Ο εκλογικός στρατός του Ερντογάν – “Ό,τι πει ο αρχηγός”

Ο πολύ γνωστός και έγκριτος Τούρκος δημοσιογράφος Μπουράκ Μπεκντίλ δημοσίευσε στις 28/1/2021 ένα άρθρο στο Middle East Forum, το οποίο μεταφράζω και παραθέτω παρακάτω. Ο Μπεκντίλ έχει την έδρα του στην Άγκυρα, ήταν αρθρογράφος της εφημερίδας Χουριέτ, πριν αλλάξει χέρια και γίνει φυλλάδα του Ερντογάν.

Από την Χουριέτ αποχώρησαν ο Μπεκντίλ και μια πλειάδα εξαίρετων Τούρκων δημοσιογράφων και αρθρογράφων, οι οποίοι αρνήθηκαν να γίνουν φερέφωνα της καθεστωτικής προπαγάνδας και να προσφέρουν “θυμίαμα” στο τοτέμ του Ερντογάν. Ο Μπεκντίλ είναι επίσης ειδικός σε θέματα στρατιωτικών εξοπλισμών και παραγωγής οπλικών συστημάτων. Σήμερα ζει κυρίως εκτός Τουρκίας.

Το τουρκικό “Σύνδρομο της Στοκχόλμης”

«Ο ισλαμιστής ηγέτης της Τουρκίας, ο πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, δεν έχει χάσει ούτε μία εκλογή, προεδρική, βουλευτική, δημοτική ή δημοψήφισμα, από τότε που ανήλθε στην εξουσία, το 2002. Η υποστήριξη του κόμματός του (Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης) είχε διακυμάνσεις μεταξύ 34% (το 2002) και 52% το 2018. Αυτή είναι μια θαυμαστή ιστορία επιτυχίας με κάθε είδους κριτήριο, ειδικά για έναν ηγέτη του οποίου η αυταρχική (προς τυραννική) διακυβέρνηση δεν είναι μυστικό, ακόμα και στους ψηφοφόρους του.

Τι υπάρχει πίσω από αυτό το τουρκικό “Σύνδρομο της Στοκχόλμης” του 21ου αιώνα; Γιατί τόσοι πολλοί Τούρκοι έχουν “ερωτευτεί” τον εκτελεστή τους; Οι κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες, πάνω στις οποίες βασίζεται η δημοφιλία του Ερντογάν, είναι πολύ ευρείς για να αντιμετωπισθούν σε ένα σύντομο άρθρο. Πρέπει όμως να τονισθεί ότι υπάρχει ένας χαμένος σύνδεσμος, μεταξύ της δημοφιλίας του Ερντογάν και των παγκόσμιων δημοκρατικών αξιών.

Στην αξιολόγηση της, ο “Οίκος Ελευθερίας” θέτει την Τουρκία στον κατάλογο των χωρών οι οποίες είναι “μη ελεύθερες”. Άλλες χώρες στην ίδια ομαδοποίηση περιλαμβάνουν τις εξής: Αφγανιστάν, Αγκόλα, Λευκορωσία, Μπρουνέι, Τσαντ, Τζιμπουτί, Ερυθρέα, Γκαμπόν, Ιράν, Ιράκ, Λιβύη, Μιανμάρ, Βόρειος Κορέα, Νικαράγουα, Κατάρ, Ρουάντα, Σομαλία, Σουδάν και Υεμένη. Σύμφωνα με το “Σχέδιο για Παγκόσμια Δικαιοσύνη” η Τουρκία κατατάσσεται ως στην θέση 107, από τις 128 χώρες, σε σχέση με την αρχή του δικαίου.

Σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα, η Τουρκία είναι η 154η από 180 χώρες, χειρότερη από το Πακιστάν, το Κονγκό και το Μπανγκλαντές! Αυτή η ολίγιστη απόδοσης θα ήταν αρκετή για να ανατρέψει μια ντουζίνα ηγετών, σε κάθε μέρος του δημοκρατικού κόσμου. Επιπροσθέτως η διαφθορά και ο νεποτισμός είναι σε έξαρση, αλλά το να τα αναφέρεις αυτά μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνο».

