Ο μεταβατικός πρωθυπουργός της Λιβύης που δεν ξεκολλάει από την καρέκλα!

Ο λόγος είναι ότι τις σχέσεις Ελλάδας-Λιβύης επισκιάζει και το μεταναστευτικό, με μεγάλες μεταναστευτικές ροές να κατακλύζουν την Κρήτη, ροές που προέρχονται κυρίως από την Ανατολική Λιβύη και την κυβέρνηση να λαμβάνει έκτακτα μέτρα, εν μέσω σφοδρής πολιτικής σύγκρουσης. Ταυτόχρονα τις ελληνολιβυκές σχέσεις επισκιάζει πάντα το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο και πλέον και η ρηματική διακοίνωση της Λιβύης στον ΟΗΕ, με την οποία η Τρίπολη (υπό τον Ντμπεϊμπά) προβάλλει αξιώσεις έναντι της Αθήνας στην βάσει του τουρκολιβυκού μνημονίου.

Αν υπήρχαν κάποιες προσδοκίες για τον τότε νεο-εκλεγέντα πρωθυπουργό Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά όταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε επισκεφτεί την Τρίπολη, αυτές, μετά τις τελευταίες εξελίξεις, έχουν διαψευστεί παταγωδώς. Όχι μόνο γιατί η κυβέρνηση της Τρίπολης υπογράφει την μία συμφωνία μετά την άλλη με την Τουρκία, σε συνέχεια των δύο τουρκολιβυκών μνημονίων που είχε υπογράψει η απερχόμενη κυβέρνηση Σαράτζ (το ένα για τον σφετερισμό ελληνικής ΑΟΖ και το άλλο για την τουρκική στρατιωτική παρουσία στη Λιβύη) και επειδή προχώρησε στην επίμαχη ρηματική διακοίνωση.

Αλλά, κυρίως, επειδή και η έτερη λιβυκή κυβέρνηση της Βεγγάζης, υπό τον παλαιότερο-θεωρούμενο σύμμαχο της Αθήνας στρατηγό Χαλίφα Χαφτάρ, είναι ένα βήμα πριν εγκρίνει επίσημα το παράτυπο τουρκολιβυκό μνημόνιο-οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών, την στιγμή που εργαλειοποιεί, σχεδόν απροκάλυπτα τις μεταναστευτικές ροές. Ο υιός του Χαφτάρ, Σαντάμ, συναντήθηκε λίγο μετά την ρηματική διακοίνωση με τον Τούρκο πρόξενο για να επαναλειτουργήσει το τουρκικό προξενείο στην Βεγγάζη.

Το πρόσφατο επεισόδιο με την εκδίωξη της ευρωπαϊκής αποστολής από την Βεγγάζη, όπου μετείχε και ο Έλληνας υπουργός Μετανάστευσης, δείχνει το πόσο δύσκολη είναι η διαπραγμάτευση με την πλευρά Χαφτάρ. Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι πρέπει να διαφυλαχθούν δίαυλοι επικοινωνίας και με τις δύο λιβυκές κυβερνήσεις, για αυτό και δεν ακυρώθηκε η επίσκεψη Γεραπετρίτη, μετά την ρηματική διακοίνωση.

Κερασάκι στην τούρτα, ο ίδιος ο πρωθυπουργός της κυβέρνησης της Τρίπολης, Ντμπεϊμπά. Αυτός που ξεκίνησε ως “μεταβατικός”, με σκοπό να οδηγήσει την Λιβύη στις εκλογές… Πλέον μετρά πάνω από τέσσερα χρόνια στην εξουσία, την οποία ουδεμία ζέση έχει να εγκαταλείψει! Πάνε οι εποχές που υποστηρικτές του εκτιμούσαν ότι ως επιχειρηματίας θα κατέφευγε σε τεχνοκρατικές λύσεις για πολλά και κρίσιμα ζητήματα της Λιβύης, ή ότι θα έχει ως προτεραιότητα την εθνική συμφιλίωση της διχασμένης χώρας και την αντιμετώπιση χρόνιων προβλημάτων καθημερινότητας που ταλανίζουν ακόμα και σήμερα τους πολίτες της…

Ποιος είναι ο “μεταβατικός” Ντμπεϊμπά

O Ντμπεϊμπά πριν στραφεί στην πολιτική, ήταν επιχειρηματίας. Μάλιστα, στις εκλογές για την ανάδειξη του μεταβατικού πρωθυπουργού, αυτό είχε θεωρηθεί μειονέκτημα σε σύγκριση με τους άλλους υποψηφίους. Όμως, η περιουσία του, που μετράται σε δισεκατομμύρια, σε συνδυασμό με την παρασκηνιακή τουρκική υποστήριξη, αποδείχθηκαν αποτελεσματικότερες, όπως θα δούμε. Για την ακρίβεια, υπήρξε ο μεγαλύτερος κατασκευαστής της χώρας επί ηγεσίας Καντάφι.

