Ο Ερντογάν στον «βούρκο» της Συρίας

Μπορεί στην Ελλάδα η είδηση να περνάει στα ψιλά, ωστόσο διεθνώς, η νέα φάση του πολέμου της Συρίας και με βάση τη Συρία κυριαρχεί. Η Ιντλίμπ, ύστατο προπύργιο του συρφετού, “μετριοπαθούς” αντιπολίτευσης και φανατικών τζιχαντιστών, ταλαντεύεται μεταξύ του να αποτελέσει το θέατρο της τελευταίας φάσης του πολέμου στη Συρία και μιας εύθραυστης προσπάθειας αποφυγής περαιτέρω έντασης.

Αν επρόκειτο απλά για τον πόλεμο στη Συρία ίσως θα ήταν λογικό να είναι κανείς αρκετά αισιόδοξος. Όσο όμως αυτός ο πόλεμος οδεύει προς τη λήξη του, οι άλλοι δύο πόλεμοι- για, και με βάση τη Συρία- εντείνονται. Αυτοί οι δύο υποκρυπτόμενοι πόλεμοι θα κρίνουν τι θα συμβεί στο πεδίο των μαχών, εν τέλει.

Άλλωστε, εδώ και καιρό, με επιχειρήματα που δε βρίσκουν το παραμικρό έρεισμα στο διεθνές δίκαιο, οι ΗΠΑ και οι «δυτικοί» σύμμαχοί τους “επιδίδουν” τελεσίγραφα- συνοδεία, παρανόμων ισραηλινών βομβαρδισμών στη Συρία. Άλλοτε η χρήση χημικών όπλων από το συριακό στρατό -με τη σκηνοθεσία τέτοιων «επιθέσεων» να έχει ξεκινήσει ήδη σύμφωνα με την κυβέρνηση της Ρωσίας- και άλλοτε οποιαδήποτε επιχείρηση απελευθέρωσης συριακού εδάφους τίθενται ως όρια δικαιολόγησης μιας νέας επίθεσης εναντίον της Συρίας και των κρατικών δομών της.

Είναι προφανές ότι η αγωνία των ΗΠΑ και των συμμάχων τους δεν αφορά στην ίδια συριακή κυβέρνηση, τουλάχιστον όχι κυρίως.  Η μεγάλη αγωνία τους αφορά στην ευρύτερη περιοχή, το Ιράν και τις απαιτήσεις του Ισραήλ- όπως και των λόμπι του στις ΗΠΑ- πρώτα για ανάσχεση της παρουσίας του πρώτου και έπειτα για αλλαγή καθεστώτος.

Πεδίο δοκιμών και αντοχών

Σε ό,τι αφορά δε, το παγκόσμιο, μεγάλο παιχνίδι, η υπόθεση της Συρίας συνιστά πεδίο δοκιμής της αντοχής της Ρωσίας στην πίεση των ΗΠΑ, της τυχόν διάθεσης της Κίνας να διαδραματίσει πιο ενεργό γεωπολιτικά, ρόλο, πέρα από την άμεση περιοχή ενδιαφέροντός της αλλά εν τέλει και της συνοχής του ίδιου του μπλοκ της «Δύσης» και των συμμάχων της.

Σε αυτό το πολυεπίπεδο παιχνίδι, η Τουρκία του Ερντογάν «παίζει» στα όρια των δικών της αντοχών όπως και των αντοχών των παλαιών και νέων συμμάχων της. Από τη μια στέλνει στρατό, δίνοντας έτσι υπόρρητες υποσχέσεις προστασίας των ελεγχόμενων από την ίδια Ισλαμιστών, τις οποίες όμως αν δεν τις κρατήσει θα τις πληρώσει ακριβά στο εσωτερικό της. Άλλωστε, ο τουρκικός στρατός, χωρίς εγγυήσεις από ισχυρές δυνάμεις- Ρωσία ή/και ΗΠΑ- δεν πρόκειται να εμπλακεί σε μια μείζονα σύγκρουση.

