Ο Ερντογάν ρίχνει δόλωμα την Αγιά Σοφιά στη “βαθιά Τουρκία”

Από μια και πλέον δεκαετία, γράφοντας για την Τουρκία, θεωρώ ως αξίωμα τη θέση του Χάντιγκτον για τη «φίλη και σύμμαχο» γείτονα. Η θέση αυτή είναι πως η Τουρκία είναι μια χώρα σε σχίσμα. Είναι και ισλαμική και δυτικότροπη. Το σχίσμα αυτό καθορίζει και την εσωτερική της πολιτική και την εξωτερική της προοπτική, μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.

Οι ΗΠΑ έχουν ακόμη την παραίσθηση πως η Ρωσία είναι μεγάλος εχθρός τους (ο Τραμπ την έχει αντικαταστήσει με την Κίνα) και αυτό βοηθά την Τουρκία να παίζει ακόμα το παιγνίδι του οχυρού κατά της επέκτασης της Ρωσίας στη Μεσόγειο. Έτσι μπορεί να παρουσιάζεται ως σύμμαχος και υπερασπιστής της Δύσης. Θεωρώ πως το σχίσμα Ισλάμ-κοσμικού κράτους αποτελεί το βαθύτερο κοινωνικοπολιτικό πρόβλημα της Τουρκίας. Ο Ερντογάν καταφέρνει να πείσει, έως πρόσφατα, ένα μεγάλο μέρος των Τούρκων πως και τα δύο αυτά είναι συμβατά και να το αποδείξει με γνώμονα την σημαντικότατη οικονομική ανάπτυξη της Τουρκίας επί των ημερών του.

Αυτό το πρόβλημα θα είναι και η κύρια αιτία της αποτυχίας της Τουρκίας στην προσπάθειά της να γίνει μια μεγάλη περιφερειακή δύναμη με διεθνή ακτινοβολία. Κατά καιρούς και ανάλογα με τις συγκυρίες, το φάντασμα του Ισλάμ, το παρελθόν και η άλλη όψη της χώρας εμφανίζεται στο προσκήνιο, μια και η γειτονιά είναι ισλαμική. Ο σουλτάνος Ερντογάν μπορεί κατά βούληση να μετατρέπεται σε χαλίφη των πιστών και να χρησιμοποιεί τα ισλαμικά του διαπιστευτήρια για να χειραγωγεί τους συντηρητικούς πολίτες, που αισθάνονται πως η θρησκεία είναι γι’ αυτούς σημαντικό μέρος της ταυτότητας τους.

Ο σουλτάνος, τους τελευταίους μήνες, έχει σοβαρά και δυσεπίλυτα προβλήματα, όλα δικά του δημιουργήματα. Έχει μια στρατιωτική επιχείρηση στη Συρία κατά των Κούρδων με σοβαρές εντάσεις ανάμεσα σε αυτόν και τον Πούτιν. Έχει μια οικονομική κρίση με πτώση της λίρας, σοβαρό πληθωρισμό και μικρά συναλλαγματικά αποθέματα. Έχει εμπλακεί στον εμφύλιο της Λιβύης, με αντικείμενο τον έλεγχο των πηγών ενέργειας της Ανατολικής Μεσογείου. Τέλος, στο εσωτερικό έχασε εκλογικά τις μεγάλες πόλεις.

Με κακή διαχείριση της πανδημίας τα προβλήματά του αυξήθηκαν. Οι δημοσκοπήσεις δεν είναι ευνοϊκές. Στον ορίζοντα, έχουν παρουσιαστεί τρεις ικανοί πολιτικοί αντίπαλοι: ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, ο πρώην πετυχημένος υπουργός Οικονομικών Μπαμπατζάν και ο πρώην υπουργός Εξωτερικών και πρωθυπουργός, Νταβούτογλου. Ένας τρόπος λοιπόν για να συσπειρώσει τους οπαδούς του είναι το χαρτί του Ισλάμ.