Γεννημένος το 1959 στη Μισράτα, μετακόμισε στον Καναδά. Εκεί απέκτησε μεταπτυχιακό στη Μηχανική από το Πανεπιστήμιο του Τορόντο. Επέστρεψε στη Λιβύη επί εποχής Καντάφι εν μέσω του κατασκευαστικού μπουμ. Δεν άργησε να εισέλθει στο κύκλο του Λίβυου προέδρου και να μετατραπεί σε επιχειρηματία-συνεργάτη του. Αυτή η σχέση, μαζί με την τεχνογνωσία που είχε αποκτήσει στην Αμερική, τον οδήγησαν το 2007 στο τιμόνι της κρατικής εταιρείας επενδύσεων και ανάπτυξης της Λιβύης (LIDCO).

Ήταν η εταιρεία που χειριζόταν τα μεγαλύτερα δημόσια έργα. Σ’ αυτά συμπεριλαμβανόταν και η κατασκευή χιλιάδων ιδιωτικών κατοικιών για την ελίτ της χώρας. Σύμφωνα με πληροφορίες, από τότε είχε συγκεντρώσει υπέρογκο πλούτο, τον οποίο σταδιακά έβγαλε από τη Λιβύη. Ήταν η κίνηση-κλειδί, όπως αποδείχθηκε μετά την ανατροπή του Καντάφι και την εξέγερση που οδήγησε τη Λιβύη στο χάος.

Ο κατασκευαστικός κλάδος καταβαραθρώθηκε, καθώς ο πολυετής εμφύλιος πόλεμος άφησε πίσω του ερείπια. Δυο αντίπαλες παρατάξεις αναδύθηκαν από αυτόν. Πρώτον, η αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ λιβυκή κυβέρνηση στα δυτικά, με έδρα την Τρίπολη και μια αντίπαλη μη αναγνωρισμένη κυβέρνηση στα ανατολικά, υπό την ηγεσία του στρατηγού Χαλίφα Χαφτάρ. Μέχρι και σήμερα, η χώρα παραμένει διαιρεμένη μεταξύ των δύο αυτών κυβερνήσεων, παρόλο που οι μεταξύ τους συγκρούσεις έχουν ελαχιστοποιηθεί.

Μετά το 2011, ο Ντμπεϊμπά αγόρασε τον παλαιότερο και σημαντικότερο ποδοσφαιρικό σύλλογο της Λιβύης, την Al Ittihad, με έδρα την Τρίπολη. Πηγαινοερχόταν στη χώρα, καθώς μοιραζόταν τον χρόνο του μεταξύ Ευρώπης, ΗΠΑ και Λιβύης. Πολιτικά διατηρούσε χαμηλό προφίλ, μέχρι το 2020, όταν και ίδρυσε το κίνημα Al Muskakbal (Future Libya). Υποτίθεται ότι ήταν προσηλωμένο στην ενθάρρυνση της συμφιλίωσης σε ένα κατεστραμμένο πολιτικό τοπίο, με ακραιφνώς φιλοδυτικό προσανατολισμό…

Η “σκοτεινή” εκλογή 

Να σημειωθεί ότι φαβορί για τη θέση του μεταβατικού πρωθυπουργού στις εκλογές του Μεταβατικού Συμβουλίου (Φεβρουάριος του 2021) ήταν ή ο πρόεδρος του Κοινοβουλίου Αγκίλα Σάλεχ (πολιτικός σύμμαχος του Χαφτάρ) ή ο υπουργός Εσωτερικών Φάθι Μπασάγκα, ένας εκλεκτός των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών που στην πορεία συμμάχησε με τον Χαφτάρ. Αίγυπτος και Γαλλία πρόκριναν τις υποψηφιότητες Σάλεχ και Μπασάγκα.

