Ο Ερντογάν στο “σημείο μηδέν” – “Ζεσταίνεται” η Συμφωνία των Αδάνων

Οι εξελίξεις από το πολεμικό μέτωπο της Συρίας είναι πλέον καταιγιστικές. Τα πράγματα σίγουρα περιπλέκονται για τις πολεμικές επιχειρήσεις του τουρκικού στρατού στην βόρεια Συρία, που ξεκίνησαν από την περασμένη Τετάρτη. Οι επιχειρήσεις έχουν στόχο τις θέσεις των Κούρδων του YPG στα τουρκοσυριακά σύνορα, τον “τρομοκρατικό διάδρομο”, όπως λέει χαρακτηριστικά ο Ερντογάν. Η Άγκυρα φιλοδοξεί να εγκαθιδρύσει μία “ζώνη ασφαλείας” κατά μήκος των συνόρων.

Είναι σίγουρα πολύ νωρίς να μιλήσουμε για “Βιετνάμ” της Τουρκίας. Στην πραγματικότητα ο δεύτερος μεγαλύτερος στρατός του ΝΑΤΟ, έχοντας στο πλευρό του Σύριους τζιχαντιστές, πολεμάει Κούρδους αντάρτες που κυρίως διαθέτουν ελαφρύ οπλισμό. Όμως, είναι τέτοια η πολυπλοκότητα της συριακής σύγκρουσης και τόσοι πολλοί οι παίκτες, που θυμίζει τον εμπόλεμο Λίβανο στα τέλη της δεκαετίας του ’70.

Ένας ισχυρός παίχτης είναι σίγουρα ο Μπασάρ αλ Άσαντ. Ο Άσαντ, που στις αρχές του πολέμου “μέτραγε μέρες”, ελέγχει σήμερα το συντριπτικά μεγαλύτερο τμήμα της συριακής επικράτειας, για την ακρίβεια όλη τη Συρία εκτός από την επαρχία Ιντλίμπ και τις κουρδικές περιοχές. Το συριακό καθεστώς δεν είναι πλέον απομονωμένο στον αραβικό κόσμο. Αυτό έδειξε η στάση του Αραβικού Συνδέσμου, η οποία καταδίκασε την τουρκική εισβολή στην Συρία.

Προφανώς, ο Σύριος πρόεδρος δεν επιθυμεί τους Τούρκους στα πόδια του, αλλά θα επιδιώξει να εκμεταλλευτεί τις περιστάσεις. Κληρονόμησε την πανουργία και τον μακιαβελισμό του πατέρα του Χαφέζ, του ιστορικού ιδρυτή του μπααθικού καθεστώτος. Διότι οι Κούρδοι, ξεχασμένοι(;) πλέον από τις μεγάλες δυνάμεις, είναι εκ των πραγμάτων υποχρεωμένοι να στραφούν στην Δαμασκό, όπως δείχνουν και οι τελευταίες εξελίξεις.

Οι Κούρδοι στρέφονται στον Άσαντ

Οι κουρδικές αρχές ήρθαν σε συμφωνία με την Δαμασκό για την ανάπτυξη σημαντικού αριθμού κυβερνητικών στρατευμάτων στις περιοχές που ελέγχουν. Δυνάμεις του συριακού στρατού παρατάχθηκαν και στην στρατηγικής σημασίας πόλη Μάνμπιτζ, έναν από τους κύριους στόχους της τουρκικής επίθεσης. Οι δίαυλοι επικοινωνίας Κούρδων-Δαμασκού δεν πρέπει να προκαλούν εντύπωση. Ιστορικά το καθεστώς Άσαντ δεν έχει συνδεθεί με μαζικές σφαγές εις βάρος των Κούρδων, όπως το καθεστώς του Σαντάμ Χουσείν στο Ιράκ.

