Ο αέναος κυβερνοπόλεμος – Όλοι εναντίον όλων

Την ανησυχία του ότι ο κυβερνοπόλεμος μπορεί να οδηγήσει σε «αληθινό πόλεμο, με τουφέκια» εξέφρασε ο Τζο Μπάιντεν, κατηγορώντας την Ρωσία ότι σχεδιάζει νέες κυβερνοεπιθέσεις εν όψει των ενδιάμεσων εκλογών του 2022, μιλώντας «για παραβίαση της εθνικής κυριαρχίας μας». Στα μέσα Μαίου ο Μπάιντεν δήλωνε πως «δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι εμπλέκεται η Ρωσία» στην κυβερνοεπίθεση που είχε δεχτεί η Colonial Pipeline, τώρα επανέρχεται στις γνώριμες κατηγορίες για το “αόρατο χέρι” της Μόσχας που παρεμβαίνει στις εκλογικές διαδικασίες δυτικών χωρών, μέσω κυβερνοεπιθέσεων.

Ακόμα και αν χαρακτηρίσουμε ως ψυχροπολεμική την νέα επίθεση του Αμερικανού προέδρου, σε ένα πράγμα έχει δίκιο: Οι κυβερνοεπιθέσεις αποτελούν όντως την νέα μορφή πολέμου του αιώνα μας. Όμως, μπορεί οι οθόνες των υπολογιστών να αντικαθιστούν τα πεδία των μαχών, δεν μπορεί να αποκλειστεί ότι δεν θα οδηγήσουν σε μία παραδοσιακή πολεμική αναμέτρηση «με τουφέκια», όπως ανέφερε χαρακτηριστικά. Το τελευταίο διάστημα στρατιές χάκερ εξαπολύουν μία σειρά κυβερνοεπιθέσεων, με τελευταίες τις επιθέσεις στην Colonian Pipeline (με την εταιρεία να καταβάλει 4,4 εκατομμύρια σε bitcoin ως λύτρα) και στον πετρελαϊκό “γίγαντα” της Σαουδικής Αραβίας, Aramco.

Να υπενθυμίσουμε ότι το 2018 η Google είχε χτυπηθεί από τη χειρότερη διαδικτυακή επίθεση στην ιστορία της. Τα δεδομένα εκατομμυρίων χρηστών της σε ολόκληρο τον κόσμο είχαν παραβιαστεί από άγνωστους υπολογιστές, που εντοπίστηκαν στη Νιγηρία, στην Κίνα και στη Ρωσία. Ειδικοί σε θέματα διαδικτυακής ασφάλειας είχαν επισημάνει ότι η συγκεκριμένη επίθεση αποτελούσε μία πρόγευση, ένα «πείραμα κυβερνοπολέμου».

Ενώ, λοιπόν, οι προκλήσεις της ψηφιακής εποχής αυξάνονται με αχαλίνωτο ρυθμό, οι κυβερνοεπιθέσεις συγκαταλέγονται στις μεγαλύτερες απειλές για τις χώρες. Γνώστες του αντικειμένου ισχυρίζονται ότι ο κόσμος εισέρχεται σε έναν ιδιότυπο τρίτο παγκόσμιο πόλεμο, όπως ουσιαστικά επιβεβαίωσε ο ίδιος ο Αμερικανός πρόεδρος. Έναν πόλεμο, ο οποίος εξελίσσεται υπογείως με αλλεπάλληλες τεχνολογικές επιθέσεις που ολοένα και αυξάνονται.

Εξάλλου, εκτός από τις συντονισμένες επιθέσεις χάκερ που έχουν σημειωθεί, υπάρχει και το ελληνικό dark web –το κομμάτι του κυβερνοχώρου που δεν ελέγχεται από ρυθμίσεις και κανονισμούς και που ελάχιστοι γνωρίζουν. Σ’ αυτό μπορεί κανείς να βρει από ευρωπαϊκά διαβατήρια, μέχρι λίστες με τα τηλέφωνα και τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις των Ελλήνων χρηστών του Διαδικτύου.

Ζημιά 2,4 τρισ.

Όροι όπως “κυβερνοασφάλεια”, “διαδικτυακή ιδιωτικότητα”, “κυβερνοκατασκοπεία” και “ρυθμιστικό πλαίσιο” είναι σχετικά νέοι στη δημόσια σφαίρα. Ο κλάδος της ψηφιακής ασφάλειας, όμως, αν και σε παιδική ακόμα ηλικία, καθώς μετράει μόλις οκτώ χρόνια ζωής, αποτελεί μια τεράστια βιομηχανία. Τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που παρέχει ανέρχονται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια. Η δαπάνη για προϊόντα και υπηρεσίες κυβερνοασφάλειας παγκοσμίως τα τελευταία πέντε χρόνια φτάνει τα 370 δισεκατομμύρια δολάρια.

