Ο Κασόγκι και το γεωπολιτικό παζλ στη Μέση Ανατολή

Έναν μήνα μετά την δολοφονία του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι αλλάζει, όπως φαίνεται,  το γεωπολιτικό σκηνικό στην Μέση Ανατολή. Ουάσινγκτον και Άγκυρα δείχνουν να βρίσκονται σε μία διαδικασία επαναπροσέγγισης, ενώ παραλλήλως ακούγονται φωνές από την Δύση για τον τερματισμό του πολέμου που διεξάγει, κυρίως το Ριάντ, στην Υεμένη. Ο Ερντογάν επιχειρεί, αν δεν το έχει καταφέρει ήδη, την αναβάθμισή του και η μόνη σταθερά είναι, ότι η Τεχεράνη παραμένει για τις ΗΠΑ και το Ισραήλ ο μεγάλος αντίπαλος στην  περιοχή.

Η Σαουδική Αραβία με τον τρόπο που χειρίστηκε την υπόθεση δείχνει να πέτυχε από την πλευρά της τον βασικό στόχο της, ο οποίος δεν ήταν άλλος από την «εξαγορά» χρόνου. Σήμερα, έναν μήνα μετά την εξαφάνιση του Κασόγκι, ανήμερα της διεθνούς ημέρας για τον τερματισμό της ατιμωρησίας στα εγκλήματα εναντίον δημοσιογράφων, το πτώμα του δεν έχει βρεθεί ακόμη. Αναπάντητα παραμένουν επίσης τα ερωτήματα σχετικά με την δολοφονία του, αυτούς που διέπραξαν το έγκλημα και τους ηθικούς αυτουργούς του.

Αυτό που φαίνεται ωστόσο να αλλάζει είναι η στάση πολλών δυτικών χωρών έναντι του Ριάντ, η φήμη του οποίου έχει ήδη αμαυρωθεί. Το ενδεχόμενο όμως να αποδειχθεί από την έρευνα  εμπλοκή του πρίγκιπα διαδόχου θα επιφέρει ακόμη περισσότερα προβλήματα στις σχέσεις της Σαουδικής Αραβίας όχι μόνον με την Δύση, αλλά και με συμμάχους της στον Αραβικό Κόσμο.

Οι έρευνες

Η τουρκική εισαγγελία αποκάλυψε την περασμένη Τετάρτη ότι ο Κασόγκι «στραγγαλίστηκε» και στη συνέχεια το πτώμα του διαμελίστηκε για να εξαφανιστεί ευκολότερα. Σήμερα, ο σύμβουλος του Ερντογάν και προσωπικός φίλος του Κασόγκι,  Γιασίν Ακτάι, υποστήριξε την υπόθεση ότι το πτώμα διαμελίσθηκε για να είναι πιο εύκολο «να διαλυθεί», έτσι ώστε να μην υπάρχει κανένα ίχνος.

Η Άγκυρα ζητά από την πρώτη στιγμή στενή συνεργασία από τις σαουδαραβικές αρχές για να αποκαλύψει τις λεπτομέρειες της δολοφονίας και της εξαφάνισης του πτώματος. Τα ερωτήματα που θέτουν ωστόσο οι Τούρκοι αξιωματούχοι, αλλά και ο ίδιος ο Ερντογάν, δεν έχουν απαντηθεί ακόμη από το Ριάντ.

Οι Τούρκοι εισαγγελείς υποστηρίζουν ότι το έγκλημα ήταν «προμελετημένο» και ανώτατοι αξιωματούχοι επιμένουν ότι δεν θα μπορούσε να διαπραχθεί χωρίς «άνωθεν» εντολές. Δείχνουν έτσι τον πρίγκιπα διάδοχο. Παραλλήλως η Άγκυρα επαναφέρει το αίτημά της για την έκδοση των 18  ατόμων που έχουν συλληφθεί ως ύποπτοι στην Σαουδική Αραβία, κάτι που όμως έχει απορρίψει ήδη το Ριάντ.

