Ο Ερντογάν κερδίζει πόντους, αλλά απειλείται από πανδημία και οικονομία

Αντιμέτωπο με την πρόκληση της πανδημίας του κορονοϊού και μιας επερχόμενης οικονομικής ύφεσης μοιάζει να βρίσκεται, όλο και περισσότερο, το καθεστώς Ερντογάν. Διαμορφώνεται μία εξόχως προβληματική κατάσταση για την γείτονα, που στο οικονομικό της επίπεδο θυμίζει την δεκαετία του ’70, που οι Τούρκοι μνημονεύουν ως την “φρικτή δεκαετία”.

Ήταν τότε που η πετρελαϊκή κρίση είχε δημιουργήσει πρωτοφανείς ελλείψεις σε είδη πρώτης ανάγκης, χαρακτηριστικά μέχρι και η ζάχαρη πωλούνταν στη μαύρη αγορά. Ταυτόχρονα, η τρομακτική όξυνση της πολιτικής βίας, ένας ακήρυχτος αιματηρός εμφύλιος κομμουνιστών, εθνικιστών και Κούρδων αυτονομιστών, έμοιαζε να φέρνει την Τουρκία στα όρια της πλήρους διάλυσης. Όπως γνωρίζουμε αυτό τελικά δεν συνέβη, αν και χρειάστηκε το “σιδερένιο χέρι” του στρατηγού Κενάν Εβρέν.

Η στρατιωτική χούντα της δεκαετίας του ’80 δεν διέλυσε μόνο την, μέχρι τότε, πανίσχυρη τουρκική αριστερά και δεν έφερε μόνο στο προσκήνιο το πολιτικό Ισλάμ, (μέσω της θεωρίας της “τουρκοϊσλαμικής σύνθεσης” που είχε εμπνευστεί ο Εβρέν). Ήταν το γεγονός που υποχρέωσε την Ελλάδα να ενταχθεί στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, από το οποίο είχε αποχωρήσει με απόφαση του Κωνσταντίνου Καραμανλή το 1974.

Η σημερινή Τουρκία δεν αντιμετωπίζει την πολιτική πόλωση της δεκαετίας του ’70, αλλά η οικονομική κρίση βαθαίνει όλο και περισσότερο. Ο φόβος της πανδημίας, όπως και οι υπερεξουσίες του καθεστώτος, αποτρέπουν τις κοινωνικές αντιδράσεις. Σαν μην συμβαίνει τίποτα, ο Ερντογάν συνεχίζει την αναθεωρητική του ατζέντα, παρουσιάζοντας στο εσωτερικό του κοινό μία εικόνα “επίπλαστης” σταθερότητας.

Ρώσοι και Αμερικανοί σώζουν την Τουρκία

Είναι παρακινδυνευμένο να ισχυριστούμε πως επίκειται η νομοτελειακή κατάρρευση της Τουρκίας. Σίγουρα οι μεγάλες δυνάμεις δείχνουν να επιθυμούν το αντίθετο, πασχίζοντας να “κερδίσουν” την Τουρκία προσφέροντας της ανταλλάγματα, όπως είδαμε στην Συρία. Είναι χαρακτηριστικό πως μόλις ο Ερντογάν φαίνεται να φτάνει στο απόλυτο αδιέξοδο, εμφανίζονται πότε οι Αμερικανοί, πότε οι Ρώσοι και τον διασώζουν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν και οι εξελίξεις στην Λιβύη.

Από την μία πλευρά το τουρκολιβυκό μνημόνιο είναι πρακτικά ανεφάρμοστο, επειδή η τουρκόφιλη κυβέρνηση Σαράτζ ελέγχει ελάχιστα τμήματα της χώρας. Όμως από την άλλη, η Τουρκία κατάφερε να επιβάλει τετελεσμένα στην Λιβύη, παραβιάζοντας, ακόμα μια φορά, το διεθνές δίκαιο. Στην πραγματικότητα η διεθνής κοινότητα προτίμησε να “κλείσε τα μάτια” στις τουρκικές παραβιάσεις στο εμπάργκο όπλων του ΟΗΕ και στην εμπλοκή Σύρων τζιχαντιστών στο λιβυκό μέτωπο.

