Ο εναγκαλισμός με τον Ερντογάν δεν θα βγει σε καλό στους Παλαιστίνιους

Οι τελευταίες γεωπολιτικές εξελίξεις στην Μέση Ανατολή επηρεάζουν δραματικά και δραστικά το σύμπλοκο Ανατολικής Μεσογείου-Μέσης Ανατολής, σε τέτοιο βαθμό, που σε λίγο πολλά θα αλλάξουν. Ήδη, η συμφωνία Ισραήλ-Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων-Μπαχρέιν αποτελεί το ιστορικό σημείο καμπής που θα αλλάξει τον γεωπολιτικό χάρτη της περιοχής. Η αλλαγή αυτή θα μεταλαμπαδευτεί και στα άλλα εξελισσόμενα γεωπολιτικά πεδία, ιδιαίτερα της Αν.Μεσογείου, Βαλκανίων και Β.Αφρικής, που μας ενδιαφέρει άμεσα.

Μέσα σε αυτό το διαμορφούμενο γεωπολιτικό περιβάλλον, ιδιαίτερου ενδιαφέροντος είναι η εμπλοκή της Τουρκίας στο Παλαιστινιακό, που προκαλεί αντιδράσεις όχι μόνο από το Ισραήλ, αλλά και από αραβικά κράτη, με προεξάρχουσα την Αίγυπτο, που δεν επιθυμούν την ανάμιξη της Τουρκίας στο εν λόγω ζήτημα και στην περιοχή. Μάλιστα, με την εκλογή Μπάιντεν, οι διαμορφούμενες εξελίξεις αποκτούν ένα επιπρόσθετο ενδιαφέρον. Ας τα πάρουμε από την αρχή.

Το Ισραήλ, μετά από περίπου δύο χρόνια αδρανοποίησής του, λόγω ακυβερνησίας επανέρχεται και αναλαμβάνει τον ρόλο που του αναλογεί στην περιοχή, ως γνήσιος “Game changer”, κυρίαρχη κρατική οντότητα και πυλώνας της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής στην περιοχή. Το σχέδιο Τραμπ για το Παλαιστινιακό, ναι μεν υπάρχει και είναι στο τραπέζι από πλευράς Ισραήλ, όμως δεν υλοποιήθηκε η διακήρυξη Νετανιάχου για ενσωμάτωση περιοχών της Δυτικής Όχθης από 1η Ιουλίου 2020.

Ήταν η απαραίτητη υποχώρηση του Ισραήλ, ώστε να υλοποιηθεί η ιστορική αραβοϊσραηλινή συμφιλίωση και να υπογραφεί η ιστορική συμφωνία Ισραήλ-Εμιράτων-Μπαχρέιν. Αναμένονται και άλλα αραβικά κράτη να ενσωματωθούν στις νέες γεωπολιτικές εξελίξεις της Μέσης Ανατολής, με αποτέλεσμα να αλλάξει οριστικά η αρχιτεκτονική ασφαλείας σε όλη την περιοχή. Περιμένουν τις εξελίξεις στο Παλαιστινιακό, που όμως οι ηγεσίες και οι πολιτικές τόσο της Φατάχ, όσο και της Χαμάς κινούνται εκτός συναινετικού κλίματος και βρίσκονται στη λάθος πλευρά των εξελίξεων. Το ενδιαφέρον τώρα μετατοπίζεται στη νέα αμερικανική πολιτική υπό τον Μπάιντεν, αν και πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι είναι δύσκολο για τις ΗΠΑ να ακολουθήσουν διαφορετική πολιτική, ειδικά μετά την “ιστορική συμφωνία του Αβραάμ”.

Οι εξελίξεις στο Παλαιστινιακό

Ως γνωστόν, η μοναδική πρόσβαση από τη Γάζα στην Αίγυπτο είναι η διέλευση της Ράφα, που όμως έκλεισε από τον Μάρτιο 2020, εκτός από δύο σύντομες περιόδους. Επισήμως, αυτό γίνεται για να σταματήσει η εξάπλωση του κορονοϊού. Ωστόσο, η Αίγυπτος πιθανότατα κράτησε τη διέλευση κλειστή ως μέρος των κυρώσεων στη Χαμάς, που ελέγχει πλήρως την Λωρίδα της Γάζας, με σχεδόν ανύπαρκτες σχέσεις με τη Φατάχ της Παλαιστινιακής Αρχής στην Δυτική Όχθη, επειδή ανέλαβε ανεξάρτητη πολιτική δράση.