Η Τουρκία ζητά επίσης από το σουνιτικό βασίλειο να αποκαλύψει την ταυτότητα του «ντόπιου συνεργού», οι Σαουδάραβες όμως ως απάντηση καλούν τον εισαγγελέα της Κωνσταντινούπολης να πάει στη Σαουδική Αραβία μαζί με τα στοιχεία που έχει συλλέξει από την έρευνά του!

Οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι

Ενδιαφέρον προκαλεί και η αποκάλυψη που έγινε σήμερα και αφορά ενημέρωση που φέρεται ότι έκανε ο πρίγκιπας διάδοχος στον Λευκό Οίκο, στις 9 Οκτωβρίου. Μία εβδομάδα δηλαδή μετά την εξαφάνιση του Κασόγκι και αρκετές ημέρες πριν το Ριάντ παραδεχθεί ότι είναι νεκρός.

Σύμφωνα με τους «Νιού Γιορκ Τάιμς» και την «Ουάσινγκτον Ποστ», στην οποία εργαζόταν ο Σαουδάραβας δημοσιογράφος, ο πρίγκιπας διάδοχος φέρεται να ενημέρωσε τον γαμπρό του Τραμπ, Τζάρεντ Κούσνερ, και τον σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας, Τζον Μπόλτον, ότι  ο Κασόγκι ήταν  «μέλος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας». Το Ριάντ διαψεύδει τα δημοσιεύματα, ενώ η οικογένεια του νεκρού, με επιστολή της στην «Ουάσινγκτον Ποστ», δηλώνει κατηγορηματικά ότι ο Κασόγκι δεν ήταν μέλος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, όπως είχε κάνει και ο ίδιος, πολλές φορές, τα τελευταία χρόνια.

Στην επιχείρηση εξωραϊσμού του Ριάντ μπήκε και ο πρίγκιπας διάδοχος  Τούρκι μπιν Φάισαλ, ο οποίος είχε σύμβουλό του τον Κασόγκι, όταν ήταν υπουργός αρμόδιος για τις υπηρεσίες Πληροφοριών. Μιλώντας στο Εθνικό Συμβούλιο Αμερικανοαραβικών Σχέσεων, στις ΗΠΑ, ο Τούρκι έκανε λόγο για «δαιμονοποίηση της Σαουδικής Αραβίας» και εξέφρασε την ελπίδα να διατηρηθεί η «στρατηγική σχέση» της Ουάσινγκτον με το Ριάντ.

Επαναπροσέγγιση Τράμπ-Ερντογάν;

Αν και ο Τραμπ διατείνεται, στις τελευταίες δηλώσεις του τουλάχιστον, ότι οι Σαουδάραβες δεν τον «πρόδωσαν», ο υπουργός του επί των Εξωτερικών δείχνει να προλειαίνει το έδαφος για εξελίξεις. Την Τετάρτη, μετά τις αποκαλύψεις του Τούρκου εισαγγελέα για τον «στραγγαλισμό» του Κασόγκι και τον διαμελισμό του πτώματος, ο Πομπέο μίλησε για «φρικτή ενέργεια, που παραβιάζει τους κανόνες του διεθνούς δικαίου». Είχε συμπληρώσει ωστόσο ότι είναι αναγκαία η συνέχιση των σχέσεων με το Ριάντ και απέφυγε να αποδοκιμάσει άμεσα τον Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν.

Μία ημέρα αργότερα, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών  εκτίμησε ότι θα χρειαστούν «μερικές εβδομάδες» πριν οι ΗΠΑ έχουν στα χέρια τους επαρκή στοιχεία, ώστε να επιβάλλουν κυρώσεις σε βάρος των προσώπων για την δολοφονία του Κασόγκι. Μίλησε μάλιστα χαρακτηριστικά για «μια χούφτα εβδομάδες», ενώ επανέλαβε ότι οι ΗΠΑ έχουν «βαθιές και μακρές στρατηγικές σχέσεις» με το σουνιτικό Βασίλειο.