Με αυτές τις βρώμικες μεθόδους η Τουρκία κατάφερε να διασώσει το καθεστώς Σαράτζ και την διεθνή του αναγνώριση. Ήταν ότι καλύτερο μπορούσε να πετύχει, πόσο μάλλον που το καθεστώς της Τρίπολης έμοιαζε στα όρια της πλήρους κατάρρευσης, μόλις έναν χρόνο πριν. Το ίδιο κατάφερε και στην Συρία, παρόλο που η Τουρκία εξακολουθεί και πληρώνει βαρύ φόρο αίματος ακόμα και σήμερα. Είναι ενδεικτικό πως την τουρκική κατοχή στο Αφρίν δεν μοιάζει να την έχουν “ξεχάσει” μόνο οι Ρώσοι, αλλά ακόμα και ο ίδιος ο Άσαντ!

Την στιγμή που είχε υποστηρίξει την ισλαμική αντιπολίτευση, τους ηττημένους του συριακού εμφυλίου, η Τουρκία κατόρθωσε και εξασφάλισε, έστω και περιορισμένα, κέρδη. Φυσικά δεν έφτασε να εγκαθιδρύσει την, εκατοντάδων χιλιομέτρων, “ζώνη ασφαλείας” που φιλοδοξούσε ο Ερντογάν, αλλά κατόρθωσε να αποτρέψει τόσο την δημιουργία κουρδικού κράτους, όσο και να πετύχει την μερική αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάνης, με την κατοχή εδαφών της συριακής επικράτειας. Δεν είναι και λίγα, με δεδομένους τους τυχοδιωκτισμούς του Ερντογάν.

Η τουρκική απειλή παραμένει

 Μπορεί ο Ερντογάν να είχε διακηρύξει πως το τουρκολιβυκό μνημόνιο που υπέγραψε με τον Σαράτζ καταργούσε την Συνθήκη των Σεβρών(!), αλλά μάλλον και ο ίδιος είχε κατανοήσει πως είναι πρακτικά ανεφάρμοστο. Δεν του το επιτρέπουν ούτε οι στρατιωτικοί συσχετισμοί στην Λιβύη, ούτε όμως και η ελληνική αποτροπή. Καθώς όμως η Τουρκία ερμηνεύει το διεθνές δίκαιο κατά το δοκούν, το τουρκολιβυκό μνημόνιο της είναι ένα χρήσιμο εργαλείο στο προπαγανδιστικό της οπλοστάσιο.

Γιατί μπορεί ο Ερντογάν να έχει, μέχρι τώρα, ενδοιασμούς να αρπάξει την ΑΟΖ της Κρήτης, δεν φαίνεται όμως να τους έχει για την ΑΟΖ της Κύπρου, καθώς οι δυνατότητες αποτροπής της Λευκωσίας είναι περιορισμένες. Για αυτό και προχωρά σε νέες γεωτρήσεις, που τελικώς μικρή σημασία έχει αν αποτύχουν. Ο Ερντογάν θα συνεχίσει να κινείται στην επιβολής της αναθεωρητικής του ατζέντας, θεωρώντας πως στο τέλος όλο και “κάτι θα πάρει”.

Η τακτική ίσων αποστάσεων της διεθνούς κοινότητας, του ανοίγει τις αναθεωρητικές ορέξεις. Έχει βάσιμους λόγους να πιστεύει πως ο κορονοϊός ανοίγει και πάλι το ενεργειακό παιχνίδι στην Μεσόγειο. Βεβαίως ο ο Τούρκος πρόεδρος φροντίζει πάντοτε να προσαρμόζει τα σχέδια του. Είναι ενδεικτικό πως έσπευσε να κλείσει το μέτωπο του Έβρου, μετά την αλματώδη άνοδο των κρουσμάτων στην Τουρκία.

Όμως, για την ώρα, ούτε η οικονομική κρίση, ούτε η έξαρση της πανδημίας φαίνονται αρκετά για να τον υποχρεώσουν να αναστείλει το σύνολο των αναθεωρητικών του σχεδίων. .Όμως η πρόσφατη επιστολή του Ερντογάν στον «φίλο» του Τραμπ, στην οποία ουσιαστικά εκλιπαρεί για την αμερικανική οικονομική στήριξη, ίσως είναι ενδεικτική του φόβου για το ενδεχόμενο να “σκάσει” στα χέρια του η ωρολογιακή βόμβα της τουρκικής οικονομίας.