Ένα τολμηρό κοινωνικό πείραμα

«Σε σχέση όμως με τα εισοδήματα τι συμβαίνει; Το τουρκικό κατά κεφαλήν εισόδημα είναι μόλις 8,500 δολάρια. Ένα δε τολμηρό τουρκικό κανάλι YouTube έκανε πρόσφατα ένα κοινωνικό πείραμα. Λίγες μέρες αφού ο Ερντογάν είπε πως το μέλλον της Τουρκίας βρίσκεται στην Ευρώπη, ένας που έπαιρνε συνεντεύξεις πήγε σε μια πολυσύχναστη πλατεία στην Κωνσταντινούπολη, με ένα μικρόφωνο για να αποσπάσει τις γνώμες των περαστικών.

Δίνοντας μια άλλη διάσταση στην ερώτηση, ρώτησε έναν άνδρα: “Τι σκέφτεσαι για τις δηλώσεις του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ότι το μέλλον της Τουρκίας βρίσκεται στην Ευρώπη;” “Μεγάλο λάθος”, απάντησε ο άνδρας. “Η Ευρώπη είναι εχθρός μας”. Τότε ο δημοσιογράφος απολογήθηκε και είπε: “Δικό μου λάθος! Οι συνεργάτες μου μόλις μου είπαν πως ήταν ο Ερντογάν, που είπε πως το μέλλον της Τουρκίας είναι στην Ευρώπη. Ποια είναι η γνώμη σας;”.

Ο άνδρας τότε απάντησε: “Μα βεβαίως, εάν ο Ερντογάν το είπε, τότε είναι αλήθεια”! Ποιος είναι όμως αυτός ο άνθρωπος και τα 25 εκατομμύρια περίπου άλλων Τούρκων, οι οποίοι άνευ όρων ψηφίζουν τον Ερντογάν; Σε μια μελέτη, η εταιρία δημοσκοπήσεων KONDA έκανε το προφίλ του θαυμαστή του Ερντογάν.

• Το 66% έχουν πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Μόνο το10% έχουν πτυχίο πανεπιστημίου.
• Το 89% των πατέρων των ψηφοφόρων του κυβερνώντος κόμματος έχουν πρωτοβάθμια ή δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
• Το 45% ζει με ένα μηνιαίο εισόδημα 1,202-2000 τουρκικές λίρες (162-270 δολάρια).
• Το 59% λέει πως με δυσκολία τα βγάζουν πέρα.
• Το 46% λένε πως είναι παραδοσιακοί συντηρητικοί και το 43% θρησκευτικά συντηρητικοί.
• Το 87% λένε πως είναι πιστοί ή θρησκευόμενοι. Μόνο το 13% των γυναικών που ερωτήθηκαν, δεν φορούν κανένα είδους ισλαμικής κάλυψης της κεφαλής.
• Το 83% είναι εθνικοί Τούρκοι και το 11% είναι Κούρδοι.
• Τέσσερις στους πέντε λένε πως δεν θα ψηφίσουν κανέναν άλλο ηγέτη, πλην του Ερντογάν.
• Μόνο το 3% πιστεύουν πως η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας είναι αποτυχημένη.
• Το 52% λένε πως αισθάνονται ανασφαλείς στην Τουρκία.
• Μόνο το 20% δεν επιδοκιμάζουν τις κυβερνητικές απαγορεύσεις στην πρόσβαση στα κοινωνικά δίκτυα.
• Μόνο το 23% πιστεύουν πως η Τουρκία πρέπει να γίνει μέλος της ΕΕ.
• Το 89% επικροτούν την βίαιη διορισμών επιβλεπόντων σε ιδιωτικές εταιρίες.
• Το 91% επιδοκιμάζουν το βίαιο κλείσιμο εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, σχολείων και πανεπιστημίων.
• Το 36% παραδέχεται πως η κυβέρνηση αυθαίρετα και άδικα συλλαμβάνει αθώους ανθρώπους.
• Το 76% επιδοκιμάζουν την απαγόρευση μέσων ενημέρωσης για λόγους εθνικών συμφερόντων».

