Ο “μικρός” πυρηνικός πόλεμος

του Δημήτρη Σκουτέρη  – 

Η απειλή του προέδρου Τραμπ να χτυπήσει τη Βόρεια Κορέα με «φωτιά και οργή όπως ο κόσμος δεν έχει δει ποτέ», να εξαπολύσει δηλαδή τα πιο ισχυρά όπλα μαζικής καταστροφής στην κορεατική χερσόνησο, δείχνει να αποκτά κάποιες πιθανότητες υλοποίησης. Σύμφωνα με πολλούς αμυντικούς αναλυτές, ο κίνδυνος πυρηνικής αντιπαράθεσης και σε άλλα σημεία του πλανήτη έχει επίσης αυξηθεί τα τελευταία χρόνια.

Όλα αυτά, παρά το γεγονός ότι 122 χώρες ψήφισαν τον Ιούνιο στον ΟΗΕ υπέρ της Συνθήκης για την απαγόρευση των πυρηνικών όπλων. Η «συνθήκη απαγόρευσης» καθιστά τη χρήση των πυρηνικών όπλων παράνομη για όσες χώρες την έχουν επικυρώσει.

Είναι πολλοί που βλέπουν την υπογραφή αυτής της συνθήκης, ως ευκαιρία να ξεκινήσουν μια νέα προσπάθεια για τον πολυμερή αφοπλισμό. Οι υποστηρικτές της Συνθήκης υποστηρίζουν ότι ακόμη και ένας περιορισμένος περιφερειακός πυρηνικός πόλεμος θα προκαλέσει μια καταστροφική κρίση παγκόσμιας εμβέλειας.

Η ιδιότυπη “υπεράσπιση” των πυρηνικών

Άλλοι, όμως, αναλυτές εκτιμούν ότι η εμφανιζόμενη ως πραγματικότητα δεν είναι τόσο σοβαρή, όσο συχνά απεικονίζεται. Ισχυρίζονται για παράδειγμα ότι η καταστροφική δύναμη των πυρηνικών όπλων παρουσιάζεται υπερβολικά μεγιστοποιημένη. Χρησιμοποιούν ως παράδειγμα το σενάριο ρίψης μιάς θερμοπυρηνικής κεφαλής 9 μεγατόνων στην Πολιτεία του Αρκάνσας.

Υπολογίζουν ότι θα καταστρέψει μόνο το 0,2% της επιφάνειας της πολιτείας. Εκτιμούν, επίσης, ότι πάνω από 2.000 πυρηνικές εκρήξεις έχουν ήδη γίνει στον πλανήτη, χωρίς ουσιαστικές συνέπειες στον ανθρώπινο πολιτισμό.

Αυτή η ιδιότυπη “υπεράσπιση” των πυρηνικών όπλων βρίσκεται σε αντίθεση με την πιο δραματική και πραγματική προσέγγιση των συνεπειών της χρήσης πυρηνικών για την ανθρωπότητα.

Συνέπειες και στο περιβάλλον

Η μεγαλύτερη ανησυχία απορρέει από σχετικά νέα έρευνα, η οποία έχει υπολογίσει τις έμμεσες επιπτώσεις των πυρηνικών εκρήξεων στο περιβάλλον και το κλίμα. Το πιο μελετημένο σενάριο είναι ένας περιορισμένος περιφερειακός πυρηνικός πόλεμος μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν (πυρηνικές δυνάμεις και οι δύο), όπου θα είχαμε συνέπειες 100 φορές περισσότερες από την έκρηξη στη Χιροσίμα.

Πολλοί αναλυτές υποδεικνύουν ότι αυτό είναι ένα εύλογο σενάριο σε περίπτωση πολέμου μεταξύ των δύο κρατών, των οποίων το συνδυασμένο οπλοστάσιο διαθέτει περισσότερες από 220 πυρηνικές κεφαλές.

Στην περίπτωση αυτή, περίπου 20 εκατομμύρια άνθρωποι θα μπορούσαν να πεθάνουν μέσα σε μια εβδομάδα από τις άμεσες επιπτώσεις των εκρήξεων, των πυρκαγιών και της τοπικής ακτινοβολίας. Αυτό από μόνο του είναι καταστροφικό, δεδομένου ότι θα σημειώνονταν περισσότεροι θάνατοι από όσους είχαμε κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ωστόσο, οι πυρηνικές εκρήξεις είναι επίσης εξαιρετικά πιθανό να προκαλέσουν πυρκαγιές σε μια μεγάλη έκταση, οι οποίες θα παράξουν και θα στείλουν μεγάλες ποσότητες αιθάλης και συντριμιών στη στρατόσφαιρα. Στο σενάριο Ινδίας-Πακιστάν, μέχρι και 6,5 εκατομμύρια τόνοι αιθάλης θα μπορούσαν να ανέλθουν στην ανώτερη ατμόσφαιρα, εμποδίζοντας την ακτινοβολία του ήλιου και προκαλώντας σημαντική πτώση της μέσης θερμοκρασίας στην επιφάνεια της γης. Επίσης, θα προκαλούσαν και σημαντική μείωση των βροχοπτώσεων ανά τον κόσμο, με επιπτώσεις που θα μπορούσαν να διαρκέσουν περισσότερο από μια δεκαετία.