Από την άλλη, επιδιώκει συνεννόηση με τη Ρωσία και το Ιράν, ώστε να αποφευχθεί η στρατιωτική επιχείρηση σην Ιντλίμπ και να μη χρειαστεί να διαλέξει πλευρά σε μια πιθανή επίθεση των ΗΠΑ και των συμμάχων τους.

Σε αυτή τη βάση φαίνεται να πετυχαίνει μια μερική σύμπτωση απόψεων με τη Ρωσία, η οποία επίσης επιθυμεί την αποφυγή της κλιμάκωσης. Εξ ου και η συμφωνία Πούτιν- Ερντογάν για ουδέτερη ζώνη μεταξύ κυβερνητικών στρατευμάτων και “αντιπολίτευσης”, με Ρωσό- τουρκική επιτήρηση.

Η συνεννόηση έχει τα όριά της

Ωστόσο δεν πρέπει να υπερτιμούμε το βάθος και την αντοχή αυτής της συνεννόησης. Τούτο, όχι μόνο λόγω της εμφανούς καχυποψίας μεταξύ των δύο πλευρών αλλά και επειδή- δεδομένου του μεγάλου παιχνιδιού που παίζεται στη βάση του πολέμου για τη Συρία- οι ΗΠΑ δε θα μείνουν άπραγες μπροστά σε μια συνεννόηση για τη Μέση Ανατολή, δυνάμεων που δεν ελέγχουν – τουλάχιστον όχι απολύτως. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να προβοκάρουν περαιτέρω, άμεσα ή έμμεσα, την κατάσταση στη Συρία, και η Τουρκία θα αποδειχτεί ένας από τους πλέον αδύναμους κρίκους στο ενδεχόμενο αμερικανικών πιέσεων.

Στην περίπτωση μεθοδευμένης κλιμάκωσης του πολέμου, οι ΗΠΑ θα απαιτήσουν με ακόμα μεγαλύτερη ένταση από την Τουρκία σαφή θέση υπέρ τους. Τόσο το καρότο, όσο και το μαστίγιο είναι γνωστά- τουλάχιστον σε μεγάλο βαθμό- και ισχυρά, καθώς αφορούν την πορεία της τουρκικής οικονομίας, έναν τομέα δηλαδή, στον οποίο η Ρωσία δύσκολα μπορεί να βοηθήσει τον Ερντογάν.

Η Τουρκία μπορεί να κινηθεί βεβαίως περαιτέρω προς τη Ρωσία στο αμιγώς γεωπολιτικό πεδίο. Η οικονομία ης όμως εν τέλει θα θέσει τα όρια της ευελιξίας της και αυτή τη στιγμή δε φαντάζουν μεγάλα. Οι παραπάνω συνθήκες, μαζί με τη διαφαινόμενη μακρόχρονη εμπλοκή στην Αφρίν και τις οικονομικές πιέσεις συνθέτουν αυτό που μπορεί να εξελιχτεί για τον Ερντογάν σε έναν πραγματικό «βούρκο».

Όσο ο πόλεμος με βάση τη Συρία θα συνεχίζεται θα αποδεικνύεται πόσο επικίνδυνη υπήρξε η επιδίωξή του Ερντογάν να καταστεί ο ρυθμιστής της Μέσης Ανατολής. Επιπλέον φαίνεται γιατί και πώς, η απότομη αλλαγή συμμαχιών, με οπορτουνιστικά κίνητρα, χωρίς καλή αντίληψη των διεθνών και περιφερειακών συσχετισμών και χωρίς επαρκή στρατηγικό σχεδιασμό μπορεί να μετατρέψουν τον επιδιωκόμενο θρίαμβο σε συμφορά.

Ο Τούρκος πρόεδρος επιδιώκει ενόψει όλων αυτών να κερδίσει χρόνο, άλλοτε με τη βοήθεια της Ρωσίας και άλλοτε της Ευρώπης. Ο χρόνος όμως από μόνος του μπορεί κάλλιστα, αντί να τον ισχυροποιεί να τον φθείρει.