Ο Ερντογάν, η Μελάνια και τα απόνερα της ήττας Τράμπ για τη Λιβύη

Ουδείς βεβαίως μπορούσε να φανταστεί πως οι ενδιάμεσες εκλογές στις ΗΠΑ θα κατέληγαν σε αμερικανο-τουρκική σαπουνόπερα, συνδυασμό “Dallas” και “Çocuk”, με πρωταγωνιστές σε ρόλους κακών τον Τραμπ και τον Ερντογάν. Ο εκλεκτός τους στην πολιτεία Πενσιλβάνια, ο ρεπουμπλικάνος υποψήφιος γερουσιαστής Μεχμέτ Οζ, έχασε από τον δημοκρατικό Τζον Φέττερμαν και εξανεμίστηκαν όλες οι ελπίδες για σάρωση του Κογκρέσου από το περιβόητο «κόκκινο κύμα». Τα απόνερα του… μη-κύματος είναι τόσο μεγάλα, που φθάνουν στη Λιβύη. 

Ήταν θέμα χρόνου να ξεσπάσει θύελλα κατά του Τραμπ, όπως επίσης θέμα χρόνου ήταν να ξεσπάσει ο Ερντογάν, που, όμως, έκανε σαν να μην έχει αντιληφθεί καν τί ακριβώς συνέβη στις ΗΠΑ με τις ενδιάμεσες εκλογές και δήλωσε κατά το ταξίδι της επιστροφής του από την Σαμαρκάνδη, όπου είχε πάει για την διάσκεψη των τουρκόφωνων κρατών για να μην μεταβεί στην Αίγυπτο στη διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα (γιατί δεν θέλει ούτε να τον δει ο πρόεδρος Σίσι) πως περιμένει «αλλαγή στάσης από την Ουάσιγκτον επί των τουρκικών θεμάτων, εφόσον βγουν νικητές οι Ρεπουμπλικάνοι». ( ).

Πέραν της φαιδρής πλευράς του πράγματος, διότι φαιδρό είναι -αν μη τι άλλο- ένας αρχηγός κράτους να μην γνωρίζει τα αποτελέσματα των ενδιάμεσων εκλογών στις ΗΠΑ, υπάρχουν και μερικές άλλες πλευρές, διπλωματικές και γεωπολιτικές, που είναι περισσότερο ενδιαφέρουσες καθώς οι απολήξεις τους αγγίζουν τα κρίσιμα ελληνοτουρκικά θέματα, και το πιο κρίσιμο απ’ όλα το σκηνικό που πήγε να στήσει η Άγκυρα με την μεταβατική κυβέρνηση Ντμπεϊμπά στη Λιβύη.

Ο Ερντογάν είχε βάλει στοίχημα στην ήττα Μπάιντεν από τις αρχές Ιουλίου, όταν επέστρεφε από την Τεχεράνη στην Άγκυρα και έλεγε στους δημοσιογράφους που τον συνόδευαν ότι «η επόμενη ημέρα θα είναι καλύτερη για την Τουρκία εάν χάσει τον έλεγχο του Κογκρέσου ο πρόεδρος των ΗΠΑ». Αυτό δεν έγινε και ξέσπασε. Θυμήθηκε πάλι τον μέντορά του στο AKΡ, Φ. Γκιουλέν (που αναγορεύτηκε σε εχθρό της Τουρκίας), ότι ζει στις ΗΠΑ (παρέλειψε να αναφέρει ότι το καταφύγιο του ιδρυτή της FETΟ είναι πολλά χρόνια τώρα η Πενσιλβάνια) και κατήγγειλε τον Μπάιντεν για «υπόθαλψη τρομοκρατών». Είπε και άλλα πολλά, αλλά η πρώτη δήλωση για τον Μπάιντεν μετά τις ενδιάμεσες εκλογές, έχει όπως είναι φυσικό μεγαλύτερο ενδιαφέρον από τις επαναλήψεις των απειλών εναντίον της Ελλάδας, της Κύπρου, της ΕΕ και ποιος ξέρει ποιες άλλες ενώσεις χωρών και χώρες του φταίνε.