Επί δύο μήνες, Χαμάς και Φατάχ συζητούν για ανανέωση του σχεδίου συμφιλίωσης και διεξαγωγή νέων εκλογών – πρώτα για το Παλαιστινιακό Νομοθετικό Συμβούλιο, ουσιαστικά το κοινοβούλιο για Παλαιστίνιους της Δυτικής Όχθης και της Γάζας, κατόπιν για την προεδρία και τέλος για τον Παλαιστινιακό Εθνικό Συμβούλιο, τον αντιπροσωπευτικό θεσμό για τους Παλαιστίνιους παντού. Ακόμα, όμως, δεν έχουν βρει κοινά σημεία συμφωνίας.

Μετά την υπογραφή της “Συμφωνίας του Αβραάμ”, οι Παλαιστίνιοι αναγκάστηκαν να συμβιβαστούν με την πραγματικότητα, καθόσον οι αντιδράσεις από τα λοιπά αραβικά κράτη ήταν από ανύπαρκτες έως υποτονικές και για “τα μάτια του κόσμου”. Έτσι, τα αραβικά κράτη διαλύουν την Αραβική Πρωτοβουλία Ειρήνης, στην οποία πολλοί εναπόθεσαν ελπίδες επίλυσης του Παλαιστινιακού, ομαλοποιούν τις σχέσεις με το Ισραήλ και τερματίζουν τη θεωρητική τους εγγύηση ότι οποιαδήποτε ειρηνευτική συμφωνία με το Ισραήλ θα απαιτούσε την απόσυρση του Ισραήλ από τα παλαιστινιακά εδάφη.

Έτσι, για πρώτη φορά στην μακρόχρονη ιστορία του Παλαιστινιακού, τα αραβικά κράτη φαίνεται να εγκαταλείπουν μια ενιαία πολιτική για το παλαιστινιακό και προχωρούν, έστω και επιφυλακτικά στην αρχή, στη νέα εποχή, την εποχή της ρεαλιστικής πολιτικής, που αρχίζει να διαμορφώνεται στην περιοχή.

Ο Αμπάς ανοίγει την πόρτα στην Τουρκία

Έτσι αναζητώντας εναλλακτικές λύσεις απέναντι στη νέα αυτή κατάσταση, ο Παλαιστίνιος πρόεδρος Μαχμούντ Αμπάς εξουσιοδότησε τον Τζιμπρίλ Ραζούντ, Γ.Γ της εκτελεστικής επιτροπής της PLO, να ζητήσει βοήθεια από άλλες χώρες κατά την έναρξη διαπραγματεύσεων με τη Χαμάς. Στις αρχές Σεπτεμβρίου, αξιωματούχοι της Φατάχ και της Χαμάς συναντήθηκαν στη Βηρυτό. Η επόμενη συνάντηση ήταν στη Δαμασκό. Στη συνέχεια, στις 22 Σεπτεμβρίου, συναντήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη, προκαλώντας την οργή της Αιγύπτου, αφού με την ενέργεια αυτή η Τουρκία ξαφνικά έγινε ο μεσάζων στο παλαιστινιακό, αν και παραδοσιακά ο ρόλος αυτός ανήκει στην Αίγυπτο.

Κατ’ αρχήν επιτεύχθηκε συμφωνία για την πραγματοποίηση εκλογών εντός έξι μηνών με στόχο τη διαμόρφωση κυβέρνησης εθνικής ενότητας που θα περιλαμβάνει όλες τις παλαιστινιακές παρατάξεις (φατρίες). Στην επόμενη συνάντηση, η οποία θα πραγματοποιηθεί στη Ραμάλα, οι εκπρόσωποι αυτών των παρατάξεων αναμένεται να εξουσιοδοτήσουν τον Αμπάς να εκδώσει διατάγματα που θα καθορίζουν τις ημερομηνίες των εκλογών και τον τρόπο διεξαγωγής τους. Επισήμως, αξιωματούχοι της Χαμάς και της Φατάχ δηλώνουν ότι η Αίγυπτος έχει τον κεντρικό ρόλο στη διαδικασία και ότι καμία οργάνωση δεν σχεδιάζει να υιοθετήσει νέο προστάτη.

Ωστόσο, οι συμφωνίες ορίζουν ότι οπουδήποτε πραγματοποιούνται οι συνομιλίες, θα είναι “καθαρά παλαιστινιακές, χωρίς συμμετοχή άλλων χωρών”. Εν ολίγοις, η Αίγυπτος δεν μπορεί να συμμετάσχει. Πολλοί αναλυτές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το μονοπώλιο της Αιγύπτου στη διαχείριση της εσωτερικής παλαιστινιακής διαμάχης έχει πλέον καταρρεύσει και ότι η Τουρκία και το Κατάρ θα μπορούσαν να το αντικαταστήσουν. Αυτό κατέστη σαφές από το γεγονός ότι η Παλαιστινιακή Αρχή ενέπλεξε Τουρκία και Κατάρ, κάτι που αποτελεί “αιτία πολέμου”, τόσο για την Αίγυπτο, όσο και για το Ισραήλ.