Τα τελευταία εικοσιτετράωρα Τούρκοι και Αμερικανοί αξιωματούχοι είχαν έντονες διαβουλεύσεις σχετικά με την στρατιωτική δράση της Τουρκίας στην Βόρεια Συρία. Ακολούθησε τηλεφωνική επικοινωνία ανάμεσα στους προέδρους των δύο χωρών και λίγες ώρες αργότερα Άγκυρα και Ουάσινγκτον «ξαναζέσταναν» τις σχέσεις τους, αίροντας εκατέρωθεν κυρώσεις. Αυτό έγινε βέβαια στο πλαίσιο του θετικού κλίματος που επικρατεί μετά την απελευθέρωση του Αμερικανού πάστορα Μπράνσον. Υπάρχει ωστόσο και ένα τρίγωνο, κρίσιμο για την περιοχή και τα αμερικανικά συμφέροντα σε αυτήν.

Άγκυρα-Κάιρο-Ριαντ

Τουρκία και Σαουδική Αραβία βρίσκονται σε μία χρόνια αντιπαράθεση για την ηγεμονία στον σουνιτικό μουσουλμανικό κόσμο, με την Αίγυπτο να είναι αυτή που ρυθμίζει κάθε φορά το ποιος θα επικρατήσει. Το Ριάντ έχει προσεγγίσει το τελευταίο διάστημα το Κάιρο και αυτό επέφερε επιβάρυνση στις σχέσεις Τουρκίας και Αιγύπτου.

Την ίδια ώρα, η κυβέρνηση της Αιγύπτου βρίσκεται σε έναν πολυετή πόλεμο με την Μουσουλμανική Αδελφότητα, από το 2013 που ο πρόεδρος Σίσι την έδιωξε από την εξουσία. Ο Ερντογάν όμως είναι ο κύριος υποστηρικτής της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στον αραβικό κόσμο, για την οποία δεν θέλουν να ακούσουν η Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα, ως σύμμαχοι της Αιγύπτου.

Μέσα από αυτό το πρίσμα, αν όντως ο πρίγκιπας διάδοχος κατηγόρησε τον Κασόγκι ως μέλος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, όπως αποκάλυψαν  οι «Νιού Γιορκ Τάιμς» και η «Ουάσινγκτον Ποστ», το έκανε όχι για να το ακούσει η Ουάσινγκτον, αλλά το Κάιρο. Και μάλιστα την ώρα που ο Ερντογάν αξιοποιεί στο έπακρο την υπόθεση Κασόγκι για να ασκεί πιέσεις στο Ριάντ.

Τουρκία και Σαουδική Αραβία βρίσκονται σε αντιπαράθεση και για το Κατάρ. Η Άγκυρα έχει οικονομικά συμφέροντα και στρατιωτική βάση στο Εμιράτο, το οποίο απέκλεισε το 2017 μια ομάδα κρατών υπό την Σαουδική Αραβία, συμπεριλαμβανομένης της Αιγύπτου. Μια διευθέτηση του ζητήματος του Κατάρ θα ικανοποιούσε τον Ερντογάν, ενώ ο τερματισμός του πολέμου στην Υεμένη, τον οποίο ζητά τις τελευταίες ημέρες η Δύση, θα ήταν επίσης μια ικανοποίηση για την διεθνή κοινότητα.  Το ζήτησε άλλωστε και ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, προτρέποντας τις αντιμαχόμενες πλευρές να αρχίσουν ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις «μέσα σε 30 ημέρες».

Η κατάπαυση του πυρός στην Υεμένη θα πρέπει να γίνει όμως, χωρίς την ενίσχυση της Τεχεράνης, η οποία υποστηρίζει τους σιίτες αντάρτες Χούθι. Το είπε και ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Νετανιάχου, ο οποίος καταδίκασε την δολοφονία του Κασόγκι, πρόσθεσε ωστόσο ότι το Ιράν είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα για την περιοχή.