Δίπορτο και παράθυρο στη Λιβύη

Μέχρι τώρα η Άγκυρα το έπαιζε δίπορτο, εκβιάζοντας τις ΗΠΑ πως θα πάει με την Μόσχα και την Μόσχα για συμφωνίες και πιστώσεις. Τώρα, δεν μπορεί να παίξει το χαρτί του εκβιασμού με τις ΗΠΑ, ενώ αν δει την έκθεση της επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας, Ε. Ναμπιουλίνα, για την πορεία της ρωσικής οικονομίας του χρόνου (που παρεμπιπτόντως ο Ταγίπ Ερντογάν πάει σε προεδρικές εκλογές) είναι πασίδηλο πως ότι πήρε-πήρε και άλλα δεν έχει. Το δίπορτο τείνει να κλείσει ερμητικά, ιδίως με τα προβλήματα που έχει ο Πούτιν μετά την αποχώρηση των ρωσικών δυνάμεων από την Χερσώνα και, τώρα ο Ερντογάν βρίσκεται στην δυσάρεστη θέση να ψάχνει φυγή προς τα εμπρός, αλλά και αυτή δεν είναι τόσο απλή, όσο την φανταζόταν.

Η… έξοδος κινδύνου του Ερντογάν ήταν η Λιβύη, όπου οι ΗΠΑ δεν είχαν καμία συμμετοχή στις εξελίξεις και η Μόσχα έπαιζε με την Wagner και τον χαμένο στρατηγό Χαφτάρ, ενώ η Άγκυρα με τον μεταβατικό πρωθυπουργό Α. Ντμπεϊμπά, που ήταν μεταβατικός μέχρι τον περασμένο Δεκέμβριο (του 2021), όμως δεν θέλει να φύγει από την καρέκλα του ούτε τον επόμενο. Στη Λιβύη, λοιπόν, η Τουρκία σύμφωνα με την θεώρηση Ερντογάν έχει το πάνω χέρι και αν τυχόν συναντήσει ζόρια κάπου αλλού, όπως στον Καύκασο με την διένεξη Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν, δίνει υποσχέσεις για την Λιβύη και εξασφαλίζει από το Κρεμλίνο την διακριτική μεταχείριση του Αλίγεφ απέναντι στον Πασινιάν. Και αντιστρόφως, όταν πιέζεται από την Ουάσιγκτον, δηλώνει ότι δεν θα αφήσει την Wagner… να παρελάσει στην Τρίπολη.

Μόνον που τα πράγματα αλλάζουν και αλλάζουν και για τον Α. Ντμπεϊμπά και για την παρουσία της Άγκυρας στη Λιβύη. Ο νέος ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ Α. Μπατέλι βρίσκεται τις τελευταίες ημέρες στη Λιβύη για συνομιλίες με τον Νμπεϊμπά και τη λιβυκή εθνική επιτροπή εκλογών, με εντολή από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ να αξιολογηθεί η προετοιμασία και να προσδιοριστεί χρόνος διεξαγωγής και των προεδρικών και των βουλευτικών εκλογών.

Πίεση ΗΠΑ, ΕΕ, ΟΗΕ στον Ντμπεϊμπά

Είχε προηγηθεί η επίσκεψη του νέου ειδικού απεσταλμένου των ΗΠΑ, Ρ. Νόρλαντ ο οποίος μετά την ολοκλήρωση των επαφών του δήλωσε ότι «οι ΗΠΑ συμμερίζονται την απογοήτευση του λιβυκού λαού για την καθυστέρηση της διεξαγωγής εκλογών» και πρόσθεσε ότι «οι εκλογές θα είχαν τερματίσει την κρίση που ταλαιπωρεί την χώρα για πάνω από μία δεκαετία».