Επιπτώσεις σε τρόφιμα – υγεία

Με τη σειρά της, αυτή η οικολογική διαταραχή θα επηρεάσει άμεσα την παγκόσμια παραγωγή τροφίμων. Σύμφωνα με μελέτη, η παραγωγή αραβοσίτου στις ΗΠΑ (ο μεγαλύτερος παραγωγός στον κόσμο) θα μειωνόταν κατά μέσο όρο κατά 12% σε δέκα χρόνια στο δεδομένο σενάριο μας.

Στην Κίνα, η μέση παραγωγή ρυζιού θα μειώνονταν κατά 17% σε μια δεκαετία, ο αραβόσιτος κατά 16% και ο χειμερινός σίτος κατά 31%. Ας σημειωθεί ότι τα συνολικά παγκόσμια αποθέματα σιτηρών μπορούν να καλύψουν λιγότερο από 100 ημέρες της παγκόσμιας κατανάλωσης. Σ’ αυτήν την περίπτωση δύο δισεκατομμύρια ανθρώπους θα κινδύνευαν να πεθάνουν από πείνα.

Παρόλο που μια πυρηνική σύγκρουση των ΗΠΑ με τη Βόρεια Κορέα θα ήταν μικρότερη, δεδομένου του περιορισμένου οπλοστασίου της Πιονγιάνγκ, πολλοί άνθρωποι θα έχαναν τη ζωή τους. Η ζημία του περιβάλλοντος θα επηρέαζε σοβαρά και την δημόσια υγεία παγκοσμίως για πολλά χρόνια. Επιπλέον, οποιαδήποτε πυρηνική σύγκρουση μεταξύ των ΗΠΑ και της Βόρειας Κορέας θα αύξανε τον κίνδυνο επέκτασης της πυρηνικής αντιπαράθεσης.

Υπάρχει και χειρότερο σενάριο

Ένας μεγάλος πυρηνικός πόλεμος μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας θα ήταν πολύ χειρότερος. Τα περισσότερα ρωσικά και αμερικανικά όπλα είναι 10 έως 50 φορές ισχυρότερα από τις βόμβες που κατέστρεψαν τη Χιροσίμα.

Σ’ έναν πόλεμο που θα περιελάμβανε τη χρήση των στρατηγικών πυρηνικών όπλων των δύο κρατών (εκείνα που προορίζονταν να χρησιμοποιηθούν μακριά από το πεδίο μάχης, με στόχο την υποδομή ή τις πόλεις), περίπου 150 εκατομμύρια τόνοι αιθάλης θα μπορούσαν να φτάσουν στην ανώτερη ατμόσφαιρα.

Αυτό θα μείωνε τις παγκόσμιες θερμοκρασίες κατά 8°C, θα είχαμε δηλαδή το σενάριο του «πυρηνικού χειμώνα». Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η παραγωγή τροφίμων θα σταματούσε και η μεγάλη πλειοψηφία της παγκόσμιας κοινωνίας θα οδηγούνταν στο θάνατο από ασιτία.

Δόγμα πυρηνικής αποτροπής

Αυτό που ισχυριζόμαστε είναι ότι το δόγμα της πυρηνικής αποτροπής αντιπροσωπεύει έναν υψηλού κινδύνου τζόγο. Τα πυρηνικά όπλα δεν μας κρατούν ασφαλείς από τρομοκρατικές πράξεις, ούτε μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την καταπολέμηση της ανόδου της στάθμης της θάλασσας, των ακραίων καιρικών φαινομένων, της οξίνισης των ωκεανών, της απώλειας της βιοποικιλότητας και τόσων άλλων παγκόσμιων προβλημάτων.

Καθόλου τυχαία, λοιπόν, κράτη, πολιτικοί, διανοούμενοι και απλοί πολίτες ενώνουν τις φωνές τους, ώστε να πετύχουν την απαγόρευση χρήσης πυρηνικών όπλων. Ανεξάρτητα από το αν σ’ έναν πόλεμο σε περιφερειακό επίπεδο γίνει περιορισμένη χρήση πυρηνικών είναι βέβαιο ότι αυτά θα προκαλέσουν τεράστια καταστροφή.

Αποτελούν την κύρια υπαρξιακή απειλή για την ανθρωπότητα. Οι ισχυρισμοί των στρατοκρατών, των γερακιών και των πλασιέ των πυρηνικών, ότι “η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία” δεν ισχύουν στην περίπτωση αυτή. Και μία βόμβα να πέσει θα είναι δρόμος χωρίς επιστροφή για το σύνολο της ανθρωπότητας.