Το δόλωμα του “καλού” μουσουλμάνου

«Το επιθυμούμε. Να είστε υπομονετικοί. Θα τα καταφέρουμε μαζί». Αυτό ήταν το τουίτ του Φαχρετίν Αλτούν, εκπροσώπου επικοινωνίας του Ερντογάν στις 10 Μαΐου 2020. Στο μήνυμα είχε προστεθεί και μια φωτογραφία της Αγίας Σοφίας. Για τους ισλαμιστές η Αγία Σοφία ως μουσείο αποτελεί κάρφος στους οφθαλμούς τους. Η του Θεού Σοφία, η μεγαλύτερη χριστιανική εκκλησία έως τον 16ο αιώνα έγινε τζαμί από τον Μωάμεθ τον Πορθητή την μέρα της Αλώσεως την 29η Μαΐου 1453. Στις 24 Νοεμβρίου του 1934 έγινε μουσείο.

Το 1453 τα υπέροχα ψηφιδωτά του ναού καλύφθηκαν από επιχρίσματα και η αποκάλυψή τους έγινε σταδιακά μετά το 1934 και όχι όλων. Οι Τούρκοι ισλαμιστές θεωρούν ιερό σκοπό την επαναφορά του ναού σε τζαμί. Είναι το τελευταίο αίτημά τους μετά την ελεύθερη χρήση της μαντίλας και στα σχολεία και την πλήρη ενεργοποίηση των Ιμάμ-χατίπ, των θρησκευτικών σχολείων.

Την επόμενη του προαναφερθέντος τουίτ, ο Ερντογάν εμφανίστηκε στην τηλεόραση σε βίντεο να διαβάζει στα αραβικά, φωναχτά, το ιερό Κοράνιο, κάνοντας το διάβασμα ολόκληρου του βιβλίου, όπως πρέπει να γίνεται κατά τη διάρκεια του Ραμαζανιού. Έχουμε εδώ μια ολοφάνερη πολιτική προπαγάνδα, απευθυνόμενη προς τους πιστούς. Δείχνει πόσο “πιστός” και “καλός” μουσουλμάνος είναι ο πρόεδρος και πόσο πιστεύει κι αυτός πως η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί είναι και δικός του πόθος. Το Ραμαζάνι ήταν μια καλή περίοδος για να εκφραστούν τέτοιες όψεις του σουλτάνου.

Αντιδράσεις ή προβοκάτσιες;

Στις 20 Μαΐου, οι κάτοικοι διαφόρων περιοχών της Σμύρνης, έκπληκτοι άκουγαν από τα μεγάφωνα τζαμιών (ήταν κλειστά λόγω κορωνοϊού) να ακούγεται το Bella Ciao, γνωστό τραγούδι της Αριστεράς και στην Τουρκία. Αυτό αμέσως αναζωπύρωσε το αίτημα για την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί. Σε ένα λογαριασμό με όνομα “Ισλαμική Άποψη” ο İslâmî Bakış Açısı έστειλε ένα τουίτ: «Σαν απάντηση σε αυτή τη βρωμερή επίθεση κατά των τζαμιών μας και της κλήσης για προσευχή ας ανοίξουμε την Αγία Σοφία στην ισλαμική λατρεία, ώστε αυτά τα υπολείμματα των Ελλήνων να πάρουν ένα μάθημα».

Οι εκφράσεις “υπολείμματα των Ελλήνων”, ή “Σμύρνη η Άπιστη” είναι οι υποτιμητικές εκφράσεις για τη Σμύρνη, η οποία έως το 1922 είχε κατά πλειοψηφία μη ισλαμικό πληθυσμό, στον οποίο πλειοψηφούσαν οι Έλληνες. Την επομένη υπήρξε και δεύτερο επεισόδιο με τραγούδια από άλλα δύο τζαμιά, αυτή τη φορά με τραγούδια διαμαρτυρίας μιας Τουρκάλας τραγουδίστριας. Αμέσως η κεντρική θρησκευτική υπηρεσία ανακοίνωσε πως αποσυνέδεσε το κεντρικό σύστημα μετάδοσης από τα τζαμιά, ώστε να μην υπάρξει ξανά παραβίαση του συστήματος.