Παράλληλα, ο Νόρλαντ έστειλε και άλλο ένα μήνυμα στον Α. Ντπεϊμπά, τονίζοντας ότι «οι ΗΠΑ θα συμβάλλουν αποφασιστικά στην ενίσχυση των ερευνών για την διαφθορά και την τιμωρία των εγκλημάτων που έχουν διαπραχθεί στη χώρα» από τις αντιμαχόμενες στρατιωτικές και πολιτικές φράξιες. Θα εισηγηθεί, επίσης, την σύσταση ενός νέου αναβαθμισμένου μηχανισμού κατανομής των εσόδων πετρελαίου και κάλεσε την κυβέρνηση, για άλλη μία φορά, να κινηθεί «για την υλοποίηση της συμφωνίας απομάκρυνσης των ξένων στρατευμάτων από τη χώρα».

Ο απεσταλμένος των ΗΠΑ πριν φύγει από τη Λιβύη είχε συνομιλίες και με την στρατιωτική επιτροπή 5+5 για την ενοποίηση του στρατού, ενώ ενημέρωσε τον απεσταλμένο του ΟΗΕ, Α. Μπατέλι για τα αποτελέσματα των επαφών και την αναβάθμιση της αμερικανικής πρεσβείας εντός των επομένων ημερών. Μήνυμα, επίσης, για την ταχεία διεξαγωγή εκλογών έστειλε ο εκπρόσωπος της Μ. Βρετανίας στον ΟΗΕ, την Πέμπτη, μετά την ενημέρωση του Συμβουλίου Ασφαλείας από τον γενικό εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου Κ. Χαν, που έχει ξεκινήσει επιτόπια έρευνα για εγκλήματα στη Λιβύη.

Από την πλευρά της η κυβέρνηση Νμπεϊμπά εξακολουθεί να παίζει παιχνίδι καθυστερήσεων, ωστόσο, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, οι άλλες πολιτικές δυνάμεις, από τον πρόεδρο του Προεδρικού Συμβουλίου Μοχάμεντ Μένφι και τον πρόεδρο της Βουλής Ακίλα Σάλεχ, μέχρι τον ανακηρυχθέντα -αλλά μη διορισθέντα- πρωθυπουργό Φ. Μπασάγκα (που είναι Λιβυο-Τούρκος) τάσσονται υπέρ της διεξαγωγής εκλογών, θεωρώντας ότι η υφιστάμενη κατάσταση επιτείνει και εντείνει την κρίση.

Είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι η μεταβατική κυβέρνηση στον ενεργειακό τομέα προωθεί τις δικές της συμφωνίες και μπλοκάρει τις συμφωνίες της κρατικής εταιρείας υδρογονανθράκων NOC με εταιρείες δυτικών χωρών. Το κρίσιμο ερώτημα είναι η στάση των στρατιωτικών της επιτροπής 5+5. Εάν πάρουν και οι 5+5 αποστάσεις από τον Α. Νμπεϊμπά, τότε ο μεταβατικός πρωθυπουργός θα αναγκαστεί να πάει στην έξοδο, γιατί δεν θα έχει άλλη πολιτική επιλογή χωρίς στρατιωτική υποστήριξη.

Πρόσκληση Άγκυρας σε Μένφι-Σάλεχ

Οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών έχουν θορυβήσει την Άγκυρα και η πρώτη αντίδραση της τουρκικής κυβέρνησης ήταν να προσκαλέσει για συνομιλίες τον Μ. Μένφι και τον Α. Σάλεχ. Δεν έχει ακόμα καθοριστεί ημερομηνία επίσκεψης, όμως, επιδίωξη της Άγκυρας είναι να σημειωθεί άμεσα. Στο παρασκήνιο η τουρκική διπλωματία κινείται παράλληλα για την αποκατάσταση των σχέσεων Ντμπεϊμπά-Μπασάγκα, καθώς και οι δύο έχουν στενούς δεσμούς με την Άγκυρα. Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν μέσα σε αυτές τις συνθήκες ο πρόεδρος της Τουρκίας Τ. Ερντογάν θα επισκεφθεί τη Λιβύη στα τέλη του μήνα, όπως προγραμμάτιζε ή θα αναβάλλει την επίσκεψη λόγω των αντιδράσεων στο εσωτερικό της Λιβύης, (στη Βουλή και στο Προεδρικό Συμβούλιο) και της πίεσης των ΗΠΑ. Η επίσκεψη θα σημάνει την αναγγελία τουρκικών γεωτρήσεων νοτίως της Κρήτης.