Αποκαλυπτικά στοιχεία

«Σε μια μελέτη του 2019, οι ερευνητές της SODEV βρήκαν πως μόνον το 50.6% των ψηφοφόρων του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης πιστεύουν πως η δικαιοσύνη είναι ανεξάρτητη και μόνον το 57.3% ότι τα δικαστήρια δεν είναι προκατειλημμένα. Γενικά μόνον το 1/3 των Τούρκων πιστεύουν πως έχουν ένα ανεξάρτητο και μη προκατειλημμένο σύστημα δικαιοσύνης.

Πιο πρόσφατα, τον Νοέμβριο του 2020 μια δημοσκόπηση που έγινε από τον ερευνητή Arti Bir αποκάλυψε ότι μόνον το 1.7% των Τούρκων εμπιστεύεται τα δικαστήρια και μόνο το 1.2% εμπιστεύεται τη Βουλή. Τον Δεκέμβριο ο οίκος έρευνας Optimar βρήκε πως μόλις το 2.4% των Τούρκων πιστεύουν ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα της χώρας είναι το δημοκρατικό έλλειμμα. Ο Engin Ardic ένας προ-κυβερνητικός αρθρογράφος σημείωσε: “αυτό σημαίνει πως το 98% των ανθρώπων δεν έχουν πρόβλημα για την δημοκρατία”. Αυτή είναι η καρδιά του προβλήματος!

Τα ανεπτυγμένα δημοκρατικά στάνταρ ή η σοβαρή έλλειψη τους, δεν υπήρξαν ποτέ οι αιτίες της αλλαγής του παιγνιδιού σε τουρκικές εκλογές. Με άλλα λόγια η δημοκρατία δεν “πουλάει” στην τουρκική αγορά. Οι ψηφοφόροι του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, οι οποίοι είναι το 40-50% όλων των Τούρκων ψηφοφόρων, είναι λιγότερο μορφωμένοι, είναι θρησκευτικά συντηρητικοί, σχετικά φτωχοί και ανασφαλείς θαυμαστές του Ερντογάν, οι οποίοι δεν ενδιαφέρονται για τις δημοκρατικές αξίες και επιδοκιμάζουν τον αυταρχισμό του.

Αυτό το προφίλ δίνει στον Ερντογάν λευκή επιταγή για περισσότερη καταπίεση, η οποία θα επισυμβεί δίχως κανένα πολιτικό κόστος. Η έρευνα δείχνει πως οι περισσότεροι Τούρκοι είναι ευτυχείς με το εκλογικό σύστημα της ψηφοφορίας, δίχως έλεγχο και ισορροπίες, με τους αδύνατους θεσμούς, με τη δικαιοσύνη να ελέγχεται από την κυβέρνηση και με ένα διευρυνόμενο δημοκρατικό έλλειμμα. Ας τους αφήσουμε να το ευχαριστηθούν!».

Τα συμπέρασμα από την ανάλυση

Η παραπάνω ανάλυση του προφίλ του μέσου ψηφοφόρου του Ερντογάν από τον Μπουράκ Μπεκντίλ και εμμέσως πλην σαφώς την ανάλυση της τουρκικής κοινής γνώμης, δηλαδή του “καλού” τουρκικού λαού πρέπει να απασχολήσει σοβαρότατα και τους ειδικούς τουρκολόγους του υπουργείου Εξωτερικών (αν υπάρχουν) και τα πολιτικά κόμματα το οποία περί άλλων τυρβάζουν στις γνωστές κοκορομαχίες τους στη Βουλή.

Η πολιτική της Ελλάδος η οποία βασίζονταν στην ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας έγινε εν κενώ και μάλλον με ψευδαισθήσεις. Ίσως βασίστηκε στο εύρημα πως «ο οπαδός του Ερντογάν πιστεύει ό,τι πιστεύει και ο Ερντογάν», ή γενικότερα σε μια αντίληψη πως οι Τούρκοι πιστεύουν ό,τι πιστεύει ο εκάστοτε αρχηγός, τότε αν οι ηγέτες το πιστεύουν η Τουρκία θα γίνει ευρωπαϊκή χώρα! Αλλά έχουν ξεχάσει πως η Ευρώπη βασίζεται στις αρχές της δημοκρατίας και των κανόνων δικαίου.