Οι εφημερίδες του κυβερνώντος κόμματος αποκάλεσαν το γεγονός βρωμερό σκάνδαλο και προβοκάτσια κατά του Ραμαζανιού και του θρησκευτικού συναισθήματος του λαού. Πολλοί, με κοσμική προδιάθεση, το είδαν ως αστείο. Κάποιοι γέλασαν, κάποιοι το καταδίκασαν. Ήταν το γεγονός μια αντίδραση στην θρησκευτική προπαγάνδα του Ερντογάν, ή μια προβοκάτσια για να συνασπιστούν πιο δυναμικά οι οπαδοί του; Το βέβαιο είναι πως η συζήτηση για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί και η εμφάνιση του Ερντογάν να απαγγέλλει το Κοράνι είναι σήματα προς συγκεκριμένη κατεύθυνση: ότι το Ισλάμ είναι ασφαλές και κυρίαρχο με τη διακυβέρνησή του.

Ο σουλτάνος ποντάρει ξανά στο Ισλάμ

Η 29η Μαΐου ήταν μια ευκαιρία να μετατραπεί η Αγία Σοφίας σε τζαμί. Την διευκόλυνε και το γεγονός πως το άνοιγμα των τζαμιών θα γίνει στις 29 Μΐου κι όχι στις 12 Ιουνίου όπως ήταν προγραμματισμένο. Δεν είναι απλή κίνηση. Η Αγία Σοφία είναι μνημείο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Υποτίθεται πως οι χριστιανικές εκκλησίες θα διαμαρτυρηθούν –αμφιβάλλω– γιατί μέχρι τώρα δεν διαμαρτύρονται για τα πογκρόμ κατά των χριστιανών της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής.

Οι χριστιανικές εκκλησίες έχουν μάλλον εκλείψει από την δυναμική της πολιτικής με το Ισλάμ. Άλλωστε, κάθε κριτική κατά του Ισλάμ έχει την επιγραφή “ισλαμοφοβία” και η πολιτική ορθότης την απαγορεύει. Κάθε αντίθετη γνώμη είναι έκφραση φασιστικής νοοτροπίας! Η μετατροπή όμως του μουσείου σε τζαμί σημαίνει πως θα πρέπει να καλυφθούν και πάλι τα υπέροχα ψηφιδωτά, διότι στο Ισλάμ δεν επιτρέπεται η λατρεία σε χώρους με εβραϊκά ή χριστιανικά σύμβολα.

Δεν μιλάμε βέβαια για παγανιστικά, βουδιστικά, ινδουιστικά, ή σινικών δοξασιών. Αυτά πρέπει να κατεδαφίζονται και τα σύμβολα να καταστρέφονται. Μια τέτοια πράξη δεν συνάδει με την προπαγάνδα της “αγαθής δύναμης” που προβάλλει η Τουρκία. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως ο Ερντογάν είναι ιδεοληπτικός, πιστός ισλαμιστής, αλλά και πραγματιστής πολιτικός.

Αυτή τη στιγμή χρειάζεται οικονομική στήριξη και θα κάνει τα πάντα για να τη βρει, γιατί αλλιώς θα καταλήξει στο ΔΝΤ, κάτι που απεύχεται όπως ο διάβολος το λιβάνι. Αυτό θα σηματοδοτήσει την επιστροφή στην προ-Ερντογάν εποχή, με την οικονομική αποτυχία του να τροφοδοτεί την αντιπολίτευση. Εκτιμώ, λοιπόν, πως ο Ερντογάν δεν πρόκειται σήμερα να κηρύξει την Αγία Σοφία τζαμί, αλλά δεν αποκλείω να μας το φυλάει σαν “δώρο” για τα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης. Η Επιτροπή ας το έχει υπόψη της.

---

Ιστορική σημείωση:
Οι Ρώσοι δεν έγιναν χριστιανοί ορθόδοξοι το 980 μ.Χ. επειδή επείσθησαν για την ορθότητα του δόγματος της Αγίας Τριάδος, αλλά επειδή εντυπωσιάστηκαν από τη μεγαλοπρέπεια και τον πλούτο της λειτουργίας στην Αγία Σοφία. Ας σημειωθεί ότι την ίδια χρονολογία, η τουρκική σαμανιστική φυλή του Οθμάν, στις όχθες της Κασπίας, ασπάζονταν το Ισλάμ.