Ο Μακρόν τορπίλισε το αφήγημα Ζάεφ – Πρόωρες κάλπες στα Σκόπια

Στις 12 Απριλίου θα στηθούν οι κάλπες στη Βόρεια Μακεδονία. Αυτή είναι η απόφαση της χθεσινής σύσκεψης των πολιτικών αρχηγών στα Σκόπια, ως συνέχεια της επιλογής του Ζόραν Ζάεφ να πάει σε πρόωρες εκλογές, μετά την άρνηση της ΕΕ να θέσει τη χώρα του και την Αλβανία σε ενταξιακή τροχιά. Ο πρωθυπουργός της γειτονικής χώρας αναμένεται να παραιτηθεί τον Ιανουάριο, με σκοπό να σχηματιστεί υπηρεσιακή κυβέρνηση με τη συμμετοχή εκπροσώπων και από τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Η προεκλογική εκστρατεία θα διαρκέσει 100 ημέρες.

Οι πολιτικές εξελίξεις προέκυψαν μετά το βέτο που άσκησε η Γαλλία (με τη στήριξη της Δανίας και της Ολλανδίας) για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Βόρειας Μακεδονίας και της Αλβανίας. Η ευρωπαϊκή άρνηση εισπράχθηκε ως προσωπική πολιτική ήττα του Ζόραν Ζάεφ, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί σε πολιτικό αδιέξοδο και κατ’ επέκταση σε προκήρυξη πρόωρων εκλογών.

Υπενθυμίζουμε ότι ο πρωθυπουργός της γειτονικής χώρας αναδύθηκε στην εξουσία όχι μόνο ως φιλελεύθερος και ευρωπαϊστής πολιτικός, αλλά και ως αυτός που θα κόψει την κορδέλα αν όχι για την ένταξη της στην ΕΕ, αλλά τουλάχιστον για την έναρξη των ενταξαικών διαπραγματεύσεων. Μετά το γαλλικό βέτο, έχει ξεγυμνωθεί από το πολιτικό του αφήγημα, ότι δηλαδή με την ένταξη στο ΝΑΤΟ θα ακολουθήσει και η ενταξιακή πορεία προς την ΕΕ. Υποτίθεται πως το διαβατήριο ήταν η Συμφωνία των Πρεσπών.

Ας σημειωθεί ότι η ένταξη στους ευρωατλαντικές δομές είναι για τη σλαβική πλειονότητα του πληθυσμού μία εγγύηση ασφάλειας και εδαφικής ακεραιότητα. Λογικό αν αναλογιστεί κανείς ότι στην αρχή της δεκαετίας του 2000 η χώρα γειτονική χώρα δοκιμάστηκε από την ένοπλη αποσχιστική δράση των Αλβανών εθνικιστών του τοπικού UCK. Όπως είναι γνωστό, οι συγκρούσεις τερματίστηκαν με τη συμφωνία της Αχρίδας.

Το αφήγημα Ζάεφ

Με αυτό ακριβώς το αφήγημα και την προσδοκία ο Ζόραν Ζάεφ κατάφερε να υπερβεί τις εσωτερικές αντιδράσεις για την αλλαγή της κρατικής ονομασίας από “Μακεδονία” σε “Βόρεια Μακεδονία” και στο τέλος να κερδίσει ένα δύσκολο δημοψήφισμα. Είναι αλήθεια ότι πολλές ευρωπαϊκές χώρες, με πρώτη τη Γερμανία, επιθυμούν τη διεύρυνση της ΕΕ με την ενσωμάτωση των Δυτικών Βαλκανίων, και κυρίως της Βόρειας Μακεδονίας, δεδομένου ότι η Αλβανία είναι πιο πίσω όσον αφορά την εκπλήρωση των κριτηρίων.

Ούτε το Βερολίνο, όμως, μπόρεσε να αποτρέψει τον Εμμανουέλ Μακρόν από το να κλείσει την ευρωπαϊκή πόρτα στα μούτρα των Σκοπίων. Έκτοτε, επικρατεί βαρύ κλίμα. Η σύσκεψη, που πραγματοποιήθηκε υπό τον πρόεδρο της Δημοκρατίας Στέβο Πενταρόφσκι διήρκεσε σχεδόν τρεις ώρες. Σύμφωνα με πληροφορίες, η καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ είχε τηλεφωνήσει νωρίτερα στον Ζόραν Ζάεφ, ζητώντας του να μην παραιτηθεί, ενώ και άλλοι ξένοι ηγέτες τον κάλεσαν να συνεχίσει τον δρόμο των μεταρρυθμίσεων.

Αυτός φέρεται να επικοινώνησε και με τους ομολόγους του στη Σουηδία, στη Βουλγαρία, στη Σλοβενία, στη Μάλτα και αλλού, καθώς και με τον Ευρωπαίο επίτροπο Γιοχάνες Χαν. Εξέφρασε την έντονη δυσαρέσκεια και την απογοήτευσή του για την ευρωπαϊκή άρνηση, παραδεχόμενος ότι αιφνιδιάστηκε. Στην πραγματικότητα έχουμε να κάνουμε με ψυχρολουσία.