Αυτά είναι στοιχεία που ακόμα ελλείπουν από την πολιτική κουλτούρα του μέσου Τούρκου, ο οποίος είναι ακόμα θρησκευτικά συντηρητικός και αδιάφορος για το αν υπάρχουν ισχυροί θεσμοί και έλεγχοι της κυβέρνησης και των ηγετών. Δίπλα μας δεν υπάρχει η Δανία, αλλά μια άλλη πραγματικότητα, η οποία πρέπει να γίνει κατανοητή για ό,τι είναι και όχι για ότι θα πρέπει να είναι. Η παραπάνω ανάλυση του Μπεκντίλ καταδεικνύει το πόσο είμαστε παραπλανημένοι για την αντίληψή μας περί Τουρκίας.

Τι είναι πραγματικά η δημοκρατία

Πρέπει να γίνει κατανοητό πως η δημοκρατία είναι ένα πολιτιστικό αγαθό και δεν εξάγεται προς άμεση κατανάλωση. Χρειάζεται ειδικές συνθήκες για να αποκτήσει ρίζες και να γίνει “δέντρο καρποφόρο” για μια ευνομούμενη και ασφαλή ζωή από αυθαιρεσίες των ολίγων ισχυρών και την βία των τυράννων. Αυτή η φρενίτιδα αντιλήψεων πως όπου δεν υπάρχει δημοκρατία βάζουμε τους δυσαρεστημένους να διαδηλώνουν για να “φυτρώσει το δέντρο της δημοκρατίας” είναι μια τελείως λανθασμένη αντίληψη, η οποία στην ουσία διαστρεβλώνει την έννοια και την ουσία της δημοκρατίας.

Δεν αρκεί να στήνουμε κάλπες κάθε τόσα χρόνια, όπως ο Ερντογάν ή όπως έκανε ο Στάλιν και διάφορα ολοκληρωτικά ή απολυταρχικά καθεστώτα, για να έχουμε ενεργή δημοκρατία. Χρειαζόμαστε πολλά περισσότερα στοιχεία, όπως τον κανόνα δικαίου και την αντίληψη της
κατοχύρωσης και δικαιωμάτων, αλλά και της αναγνώρισης υποχρεώσεων για μια λειτουργική δημοκρατία, η οποία να σέβεται και τις ανάγκες, αλλά και τα πιστεύω διαφόρων στοιχειών της κοινωνίας.

Η εκτόνωση των σχέσεων μας με την γείτονα δεν θα είναι ούτε εύκολη, ούτε σύντομη. Χρειάζονται συνεχείς προσπάθειες και στο εξωτερικό και στο εσωτερικό μέτωπο, προσπάθειες που να δείχνουν την αποφασιστικότητα μας, χωρίς να παραδινόμαστε σε καίρια μέτωπα εθνικής αξιοπρέπειας, πολιτιστικής παράδοσης και ταυτότητας, χωρίς περίσκεψη όπως στο Μακεδονικό και να βάζουμε τις φωνές για την ΑΟΖ, την οποίαν δεν έχουμε ποτέ συγκεκριμενοποιήσει!

Τουλάχιστον κάναμε μια αρχή με την Ιταλία, με την Αίγυπτο, και μία αμφιλεγόμενη αρχή με την Αλβανία, με μια εύλογη συμφωνία για την ΑΟΖ. Ας συνεχίσουμε σταθερά δίχως διερευνητικές, οι οποίες τον μόνον σκοπό που δείχνουν να έχουν είναι για να βοηθήσουμε την Τουρκία να δείξει ένα “καλό πρόσωπο” στην γερμανοκρατούμενη Ευρωπαϊκή Ένωση και στον Αμερικανό πρόεδρο Μπάιντεν.