Ο Ντμπεϊμπά, όμως, σημείωσε μία απροσδόκητη νίκη, συγκεντρώνοντας 39 ψήφους σε σύνολο 73. Εξελέγη μεταβατικός πρωθυπουργός, υποτίθεται μέχρι τις 24 Δεκεμβρίου του 2021, οπότε και ήταν προγραμματισμένο να διενεργηθούν οι περίφημες εκλογές, που έκτοτε αναβλήθηκαν επ’ αόριστον! Πάντως, η νίκη-έκπληξη του Ντμπεϊμπά επισκιάστηκε εξαρχής από κατηγορίες πως δωροδόκησε αφειδώς εκλέκτορες!

Σχετική έρευνα του ΟΗΕ είχε φέρει στο φως καταγγελίες ότι ο πάμπλουτος υποψήφιος δωροδόκησε εκλέκτορες με 500.000 δολάρια. Στην έρευνα είχε αποτυπωθεί και ένα τραγελαφικό περιστατικό, όπου στο λόμπι του ξενοδοχείου κάποιος από τους εκλέκτορες εξέφρασε έντονα τη δυσφορία του όταν έμαθε ότι αυτός είχε λάβει 200.000, δηλαδή 300.000 λιγότερα από τους υπόλοιπους! Όμως, υπάρχουν και αναφορές ότι ο Χαφτάρ είχε δώσει εντολή παρασκηνιακά σε υποστηρικτές του να ψηφιστεί ο Ντμπεϊμπά, καθώς δεν επιθυμούσε την εκλογή του Σάλεχ ή του Μπασάγκα, φοβούμενος ότι θα υποσκελίσουν την εξουσία του στα Ανατολικά.

Για να επιστρέψουμε στον Ντμπεϊμπά, σαν μην έφταναν οι αναφορές για δωροδοκίες προκειμένου να πετύχει την εκλογή του, είχε αποκαλυφθεί εκείνη την περίοδο και μία απάτη ύψους πέντε δισεκατομμυρίων συνδεόμενη με τον πρώτο ξάδελφό του, συνεργάτη του και πρώην κυβερνητικό αξιωματούχο της Λιβύης. Οι αρχές της Σκωτίας αποκάλυψαν ότι μια μεμονωμένη εταιρεία της Σκωτίας είχε αναλάβει αμφιλεγόμενες συμβάσεις αξίας 150 εκατομμυρίων στερλινών από κυβερνητικές υπηρεσίες στη Λιβύη, συμπεριλαμβανομένου του Οργανισμού για την Ανάπτυξη Διοικητικών Κέντρων, επιφορτισμένων με την ανάπτυξη υποδομών. Δεν αποτελεί έκπληξη που ακολούθησε έκτοτε σωρεία σκανδάλων.

Να σημειωθεί ότι Επικεφαλής του Προεδρικού Συμβουλίου τον Φεβρουάριο του 2021 είχε αναλάβει ο συνεργάτης του μεταβατικού πρωθυπουργού, πρώην πρέσβης της Λιβύης στην Αθήνα Μοχάμεντ Γιουνές Μενφί, που είχε απελαθεί τον Δεκέμβριο του 2019, λόγω του τουρκο-λιβυκού μνημονίου…

Ο Ντμπεϊμπά, η Τουρκία και οι πολιτοφυλακές

Ο Ντμπεϊμπά ουδέποτε έκρυψε ότι είναι φιλό-τουρκος. Είναι χαρακτηριστικό πως έσπευσε να συναντηθεί με τον Ερντογάν λίγες μέρες μετά την εκλογή του και είχε δηλώσει εξαρχής δημοσίως ότι το παράνομο τουρκο-λιβυκό μνημόνιο, με το οποίο οι δύο χώρες επιχειρούν να σφετεριστούν ελληνική ΑΟΖ, παραμένει σε ισχύ. Στην πραγματικότητα, οι σχέσεις του Ντμπεϊμπά με την Τουρκία είναι γνωστές από όταν βρισκόταν στο πλευρό του Καντάφι. Είχε από τότε αναθέσει με προνομιακούς όρους συμβάσεις σε τουρκικές κατασκευαστικές εταιρείες.

Ο δε Ντμπεϊμπά, όχι μόνο δεν προχώρησε σε εκλογές και δεν έκανε τίποτα για την απομάκρυνση των ξένων στρατευμάτων και των κάθε λογής μισθοφόρων όπως όφειλε, αλλά υπέγραψε και νέα αμυντική συμφωνία με την Τουρκία, όπου καθιστά την Τρίπολη κανονικό προτεκτοράτο της Άγκυρας. Η συμφωνία αυτή εμβαθύνει την στρατιωτική συνεργασία Άγκυρας-Τρίπολης, σε τέτοιο βαθμό ώστε να  εξασφαλίζουν σχεδόν πλήρη ασυλία οι τουρκικές δυνάμεις που δρουν στην Λιβύη! Θυμίζουμε πως οι τουρκικές δυνάμεις παρενέβησαν στον λιβυκό εμφύλιο και είχαν διασώσει την κυβέρνηση Σάρατζ από κατάρρευση, όταν οι δυνάμεις του Χαφτάρ πολιορκούσαν την Τρίπολη.