Ο διαχωρισμός της Βόρειας Μακεδονίας από την Αλβανία

Η εντύπωση που επικρατούσε ήταν ότι η ΕΕ θα διαχώριζε τις περιπτώσεις της Βόρειας Μακεδονίας και της Αλβανίας, προωθώντας την πρώτη και παγώνοντας τη δεύτερη. Και αυτό διότι στην περίπτωση της Αλβανίας τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα, επειδή υπάρχουν ισχυρές αντιρρήσεις αναφορικά με τη λειτουργία των θεσμών και την ενδημική διαφθορά. Στα Σκόπια εμφανίζονταν βέβαιοι ότι θα πάψει να υφίσταται η σύνδεση των υποψηφιοτήτων των δύο χωρών. Είναι γνωστό ότι  η ΕΕ έχει την τάση να ξεκινά διαδικασίες ένταξης παράλληλα όταν πρόκειται για χώρες με ανάλογα χαρακτηριστικά, εν προκειμένω για τις δύο χώρες των Δυτικών Βαλκανίων.

Στην πραγματικότητα, λοιπόν, έτσι όπως ήλθαν τα πράγματα, οι πρόωρες κάλπες ήταν μονόδρομος για τον πρωθυπουργό των Σκοπίων μετά την απόφαση του Εμμανουέλ Μακρόν, ο οποίος, έχοντας στο μυαλό του το μεταναστευτικό και όχι μόνο, δεν θέλησε να επιβαρύνει την εσωτερική πολιτική ατζέντα του. Το γαλλικό ακροατήριο, εξάλλου, είναι αρνητικό στην πρακτική των εύκολων διευρύνσεων.

Μετά την εμπλοκή, οι εσωτερικοί αντίπαλοί του Ζόραν Ζάεφ τον κατηγορούν πως έκανε μια σειρά από υποχωρήσεις, χωρίς να έχει πραγματικές εγγυήσεις. Τί συνέπειες, όμως, έχουν οι εξελίξεις αυτές για την Ελλάδα; Σε περίπτωση που το εθνικιστικό VMRO-DPMNE και ο ηγέτης του Κριστιάν Μικόβσκι κερδίσουν τις εκλογές, είναι πιθανό να έχουμε ανατροπές στη Συμφωνία των Πρεσπών;

Το VMRO και η Συμφωνία των Πρεσπών

Αν και η Συμφωνία δεν προβλέπει τη δυνατότητα ακύρωσής της, τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί. Σίγουρα θα τεθεί εν αμφιβόλω από μελλοντική κυβέρνηση του VMRO, αλλά πολλά θα εξαρτηθούν από το εάν τότε οι ΗΠΑ και η ΕΕ θα ασκήσουν πιέσεις για να αποτρέψουν την απόσυρση των Σκοπίων από τη Συμφωνία. Πιέσεις σίγουρα θα ασκηθούν, αλλά μένει να αποδειχθούν αν θα είναι τόσο ισχυρές, ώστε να είναι αποτελεσματικές. Ειδικά για τις ΗΠΑ, το μείζον ήταν το γειτονικό κράτος να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, ώστε να σφραγιστεί από τη ρωσική επιρροή. Αυτό έχει ήδη συμβεί, οπότε δεν είναι σίγουρο πως η Ουάσιγκτον θα ρίξει όλο το βάρος της.

Η Αθήνα παρακολουθεί με προσοχή τις εξελίξεις. Δεν επιθυμεί την επιστροφή μίας εθνικιστικής ρητορικής που θα σηματοδοτούσε η νίκη του VMRO. Από την άλλη πλευρά, όμως, η λογική του δικομματισμού λέει πως κάποια στιγμή, στις επόμενες ή στις μεθεπόμενες εκλογές το VMRO θα επανέλθει στην εξουσία. Άρα, το πρόβλημα κάποια στιγμή θα εμφανιζόταν.

Ενώ η ευρωπαϊκή άρνηση ήταν περίπου κεραυνός εν αιθρία στα Σκόπια, στα Τίρανα ήταν σχεδόν αναμενόμενη. Η Αλβανία είναι μία διαφορετική ιστορία. Ούτε η κυβέρνηση του Έντι Ράμα, ούτε η αντιπολίτευση του Δημοκρατικού Κόμματος ήταν αισιόδοξοι ότι θα άναβε το πράσινο φως για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Αν και δεν είναι το πιθανότερο, δεν αποκλείεται η ευρωπαϊκή άρνηση να συμβάλει στην αναζωπύρωση του αλβανικού εθνικισμού γενικά και ειδικά στη Βόρεια Μακεδονία, όπου κατοικεί μία πολυάριθμη αλβανική κοινότητα.