“Ένδοξος Οθωμανός ηγέτης”

Αίγυπτος και Ισραήλ βλέπουν, λοιπόν, ότι η εχθρική Τουρκία μπαίνει για τα καλά στην αυλή του σπιτιού τους γενόμενη προστάτης και διαμεσολαβητής για το μακροχρόνιο θέμα, κάτι που δεν πρόκειται ποτέ να αποδεχθούν. Πάντως, ας υπάρχει συγκρατημένη αισιοδοξία καθώς υπήρξαν αμέτρητες φορές στο παρελθόν που Φατάχ και η Χαμάς ενώ κατέληγαν σε συμφωνία, αμέσως μετά ξεσπούσαν διαφωνίες, αλληλοκατηγορούμενες για παραβίαση συμφωνίας.

Οι συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη δείχνουν την προθυμία της Φατάχ να δει την Τουρκία, τον προστάτη της Χαμάς, ως διαμεσολαβητή των εσωτερικών παλαιστινιακών συνομιλιών και κατ’ επέκταση προστάτη στο Παλαιστινιακό. Πριν λίγο καιρό αποκαλύφθηκαν οι ιδιαίτερες σχέσεις Τουρκία και Χαμάς, όπου ο πρόεδρος Ερντογάν φιλοξένησε στην Άγκυρα την ηγεσία της Χαμάς και έδωσε τουρκικά διαβατήρια σε καταζητούμενους για τρομοκρατικές ενέργειες ηγέτες της Χαμάς, προκαλώντας την οργή των ΗΠΑ. Μάλιστα η Χαμάς έχει ανακηρύξει τον Ερντογάν ‘Ένδοξο Οθωμανό ηγέτη».

Έτσι, η Παλαιστινιακή Αρχή διαπράττει πολιτικό και γεωστρατηγικό σφάλμα, καθώς με τις επιλογές της εμπλέκεται σε μια διαμάχη εξουσίας μεταξύ δύο αντίπαλων συνασπισμών της Μέσης Ανατολής. Ο ένας περιλαμβάνει την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ και το Ισραήλ. Ο άλλος περιλαμβάνει την Τουρκία, το Κατάρ και από απόσταση, το Ιράν. Οι διαφωνίες τους, αρχικώς, δεν είχαν καμία σχέση με τους Παλαιστινίους, αλλά γρήγορα εξαπλώθηκαν σε αυτούς, κάτι που απαιτεί από το Ισραήλ να πάρει θέση.

Η κατάρρευση της Παλαιστινιακής Οικονομίας

Η επαναπροσέγγιση της Παλαιστινιακή Αρχής με χώρες που δεν είναι αραβικές πηγάζει, όχι μόνο από την διαπίστωση ότι έχει χάσει τους πρώην αραβικούς εταίρους της, αλλά προέρχεται και από βαθιά οικονομική κρίση. Σύμφωνα πρόσφατα με στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών της Παλαιστίνης, η ζωτικής σημασίας διεθνής βοήθεια προς την Παλαιστίνη, έπεσε κατά 81% κατά τους πρώτους οκτώ μήνες του 2020! Συγκεκριμένα, η αραβική βοήθεια μειώθηκε στα 38 εκατομμύρια δολάρια, από 198 εκατομμύρια κατά την ίδια περίοδο πέρυσι. Μόνο η βοήθεια της Σαουδικής Αραβίας μειώθηκε από 130 εκατομμύρια δολάρια σε μόλις 30 εκατομμύρια δολάρια.

Παρόλα αυτά και την οικονομική κρίση που την μαστίζει, η Παλαιστινιακή Αρχή εξακολουθεί να αρνείται να αποδεχτεί τους φόρους που συγκεντρώνει το Ισραήλ και της αναλογούν, από τότε που το Ισραήλ άρχισε να αφαιρεί το ποσό που ισχυρίζεται, ότι δαπανάται για την υποστήριξη Παλαιστινίων και των οικογενειών των, που φυλακίστηκαν για τρομοκρατία. Η ΕΕ, μέχρι στιγμής, αρνήθηκε να καλύψει το έλλειμμα, λέγοντας ότι η Παλαιστινιακή Αρχή πρέπει πρώτα να δεχθεί τα ανωτέρω κεφάλαια –τους δασμούς και τον ΦΠΑ, μείον την έκπτωση– προτού η Ευρώπη εξετάσει την αύξηση της βοήθειας.