Οι Κούρδοι της Συρίας κράτησαν ουδέτερη στάση στον συριακό εμφύλιο. Συμμάχησαν με τους Αμερικανούς για να πολεμήσουν τους τζιχαντιστές, δεν έστρεψαν όμως τα όπλα κατά των κυβερνητικών δυνάμεων. Αρχικά η Δαμασκός χαρακτήριζε προδότες τους Κούρδους, λόγω της συμμαχίας τους με τις ΗΠΑ, αλλά στην πορεία μετρίασε την ρητορική της. Τελευταία μιλούσε για «παραστρατημένα παιδιά της Συρίας».

Στις αρχές του 2018, ο Άσαντ είχε έρθει σε συμφωνία με τους Κούρδους για την αποστολή δυνάμεων του συριακού στρατού στο Αφρίν. Μία κίνηση που θα λειτουργούσε ως ανάχωμα της επικείμενης εισβολής του τουρκικού στρατού στην συριακή πόλη. Τότε, όμως, τα σχέδια της Δαμασκού είχαν συναντήσει την παρασκηνιακή αντίδραση της Μόσχας. Τελικά ο Άσαντ απέστειλε ορισμένες δυνάμεις Σύρων παραστρατιωτικών, που αποτέλεσαν εύκολη λεία για τα τουρκικά στρατεύματα.

Όμως, αυτή την φορά φαίνεται πως η Μόσχα υποστηρίζει τις διαπραγματεύσεις Κούρδων-Άσαντ. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που οι συνομιλίες των δύο πλευρών πραγματοποιήθηκαν, υπό άκρα μυστικότητα, σε ρωσική στρατιωτική βάση. Η Ρωσία δείχνει ανοχή στη νέα εισβολή της Τουρκίας, μέχρι όμως ενός σημείου. Η παράταξη των δυνάμεων του συριακού στρατού, εκ των πραγμάτων, θέτει ορισμένα όρια στην τουρκική επιχείρηση.

Η διφορούμενη στάση των Ρώσων

Ο Ερντογάν, ωστόσο, φέρεται σαν μην συνέβη τίποτα. Σε ομιλία του στο Μπακού δήλωσε πως «όπου υψώνεται η τουρκική σημαία δεν κατεβαίνει ποτέ». Ταυτόχρονα ισχυρίστηκε πως ο Ρώσος ομόλογος του δείχνει μία «θετική προσέγγιση» στα τουρκικά σχέδια. Δηλαδή, από την μία πλευρά η Μόσχα υποστηρίζει τη εδαφική ακεραιότητα της Συρίας, αλλά από την άλλη βλέπει με θετική προσέγγιση την κλιμάκωση των πολεμικών επιχειρήσεων της Τουρκίας στην Συρία!

Και όμως ο Τούρκος πρόεδρος έχει δίκιο! Οι Ρώσοι διαδραματίζουν παρασκηνιακό ρόλο, προκειμένου να μην βρεθούν αντιμέτωπες οι δυνάμεις της Άγκυρας με τα συριακά στρατεύματα. Σκοπός της Μόσχας είναι να λειτουργήσουν οι δυνάμεις του καθεστώτος εξισορροπιστικά στην σύγκρουση Τουρκίας-Κούρδων. Βλέπουμε πως ο συριακός στρατός μένει ουδέτερος παρατηρητής στις μάχες που εξακολουθούν να μαίνονται.

Μέχρι πρότινος, η Ρωσία εξακολουθούσε να μην καταδικάζει σθεναρά την τουρκική εισβολή, μπλοκάροντας στον ΟΗΕ τα σχετικά ψηφίσματα. Χαρακτηριστικά, όταν σύμβουλος του Ρώσου προέδρου ρωτήθηκε αν η εισβολή της Τουρκίας συνάδει με την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας, αρκέστηκε να απαντήσει σιβυλλικά με την φράση «όχι ακριβώς». Πάντως, τις τελευταίες ώρες η Μόσχα αρχίζει να υιοθετεί όλο και πιο αυστηρούς τόνους έναντι της τουρκικής εισβολής, με τον ειδικό απεσταλμένο της ρωσικής κυβέρνησης να την χαρακτηρίζει απαράδεκτη.

