδέσει το ευρωπαϊκό τμήμα της Ρωσίας με την Ινδία!

Την ίδια στιγμή η Ινδία αποτελεί το κύριο μέρος του, υποστηριζόμενου από την Δύση, Οικονομικού Διάδρομου Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης (IMEC), ο οποίος λειτουργεί ανταγωνιστικά έναντι του κινεζικού “Δρόμου του Μεταξιού”, ανταγωνισμός που εκτιμάται ως ένας εκ των σημαντικότερων της πολύπλοκης εποχής μας…