Ο Τ. Ερντογάν φιλοδοξεί να πλασαριστεί και στη λιβυκή υπόθεση ως διαμεσολαβητής, με τα ανάλογα ανταλλάγματα και πρώτα απ’ όλα να ολοκληρώσει τις συμφωνίες συνεκμετάλλευσης των πεδίων φυσικού αερίου στις θαλάσσιες περιοχές που έχουν αυθαίρετα οριστεί ως ΑΟΖ της Τουρκίας και της Λιβύης, παρακάμπτοντας την Ελλάδα και σε ως ένα (μικρό) βαθμό και την Αίγυπτο. Ουσιαστικά μέσω της Λιβύης επιδιώκει να κλιμακώσει την ένταση με την Ελλάδα, παρά τα μηνύματα αποφυγής προκλήσεων από τον ΟΗΕ, τις ΗΠΑ και την ΕΕ.

Η έκρυθμη πολιτική κατάσταση στο εσωτερικό της Λιβύης, λίγο θέλει να εκραγεί και κάθε τουρκική παρέμβαση μπορεί να γίνει θρυαλλίδα για νέο γύρο εχθροπραξιών. Αθήνα και Κάιρο έχουν διαμηνύσει προς κάθε κατεύθυνση ότι δεν θα γίνουν ανεκτές μονομερείς επιθετικές ενέργειες, ενώ από την πλευρά τους οι ΗΠΑ και η ΕΕ, σπεύδουν να υποστηρίξουν τις κινήσεις του ΟΗΕ για την τελική πολιτική μετάβαση της Λιβύης. Πέραν των διπλωματικών ενεργειών, η Ευρώπη έχει εντείνει την επιχείρηση Irini για την επιτήρηση του εμπάργκο όπλων, ενώ από την πλευρά τους οι ΗΠΑ ενισχύουν τη ναυτική τους παρουσία στη Μεσόγειο, λόγω και του Ουκρανικού.

Ντε Σάντις και Μακ Κάρθι για Οζ

Και από τα σοβαρά πίσω στα φαιδρά, η σχέση Ερντογάν-Μελάνια -η οποία σύμφωνα με ορισμένα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης έπεισε τον Τραμπ να προωθήσει τον δρ Οζ για την Πενσιλβάνια- χρονολογείται από το 2018 όταν ήταν πρώτη κυρία των ΗΠΑ. Λέγεται ότι οι σχέσεις της με την Ευρώπη και την Τουρκία, περνούσαν μέσω της σλοβενικής συντηρητικής κυβέρνησης τότε και της ουγγρικής και αυτές οι σχέσεις έφεραν τον Ταγίπ Ερντογάν κοντά στον Ντόναλντ Τραμπ.

Αν έχουν δόση αλήθειας, έχει, πλέον, μικρή σημασία στην κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στους Ρεπουμπλικάνους, με τον Τραμπ να βάλλεται για την επιλογή Οζ και ο ίδιος να βάλλει κατά του κυβερνήτη Ντε Σαντις της Φλόριντα, που θέλει να πάρει το χρίσμα και θεωρεί ότι ο Οζ είναι το ολέθριο σφάλμα του πρώην προέδρου. Την θεώρηση Ντε Σάντις, συμμερίζεται και ο ρεπουμπλικάνος αντιπρόεδρος της Βουλής Κέβιν Μακ Κάρθι, που πίστευε ότι θα ηγηθεί του Κογκρέσου αλλά αυτό δεν πρόκειται να γίνει και πνέει μένεα για την χαμένη Πενσιλβάνια.