Νίκη θέλει ο Ερντογάν

Εκτός της Ρωσίας, στάση φαίνεται να αλλάζουν και οι ΗΠΑ. Ο πρόεδρος Τραμπ, πιεζόμενος και από τις σφοδρές αντιδράσεις στο εσωτερικό, επέβαλε οικονομικές κυρώσεις εις βάρος της Άγκυρας. Οι κυρώσεις μπορούν να χαρακτηριστούν ήπιες, αλλά πλέον οι ΗΠΑ φαίνονται διατεθειμένες να πιέσουν για μία πολιτική διευθέτηση της σύγκρουσης. Σ’ αυτή την κατεύθυνση κινείται η έκτακτη επίσκεψη του Αμερικανού αντιπροέδρου Μάικ Πενς στην Τουρκία, που ανακοινώθηκε πριν μερικές ώρες.

Το πρόβλημα για τον Τούρκο πρόεδρο είναι πως έχει φτάσει στο “σημείο μηδέν”. Εάν υποχωρήσει θα έχει τεράστιο πολιτικό κόστος. Εάν συνεχίσει την προέλαση, όπως απειλεί, παίρνει το ρίσκο ενός πολεμικού αδιεξόδου. Όπως δείχνουν οι προκλητικές χειρονομίες των Τούρκων αθλητών, η τουρκική κοινή γνώμη έχει καταληφθεί από εθνικιστικό πυρετό. Δεν είναι όμως σίγουρο ότι θα κρατήσει την ίδια στάση, εάν ο πόλεμος δεν εξελιχθεί σε μία γρήγορη και εύκολη νίκη. Μία λύση θα μπορούσε να είναι η επαναφορά της Συμφωνίας των Αδάνων του 1998, ανάμεσα στην Άγκυρα και την Δαμασκό.

Η συμφωνία, ένα είδος “συμφώνου μη επίθεσης” Τουρκίας-Συρίας, προέβλεπε την απομάκρυνση των στρατιωτικών δυνάμεων του PKK και του YPG από τα τουρκοσυριακά σύνορα, ακόμα και με χρήση βίας από την πλευρά της Άγκυρας. Σε κάποιο βαθμό μπορούμε να ισχυριστούμε πως αυτό ακριβώς βλέπουμε να διαδραματίζεται τις τελευταίες ώρες στην Συρία. Δεν είναι ό,τι θα επιθυμούσε ο Ερντογάν, αλλά δεν πρέπει να εκπλαγούμε αν την παρουσιάσει σαν “νίκη”. Διεθνείς αναλυτές σημειώνουν πως η Μόσχα βλέπει την Συμφωνία των Αδάνων ως έναν λογικό συμβιβασμό.

Εξάλλου, βλέπουμε πως τουρκική κυβέρνηση επιδιώκει διαύλους επικοινωνίας με τον Άσαντ, ο οποίος έχει εξελιχθεί στο “αγαπημένο παιδί” της τουρκικής αντιπολίτευσης. Βέβαια, με δεδομένη την πολυπλοκότητα της συριακής σύγκρουσης και τον εκρηκτικό χαρακτήρα του Ερντογάν, μοιάζει παρακινδυνευμένη η παραμικρή πρόβλεψη. Ο βασικός λόγος είναι πως η επαναφορά της συμφωνίας που προαναφέραμε, προφανώς και θα προβλέπει την αποχώρηση των τουρκικών δυνάμεων κατοχής από την Συρία. Κάτι που δεν είναι βέβαιο ότι είναι διατεθειμένος να πράξει ο Τούρκος πρόεδρος. Άλλωστε, όπως είπε και ο ίδιος, «όπου υψώνεται η τουρκική σημαία δεν κατεβαίνει ποτέ»…