Ο Ερντογάν ακρωτηρίασε τη Λωζάννη – Η πρόκληση για την Ελλάδα

Στο πλαίσιο αυτής της ανάλυσης θα επικεντρωθούμε κυρίως στην Τουρκία, η οποία μας αφορά άμεσα. Η Τουρκία στη Συρία επιβεβαιώνει με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο αυτό που μας έχει δείξει και σε άλλα μέτωπα. Η Τουρκία είναι ένας γεωπολιτικά δραστήριος παίκτης με φιλοδοξίες, πολλαπλές επιδιώξεις και την αποφασιστικότητα να επιτύχει τους στόχους του. Σε αυτό το πλαίσιο η Τουρκία αναλαμβάνει λελογισμένα ρίσκα και δεν διστάζει να χρησιμοποιεί το στρατιωτικό εργαλείο, όταν η σχέση κόστους οφέλους κρίνεται ευνοϊκή.

Για τον σκοπό αυτό η Τουρκία έχει δημιουργήσει μια σειρά από δορυφορικούς στρατούς, οι οποίοι αποτελούνται από ομάδες ημιατάκτων, θρησκευτικά φανατισμένων ή τυχοδιωκτών μισθοφόρων που μεταφέρει από άλλα μέτωπα. Το επικίνδυνο αυτό εργαλείο η Τουρκία μπορεί να το χρησιμοποιεί, χωρίς να την νοιάζει η φθορά του, γεγονός το οποίο της προσδίδει μεγάλη ευελιξία. Παράλληλα, την καθιστά και πολύ πιο επικίνδυνη.

Μέσω αυτής της κινητικότητας, η Τουρκία προσπαθεί αποφασιστικά να ανασυστήσει την επιρροή της πάλαι ποτέ Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Έτσι κατέχει τη μισή Κύπρο, έχει πραγματοποιήσει ένοπλες επεμβάσεις και έχει άμεση παρουσία στη Λιβύη και στη Συρία. Ακόμη η Τουρκία είναι στρατηγικά εγκατεστημένη στη Σομαλία, στο κέρας της Αφρικής, έχει στρατιωτική βάση στο Κατάρ και διενεργεί συστηματική οικονομική, πολιτική και θρησκευτική διείσδυση στα Βαλκάνια.

Τι επιδιώκει η Τουρκία στη Συρία

Όσον αφορά τη Συρία, οι στοχεύσεις της Τουρκίας είναι πολλαπλές. Κατ’ αρχάς κάνει μια προληπτική διαχείριση του κουρδικού ζητήματος. Για τον σκοπό αυτό έχει εισβάλει τρεις φορές στη Βόρεια Συρία από το 2016 και ήδη κατέχει συγκεκριμένες περιοχές της. Κύριος στόχος της Τουρκίας είναι η εκδίωξη των Κούρδων από τις περιοχές αυτές, ώστε να διακοπεί η εδαφική τους συνέχεια με τους κουρδικούς πληθυσμούς της Τουρκίας. Στην πράξη η Τουρκία διεξάγει εθνοκάθαρση, μέσα από την οποία επιδιώκει να αλλοιώσει πληθυσμιακά τις περιοχές της Βόρειας Συρίας τις οποίες κατέχει.

Ήδη στο πλαίσιο αυτό, μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ, προωθεί στις περιοχές αυτές Σύρους πρόσφυγες που είχαν καταφύγει στο έδαφός της από τις προηγούμενες εχθροπραξίες. Έτσι όταν ο διαμελισμός της Συρίας θα έχει οριστικοποιηθεί, είναι πιθανό η Τουρκία να επιδιώξει να επαναλάβει αυτό που έκανε με την Αλεξανδρέττα στη δεκαετία του 1930. Δηλαδή μέσω δημοψηφίσματος να προσαρτήσει τις βόρειες περιοχές της Συρίας που σήμερα έχει καταλάβει.

Σε ένα άλλο επίπεδο η Τουρκία μέσω της επιρροής που θα προσπαθήσει να ασκήσει στην όποια κυβέρνηση της Δαμασκού είναι πολύ πιθανό να επαναλάβει με τη Συρία αυτό που έκανε με τη Λιβύη. Δηλαδή να επιδιώξει να ακρωτηριάσει την κυπριακή ΑΟΖ, την οποία θα προσπαθήσει να διαμοιραστεί με μια παράνομη συμφωνία που θα συνάψει με το καθεστώς της Δαμασκού ή και με τον Λίβανο.

Τέλος δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι βασική στόχευση των Ηνωμένων Πολιτειών στο πλαίσιο του ευρύτερου γεωπολιτικού συστήματος είναι η δημιουργία ενός εμπορικού δρόμου που θα συνδέει την Ινδία με τη Δύση. Ο δρόμος αυτός στην αρχική του σχεδίαση θα περνάει από τη Σαουδική Αραβία, την Ιορδανία, το Ισραήλ και θα καταλήγει στην Κύπρο και την Ελλάδα. Είναι πιθανό λοιπόν ότι ένας ακόμα στόχος της Τουρκίας είναι να μετατοπίσει αυτές τις διαδρομές του εμπορίου και της ενέργειας βορειότερα, προκειμένου να περάσουν μέσα από το έδαφος της.

Αυτό θα αφορά και τα πετρέλαια των βόρειων περιοχών της Συρίας που θα πρέπει να βρουν διέξοδο στη Μεσόγειο. Δεν παρουσιάζουμε βεβαίως αυτό το ενδεχόμενο ως πρόβλεψη, αλλά ως κάτι που πιθανότατα επιδιώκει η Τουρκία και το οποίο, στο πλαίσιο των δυνατοτήτων που αναπτύσσει και των εκβιασμών που μπορεί να επιβάλλει, δεν είναι απίθανο να επιτύχει.

Τουρκία: Τέλος η Συνθήκη της Λωζάννης

Τα πρόσφατα γεγονότα στη Συρία, και αυτά που θα συμβούν στο προσεχές διάστημα, συνιστούν κοσμοϊστορικές εξελίξεις που δημιουργούν νέα γεωπολιτικά δεδομένα. Ανεξάρτητα από την τελική έκβαση αυτών των εξελίξεων, δεν πρέπει να μας διαφύγει η βασική διαπίστωση: Η Συνθήκη της Λωζάννης στα ανατολικά της Τουρκίας είναι πλέον κλινικά νεκρή.

Η μόνη πλευρά στην οποία η συνθήκη της Λωζάννης εξακολουθεί να ισχύει, είναι στα δυτικά και αυτό είναι αποτέλεσμα του ότι η Ελλάδα εξακολουθεί να παραμένει στρατιωτικά ισχυρή και δευτερευόντως του ότι η Ελλάδα είναι ενταγμένη σε βασικούς Δυτικούς θεσμούς. Το κύριο συμπέρασμα λοιπόν είναι κάτι που το έχουμε συναντήσει πολλές φορές στην Ιστορία: ότι καμία συνθήκη δεν μπορεί να εξασφαλίσει την ειρήνη στο διηνεκές, διότι στην πραγματικότητα αποτελεί απλώς ένα κείμενο σε ένα κομμάτι χαρτί, στο οποίο έχει αποτυπωθεί το στάτους κβο που όριζε η ισορροπία δυνάμεων στην εποχή της υπογραφής του.

Τι πρέπει να επιδιώξει η Ελλάδα

Η Ελλάδα λοιπόν, ως η χώρα που γέννησε τον Θουκυδίδη, δεν θα πρέπει να έχει καμία αμφιβολία. Καμία συνθήκη με την Τουρκία δεν θα εξασφαλίσει μακροχρόνια ειρήνη. Ζητούμενο λοιπόν είναι η Ελλάδα να βγει από τις αυταπάτες της και να ανασυγκροτήσει τη βάση ισχύος της.

Παράλληλα όμως είναι αναγκαίο η Ελλάδα να εκπονήσει ένα στρατηγικό σχέδιο για την ευρύτερη περιοχή, μέσω του οποίου θα διεκδικήσει έναν σαφή ρόλο που θα την εντάξει στις εξελίξεις. Ας μην μας διαφεύγει ότι τόσο το Ισραήλ όσο και οι ΗΠΑ, μπροστά στην άνοδο της τουρκικής ισχύος, επιθυμούν την ύπαρξη εξισορροπητικών παικτών, και προφανώς, εκείνος που μπορεί και πρέπει να παίξει αυτόν τον ρόλο είναι η Ελλάδα. Για να το πετύχει αυτό όμως η Ελλάδα, θα πρέπει πρώτον να το θέλει και δεύτερον να δημιουργήσει τις απαραίτητες υλικές και πνευματικές προϋποθέσεις που θα της επιτρέψουν να εκδιπλώσει τις επιθυμίες της στην περιοχή.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ένας τέτοιος ρόλος ενέχει και κινδύνους. Όμως μόνο μέσω της ανάληψης κινδύνων μπορεί κανείς να προσδοκά οφέλη. Εξάλλου ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι να παραμένει κανείς αδρανής, παρακολουθώντας τους άλλους να διαμορφώνουν τα δεδομένα.

Στον πιο βραχυχρόνιο ορίζοντα, η Ελλάδα πρέπει να κεφαλαιοποιήσει την τεράστια σημασία που έχει η Κύπρος για τη Δύση και ειδικότερα για το Ισραήλ. Παράλληλα, πρέπει να αναπτύξει σαφείς και αποφασιστικές πρωτοβουλίες για την προστασία των πολυπληθών χριστιανικών κοινοτήτων της Συρίας που βρίσκονται στην περιοχή από τη Βυζαντινή περίοδο. Διότι δεν πρέπει να υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ούτε η Τουρκία ούτε οι τζιχαντιστές της Δαμασκού θα αποδεχτούν την παραμονή αυτών των πληθυσμών σε περιοχές γεωπολιτικά και γεωοικονομικά σημαντικές.

Η προστασία των χριστιανικών πληθυσμών της Συρίας αποτελεί ανθρωπιστική και ιστορική υποχρέωση της Ελλάδας που πρέπει να αναληφθεί και με τη συνεπικουρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παράλληλα αποτελεί και πρώτης τάξεως ευκαιρία για τη γεωπολιτική παρουσία της Ελλάδας στην περιοχή, η οποία θα της επιτρέψει να είναι ως ένα βαθμό συνδιαμορφωτής των εξελίξεων και όχι παθητικός θεατής.