Την ίδια στιγμή, όλο αυτό το συνονθύλευμα ένοπλων οργανώσεων είναι πλέον ανεξέλεγκτο. Σύμφωνα με λιβυκά ΜΜΕ, φάλαγγες ένοπλων ομάδων καταφθάνουν στην Τρίπολη από τη Ζιντάν και τη Μισράτα, εν μέσω διαδηλώσεων διαμαρτυρίας που ζητούν την παραίτηση της κυβέρνησης Ντμπεϊμπά. Στην Τρίπολη υπάρχει ατμόσφαιρα επικείμενης σύγκρουσης. Μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων της Λιβύης (εδρεύει στην Βεγγάζη) εξέφρασε την ανησυχία του λιβυκού κοινοβουλίου για «τις αυξανόμενες στρατιωτικές κινήσεις και κινητοποιήσεις στην Τρίπολη, προειδοποιώντας για τις επιπτώσεις τους στην πολιτική σταθερότητα». Το ελληνικό ΥΠΕΞ παρακολουθεί την κατάσταση και είναι έτοιμο να αναβάλλει την επίσκεψη, αν τυχόν αυτή εκτροχιαστεί.

Πάντως, παρόλα αυτά, ο Ντμπεϊμπά κάθε άλλο παρά διπλωματικά απομονωμένος είναι, σε διεθνές επίπεδο. Εκτός της τουρκικής στήριξης, έχει αγαστές σχέσεις με την Ιταλία και με την Τζόρτζια Μελόνι, αλλά και την κυβέρνηση των προκατόχων της, έχοντας υπογράψει μία σειρά συμφωνιών. Η οποία Μελόνι, έχει βεβαίως διαύλους και με το άλλο στρατόπεδο στην Λιβύη: Σύναψε συμφωνία µε τον Χαφτάρ για κλείσιµο των θαλάσσιων διαδρόµων στους λαθροδιακινητές προς τη Λαµπεντούζα, µε συνέπεια να µηδενιστούν οι µεταναστευτικές ροές προς Ιταλία και να τριπλασιαστούν προς την Ελλάδα, ιδίως στη Νότια Κρήτη!

Ο δε Αιγύπτιος πρόεδρος Σίσι, αν και δεν τον ήθελε για μεταβατικό πρωθυπουργό, γρήγορα βρήκε ένα modus vivendi μαζί του (όπως φαίνεται και με την τουρκική παρουσία στην χώρα). Να σημειωθεί πως σύμφωνα με δημοσιεύματα, η Ελλάδα προσδοκά σε παρέμβαση του Σίσι, για να μην επικυρώσει το τουρκολιβυκό μνημόνιο και η Βεγγάζη, ενώ σύμφωνα με αραβικό δημοσίευμα, ο Σίσι προσδοκά σε παρέμβαση Τραμπ για να μην επικυρωθεί το μνημόνιο από το ανατολικά (καθώς ο Λίβυος στρατηγός φαίνεται να έχει διευρυμένους δεσμούς με τον Τραμπ).

Σε ό,τι αφορά τον Ντμπεϊμπά, γρήγορα αποδείχτηκε πως δεν είχε καμία διάθεση να συνεισφέρει στο να επανέλθει η νομιμότητα στην πολύπαθη χώρα. Ακόμα και σήμερα δεν υπάρχει κλίμα συναίνεσης στη Λιβύη που να γεφυρώνει τις διαφορές μεταξύ των φατριών και να διευκολύνει την ομαλή μεταβίβαση της εξουσίας. Εξάλλου για αυτό και ουδέποτε έγιναν οι προγραμματισμένες, από τα τέλη του 2021, εκλογές.

Πάντως, έμοιαζε δύσκολο να συνεισφέρει στην πολιτική ομαλότητα στην Λιβύη ένα πρόσωπο σαν τον Ντμπεϊμπά, διαχρονικά και βαθιά βουτηγμένο στην διαφθορά, στο ξέπλυμα χρήματος, στη χρηματοδότηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, στην εξαγορά ψήφων, κλπ, κλπ…