Το Ισραήλ εκτιμά ότι η οικονομική πίεση θα αναγκάσει τελικά την Παλαιστινιακή Αρχή να αποδεχτεί τα χρήματα από τη φορολογία που της αναλογούν και επίσης να αποδεχθεί το ειρηνευτικό σχέδιο του Τραμπ, ανακτώντας έτσι την αμερικανική και την αραβική βοήθεια. Το Ισραήλ πιστεύει, επίσης, ότι εάν επιδεινωθεί η κρίση, αραβικά κράτη όπως το Κατάρ, το οποίο έχει ήδη γίνει το ATM της Λωρίδας της Γάζας, θα σπεύσει να διασώσει την Παλαιστινιακή Αρχή. Μέχρι στιγμής, όμως, οι δύο υποθέσεις φαίνονται αβάσιμες.

Το μέγα ερώτημα

Το ερώτημα που αφορά το Ισραήλ και τους Άραβες συμμάχους του είναι, εάν πρέπει να αφήσουν την Τουρκία και ιδίως το Κατάρ να γεμίζουν τα άδεια ταμεία της Παλαιστίνης, αυξάνοντας την επιρροή στην Παλαιστινιακή Αρχή. Αυτό είναι, επίσης, και ένα δίλημμα για τον Αμπάς, ο οποίος πρέπει να πάρει μια στρατηγική απόφαση, που θα έχει σημαντικές επιπτώσεις για το μέλλον της Παλαιστινιακής Αρχής και το μέλλον κάθε διπλωματικής λύσης.

Η επιλογή της Φατάχ και της Χαμάς να εμπλέξουν και να συμπορευτούν με τον “λάθος συνασπισμό” στις μεταξύ των συνομιλίες συμφιλίωσης, δεν θα λέγαμε ότι είναι σοφή επιλογή υπό τις υφιστάμενες συνθήκες, που ίσως αποβεί μοιραίο για το Παλαιστινιακό. Δεν μπορεί να αγνοείς τις διαχρονικά ηγετικές αραβικές δυνάμεις, Αίγυπτο και Σαουδική Αραβία, προς χάριν μιας φιλόδοξης αλλά λίαν επικίνδυνης αναθεωρητικής  Τουρκίας, η οποία μάλιστα έχει τεθεί στο περιθώριο, ως μέγας χορηγός ισλαμιστικών τρομοκρατικών οργανώσεων, επειδή αποτελεί το ΑΤΜ της οικονομίας σου.

Με τον Μπάιντεν, ο Αμπάς ελπίζει σε καλύτερες πλέον συνθήκες σε σχέση με την προεδρία Τραμπ, ενώ ελπίζει ότι ένας νέος πρόεδρος των ΗΠΑ σύντομα θα βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά. Μάλλον είναι δύσκολο έως απίθανο ο νέος πρόεδρος να αλλάξει άρδην την ήδη υφιστάμενη αμερικανική πολιτική στην περιοχή. Θα συνεχίσει να στηρίζει το Ισραήλ και την επιτευχθείσα “Συμφωνία του Αβραάμ”, και θα θελήσει να πετύχει μια λύση στο Παλαιστινιακό, “στρογγυλοποιώντας” το ήδη προτεινόμενο σχέδιο.

Ωστόσο, με τη Χαμάς δεν έχει και πολλά περιθώρια, λόγω της –κατά τους Αμερικανούς– σύνδεσής της με την τρομοκρατία και τις ακραίες ισλαμιστικές οργανώσεις. Λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη τις τελευταίες αποκαλύψεις περί μυστικού κέντρου επιχειρήσεων της Χαμάς στην Κωνσταντινούπολη, όπου διεξάγει επιχειρήσεις κυβερνοπολέμου και αντικατασκοπείας κατά δυτικών στόχων, φυσικά με έγκριση Ερντογάν και στήριξη της ΜΙΤ, θα είναι δύσκολο για τον Μπάιντεν να τα αγνοήσει και να στηρίξει την Τουρκία και την Παλαιστινιακή Αρχή.

Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, ο Μπάιντεν ψηφίστηκε από το 75% των Αμερικανο-εβραίων στις ΗΠΑ και αυτό δεν μπορεί να το αγνοήσει ή να αλλάξει πολιτική έναντι του Ισραήλ, που θα συνεχίσει να αποτελεί τον κυριότερο πυλώνα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής στην ευρύτερη. Πάντως, για την Ελλάδα, μη ξεχνάμε ότι την ημέρα της βεβήλωσης της μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, ο ηγέτης της Μαχμούτ Αμπάς κάλεσε τον Ερντογάν και εκφράζοντάς του την ευχαρίστησή του για τη μετατροπή, αδιαφορώντας αν ένα ποσοστό Παλαιστινίων είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι.