Ο γεωπολιτικός νάνος σε σημείο καμπής

Αμέσως μετά την επεισοδιακή συνάντηση μεταξύ Τραμπ και Ζελένσκι στην Ουάσιγκτον για το ουκρανικό ζήτημα, αντέδρασαν στο τελεσίγραφο Τραμπ σε σύνοδο που διοργάνωσε το Λονδίνο υπέρ της Ουκρανίας, αλλά απ’ ό,τι φάνηκε, η αμυντική πρωτοβουλία αυτή θα καταρρεύσει ως άλλη Γραμμή Μαζινό. Όπως όλα τα υπόλοιπα δαιδαλώδη συστήματα της ΕΕ, έτσι και η αρχιτεκτονική πίσω από την ανύπαρκτη έως τώρα πανευρωπαϊκή άμυνα είναι τόσο θεμελιωδώς ελλαττωματική που η πρωτοβουλία μοιάζει καταδικασμένη να αποτύχει ευθύς εξαρχής.

Αφ’ ενός, η θέση της ΕΕ για το ουκρανικό ζήτημα είναι εντελώς υποκριτική δεδομένου ότι εθελοτυφλεί στην συνεχιζόμενη κατοχή ενός κράτους-μέλους της, για μισό αιώνα τώρα. Αφ’ ετέρου, η τουρκική απειλή για casus belli εναντίον της Ελλάδος εάν επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια, όπως κάνουν όλα τα υπόλοιπα κράτη σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, παραμένει ο ελέφαντας στο δωμάτιο σε κάθε ευρωπαϊκή σύνοδο κορυφής. Συνεπώς, πώς είναι ποτέ δυνατόν μια ένωση κρατών που δεν μπορεί ή δεν θέλει να ασχοληθεί με ζωτικές απειλές που αντιμετωπίζουν τα ίδια τα μέλη της να μπορέσει να προβάλει ισχύ στο εξωτερικό;

Οι πρόσφατες δηλώσεις της επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Κάγιας Κάλας ότι η Τουρκία παίζει «κεντρικό ρόλο στην ευρωπαϊκή ασφάλεια» αποδεικνύουν ότι είναι είτε εντελώς άσχετη ή υποσκάπτει επίτηδες την αμυντική συνοχή της ΕΕ. Σε κάθε περίπτωση, ο σχεδιασμός της ευρωπαϊκής πολιτικής από τέτοια φαιδρά πρόσωπα εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για το σημερινό βρυξελλιώτικο συνονθύλευμα των 27 κρατών-μελών, ειδικά για ευάλωτα μέλη όπως η Ελλάδα και η Κύπρος.

Ο κ. Ζελένσκι μπορεί να μην διαθέτει την πολιτική οξυδέρκεια του Ουίνστον Τσόρτσιλ, αλλά ακόμη και αυτός θα διαισθάνθηκε πόσο απροετοίμαστη είναι η Ευρώπη να προβάλει οποιαδήποτε ουσιαστική αντίσταση στην ρωσική επέλαση, πράγμα που εξηγεί γιατί ανέκρουσε πρύμναν σχεδόν αμέσως και συμφώνησε με την αμερικανική πρόταση για προσωρινή κατάπαυση του πυρός και αξιοποίηση των ουκρανικών σπανίων γαιών από τις ΗΠΑ.

Η Σύνοδος του Λονδίνου

Φυσικά, η ειρωνεία της υπόθεσης είναι ότι οι περισσότερες χώρες που συμμετείχαν στην σύνοδο του Λονδίνου προέρχονται από μια διακρατική ένωση από την οποία αποχώρησε η Μεγάλη Βρετανία, ενώ παρούσα ήταν και η Τουρκία, η οποία εξακολουθεί να κατέχει ευρωπαϊκό έδαφος, ιδιοποιείται ευρωπαϊκά χωρικά ύδατα και εργαλειοποιεί το λαθρομεταναστευτικό… Και μόνο η θέα του ετερόκλητου αυτού συρφετού αρχηγίσκων να καταστρώνουν σχέδιο άμυνας σαν να ράβουν κουρελού ενδέχεται να φόβισε τον κ. Ζελένσκι περισσότερο από τον οποιοδήποτε ρωσικό υπερηχητικό πύραυλο.

Όμως, τα παχιά λόγια των Ευρωπαίων περί αποστολής δικών τους στρατευμάτων στο ουκρανικό μέτωπο αποτελεί μόνο την μισή ιστορία. Η αστάθεια της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής τα τελευταία χρόνια πλήττει την αξιοπιστία των ΗΠΑ. Δεν περιορίζεται το πρόβλημα στον ιδιοσυγκρασιακό χαρακτήρα του κ. Τραμπ, καθώς οι προκάτοχοί του δημιούργησαν περισσότερα προβλήματα απ’ ό,τι έλυσαν με τις πολιτικές τους… είτε αναφερόμαστε στους βομβαρδισμούς της Γιουγκοσλαβίας από τον κ. Κλίντον, την διαχείριση της Μέσης Ανατολής από τους κ.κ. Μπους και Ομπάμα, που γέννησε το ISIS και έθεσε αναρίθμητες ζωές Χριστιανών και άλλων μειονοτήτων σε κίνδυνο ή την άφρονα κλιμάκωση της κόντρας με την Ρωσία από τον κ. Μπάιντεν.

Κατά κάποιον τρόπο, η σκληρή κριτική που εξαπολύει ο κ. Τραμπ κατά της ΕΕ και η απαίτησή του να αναλάβει η Ευρώπη τα της άμυνάς της αποτελεί μια ευκαιρία για την Γηραιά Ήπειρο να “ξεβολευτεί” και να κάνει ουσιαστικά βήματα προς την δημιουργία ενός ενιαίου αμυντικού δόγματος – κάτι που δεν διαθέτουν οι Βρυξέλλες ως τώρα, καθιστώντας τες γεωπολιτικό νάνο. Την ίδια στιγμή, όμως, η ανάγκη γεωπολιτικής ενηλικίωσης υποχρεώνει την ΕΕ να λύσει συστημικά ελαττώματα στην αρχιτεκτονική της και να αναθεωρήσει την κυρίαρχη ως σήμερα νοοτροπία της.

Κρίσιμη καμπή για την ΕΕ

Για παράδειγμα, οι ευρωπαϊκοί θεσμοί έχουν επιδείξει τεράστια ιδιοτέλεια και υποκρισία σε προηγούμενες κρίσεις, όπως η οικονομική κρίση στην Ελλάδας (για την οποία ευθύνονται οι ίδιοι εν μέρει), το μεταναστευτικό ή η αναζήτηση εναλλακτικών πηγών ενέργειας. Ακόμη και τώρα, όπου οι ισλαμοφασίστες που σπονσοράρει η Άγκυρα προβαίνουν σε απάνθρωπες εθνοκαθάρσεις στην Συρία, η ΕΕ καλεί τον αρχηγό τους Αλ-Τζο(γ)λάνι σε σύσκεψη για να τον χρηματοδοτήσει(!), ενώ παράλληλα ετοιμάζεται να πουλήσει προηγμένα όπλα και να εμβαθύνει την αμυντική συνεργασία με την Τουρκία, που απειλεί ανοικτά την Ελλάδα, κατέχει τμήμα της Κύπρου και προετοιμάζεται για μελλοντική σύρραξη με το Ισραήλ.

Με τέτοιους εταίρους…τι να τους κάνεις τους εχθρούς… Φυσικά, η απανωτές διπλωματικές γκάφες της Αθήνας και η υποχωρητικότητά της απέναντι στην Άγκυρα στέλνουν τα λάθος μηνύματα προς τα έξω, δίνοντας στους ιδιοτελείς Ευρωπαίους εταίρους της την αφορμή που έψαχναν να κάνουν κερδοφόρες συναλλαγές με την Τουρκία εις βάρος των ελληνικών και κυπριακών συμφερόντων.

Η σημερινή ΕΕ είναι ανέτοιμη να αντιμετωπίσει απειλές για την ασφάλειά της και ο κ. Τράμπ το αντιλήφθηκε από την πρώτη στιγμή. Τώρα που είναι υποχρεωμένο να ξεπεράσει την ξιπασιά του και να λάβει σοβαρά μέτρα για την ίδρυση μιας πανευρωπαϊκής αμυντικής πολιτικής, το ευρωιερατείο πρέπει είτε να προωθήσει ριζικές τομές που θα υποχρεώσουν κάποια πιο ισχυρά κράτη-μέλη να αλλάξουν την μέχρι σήμερα ιδιοτελή συμπεριφορά τους, ή να ρισκάρει την διάλυση του μπλοκ. Προς το παρόν, το δεύτερο σενάριο μοιάζει να συγκεντρώνει περισσότερες πιθανότητες.