Την ίδια στιγμή, η ζημία που έχει προκληθεί από κυβερνοεπιθέσεις αγγίζει τα 2,4 τρισεκατομμύρια δολάρια. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι αυτές ξεπερνούν σε φαντασία τις ταινίες του Χόλυγουντ. Εξάλλου, δεν είναι τυχαίο ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ είναι οι χώρες που επενδύουν περισσότερο εκεί. Τεχνητή νοημοσύνη, εμφυτεύματα, drones, αναγνώριση προσώπου και φωνής, αποτελούν μόνο κάποιες από τις τελευταίες τάσεις που θα δούμε προσεχώς στους υπολογιστές μας.

Οι κυβερνοεπιθέσεις εξελίσσονται και μετασχηματίζονται διαρκώς, αναπτύσσοντας νέες τεχνικές και εργαλεία, προκειμένου να καταφέρουν να εισχωρήσουν στα “άδυτα” μεγάλων επιχειρήσεων και κρατικών υπηρεσιών. Το ίδιο και οι γραμμές άμυνας που δημιουργεί η τεχνολογία. Η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί μία από τις βασικές τάσεις στην παγκόσμια αγορά των ψηφιακών τεχνολογιών, η οποία έχει ως στόχο τη θωράκιση από κακόβουλες κινήσεις. Ουσιαστικά θα επιτρέψει τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου δικτύου, το οποίο θα αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο, θα προστατεύεται από αυτόν και θα επιδιορθώνει το όποιο πρόβλημα δημιουργήθηκε. Μπορεί να μην ακούγεται αρκετά εντυπωσιακό, αλλά θα έχουμε να κάνουμε με έξυπνους υπολογιστές, που θα διαθέτουν κρίση και βούληση.

Τα drones παρακολούθησης είναι εντελώς αυτόνομα και δεν χρειάζονται κανέναν χειριστή για να τα ενεργοποιήσει, να τα απογειώσει ή να τα προσγειώσει. Φορτίζουν μόνα τους, έχουν κανονική και θερμική κάμερα, αναγνωρίζουν αυτόματα διαρροές υγρών, αερίων και φωτιάς,  καθώς και πιθανούς εισβολείς ή υπόπτους. Συνδέονται με διαδικτυακό χώρο, στον οποίο αποθηκεύουν όλες τις πληροφορίες και πολλά άλλα χαρακτηριστικά που το κάνουν ένα πραγματικά έξυπνο μηχάνημα, ένα βήμα πριν την τεχνητή νοημοσύνη. Άλλα εξειδικεύονται στην επιτήρηση δημόσιων χώρων, όπως είναι τα αεροδρόμια.

Εκπαίδευση μέσω παιχνιδιών

Η επικοινωνία τέτοιων έξυπνων συσκευών, σε περίπτωση μίας διαδικτυακής επίθεσης, αποτελεί ακόμα μία καινοτομία. Συσκευές μπορούν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους μέσω κωδικών. Να ανοίξουν, να κλείσουν με δακτυλικά αποτυπώματα ή με σκανάρισμα προσώπου, με αναγνώριση ήχου και άλλα. Υπάρχει μία εταιρεία που χρησιμοποιεί για κωδικό πρόσβασης υπερήχους. Ήχους δηλαδή που δεν τους πιάνει το ανθρώπινο αυτί, αλλά εγγράφονται σε ειδικές συσκευές και αναγνωρίζονται.

Έτσι μπορεί κάποιος να εισέλθει σε έναν σημαντικό ιστότοπο, δίκτυο όπως είναι μία τράπεζα χωρίς κωδικούς, οι οποίοι είναι σχετικά επισφαλείς. Το δίκτυο αυτό με μια εφαρμογή με υπερήχους ξεκλειδώνει αυτόματα τον λογαριασμό. Μπορεί κάποιος να το χρησιμοποιήσει αυτό ώστε να πληρώσει τους λογαριασμούς του, αλλά και να κλειδώσει ή να ανοίξει το σπίτι του.

Εντύπωση προκαλεί πως μεγάλες εταιρείες έχουν αρχίσει και εκπαιδεύουν το προσωπικό τους μέσω παιχνιδιών προσομοίωσης κυβερνοεπιθέσεων. Μερικοί από τους πιθανούς κινδύνους που αντιμετωπίζουν τα παιχνίδια έχουν να κάνουν με τη φήμη της εταιρείας, την ασφάλεια των πτήσεων, τρομοκρατικές επιθέσεις, φυσικές καταστροφές, κυβερνοεπιθέσεις, φυσικές επιθέσεις και πολλά άλλα.

To ARTsys360 είναι ένα μικρό ραντάρ που έχει μέγεθος λίγο μεγαλύτερο από μια χύτρα ταχύτητας. Μπορεί να βλέπει και να αναγνωρίζει οχήματα, drones και ανθρώπους. Πρόκειται, σύμφωνα με τους κατασκευαστές του, για μία από τις πιο οικονομικές λύσεις ραντάρ που υπάρχουν αυτή τη στιγμή στην αγορά με κόστος 30.000 ευρώ. Η συσκευή αναγνωρίζει και λοκάρει drones που θεωρούνται απειλή και στη συνέχεια με ένα σύστημα jammer διακόπτεται η σύνδεση του drone με το χειριστή του και αυτό πέφτει.

Οι κυβερνοεπιθέσεις τείνουν να γίνουν πλέον συχνό φαινόμενο και στη ναυτιλία. Οι επιθέσεις σε συστήματα λογισμικού κόστισαν εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια. Ως απάντηση σε αυτές, καλλιεργήθηκε ο κλάδος της αυτόνομης ναυτιλίας (του πλοίου-drone, όπως κάποιοι επιγραμματικά αποκαλούν τη νέα αυτή τάση. Η ανάπτυξη μη επανδρωμένων πλοίων είναι μία τεράστια πρόκληση για τη σύγχρονη ναυτιλία.

Μετατροπή σε άβουλα πλάσματα

Μία τρομακτική, αλλά διόλου απίθανη εξέλιξη που ίσως κληθούν να αντιμετωπίσουν όλα τα παραπάνω, είναι οι εμφυτευμένες συσκευές που χρησιμοποιούνται για βαθιά εγκεφαλική διέγερση. Κυβερνοεπιθέσεις, δηλαδή, που έχουν τη δυνατότητα να εκμεταλλεύονται τα εμφυτεύματα μνήμης για να κλέψουν, να παρακολουθήσουν, να αλλάξουν ή να ελέγξουν τις ανθρώπινες αναμνήσεις. Γνωστές ως εμφυτεύσιμες γεννήτριες παλμών (IPG), ή νευροδιεγέρτες, στέλνουν ηλεκτρικούς παλμούς σε συγκεκριμένα σημεία του εγκέφαλου για τη θεραπεία διαταραχών όπως η νόσος Πάρκινσον, ο ιδιοπαθής τρόμος, η μείζων καταθλιπτική διαταραχή και η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.

Η τελευταία γενιά αυτών των εμφυτευμάτων συνοδεύεται με λογισμικό διαχείρισης, το οποίο είναι εγκατεστημένο σε υπολογιστή, κινητό ή κάποια ταμπλέτα. Το ενδεχόμενο λοιπόν, να παρέμβει κάποιος και όσοι έχουν αυτά τα εμφυτεύματα να χειραγωγηθούν, ή ακόμα χειρότερα να μετατραπούν σε άβουλα πλάσματα, μοιάζει εφιαλτικό. Ο αισθητήρας αναγνώρισης δαχτυλικών αποτυπωμάτων, η 3D αναγνώριση προσώπου, που κάποτε συναντούσε κανείς μόνο σε ταινίες, μπαίνει με γρήγορους ρυθμούς στην καθημερινή ζωή όλο και περισσότερων ανθρώπων.

Ενδεικτικό παράδειγμα είναι ότι οι μεγαλύτερες κινεζικές διαδικτυακές εταιρείες σαρώνουν εκατοντάδες εκατομμύρια φωτογραφίες από τις ηλεκτρονικές εφαρμογές τους για να μάθουν στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές πώς να αναλύουν τα χαρακτηριστικά του προσώπου. Αυτές οι εταιρείες βλέπουν σημαντικές ροές κερδών από την πρόοδο της τεχνητής νοημοσύνης, ενώ παράλληλα τροφοδοτούν το ενδιαφέρον του Πεκίνου για την ανάπτυξη τεχνολογίας που θα ενισχύσει την παρακολούθηση, ενδιαφέρον που έχει ενταθεί μετά το ξέσπασμα της πανδημίας.