Ο μυστικός πόλεμος Ρωσίας-Δύσης – Η λίστα μυστηριωδών θανάτων

Έξι μήνες νωρίτερα, ο Κουζμίνοφ είχε αυτομολήσει στην Ουκρανία, με το επιθετικό ελικόπτερο Mi-8 να δέχεται πυρά φορητών όπλων καθώς πετούσε ούτε 10 μέτρα από το έδαφος. Αφού παρέδωσε το ελικόπτερο, έλαβε αμοιβή 500.000 δολαρίων και ενθάρρυνε τους συμπατριώτες του να ακολουθήσουν το παράδειγμά του. «Όταν όλα αυτά ανοίξουν μπροστά σας, οι απόψεις σας θα αλλάξουν ριζικά», είπε σε μια συνέντευξη που κινηματογραφήθηκε και αναρτήθηκε στο YouTube από το Υπουργείο Άμυνας της Ουκρανίας. «Θα ανακαλύψεις απλώς έναν κόσμο χρωμάτων». 

Τώρα ο Κουζμίνοφ, που δολοφονήθηκε στη Villajoyosa, παράκτιο ισπανικό θέρετρο που μεταφράζεται ως “Χαρούμενη Πόλη”, έχει γίνει το τελευταίο όνομα σε έναν κατάλογο θανάτων Ρώσων που αντιτέθηκαν στην εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία. Η Ισπανία δεν έχει ταυτοποιήσει ύποπτο, αν και πιστεύεται ότι η δολοφονία διατάχθηκε από το Κρεμλίνο. Η Μόσχα δεν αρνήθηκε ότι σκότωσε τον πιλότο.

«Αυτός ο προδότης και εγκληματίας έγινε ηθικό πτώμα ακριβώς τη στιγμή που σχεδίασε το βρώμικο και τρομερό έγκλημά του», είπε ο Σεργκέι Ναρίσκιν, ο επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών εξωτερικού της Ρωσίας, στο TASS. Το να εκτελέσει οποιοσδήποτε στρατός σε εμπόλεμη κατάσταση έναν αυτόμολο, είναι αυτονόητο, ιδίως αν παρέδωσε στον εχθρό οπλισμό και μάλιστα σημαντικό.

Ο Κουζμίνοφ δεν είναι ο μόνος…

Η εκτέλεση του Κουζμίνοφ για πολλούς, ιδίως στρατιωτικούς, δεν είναι ηθικά ειδεχθής πράξη. Το θύμα έπρεπε να το περιμένει, πράγμα που διαφαίνεται απ’ όσα αναφέρονται σε δυτικά ΜΜΕ. Από την εισβολή στην Ουκρανία, εξέχοντες Ρώσοι πεθαίνουν υπό ασυνήθιστες συνθήκες σε τρεις ηπείρους και αυτό δεν φαίνεται να προβληματίζει την ρωσική κοινωνία. Ορισμένοι ήταν αντικαθεστωτικοί, ενώ άλλοι μπορεί να είχαν παγιδευτεί σε έναν πόλεμο υπηρεσιών. Κάποιοι ίσως πέθαναν από φυσικά αίτια. Η Wikipedia δημοσιεύει μια λίστα με 51 ονόματα, με τίτλο “Ύποπτοι θάνατοι Ρώσων επιχειρηματιών (2022–2024)”.

Επιχειρηματίες βρέθηκαν απαγχονισμένοι στο Λονδίνο και πνιγμένοι στο Πόρτο Ρίκο. Υψηλά ιστάμενο στέλεχος του ρωσικού κυβερνώντος κόμματος έπεσε από τη στέγη ενός ινδικού ξενοδοχείου και ένας 46χρονος αναπληρωτής υπουργός Επιστημών, πέθανε από ανεξήγητη ασθένεια σε πτήση επιστροφής από την Κούβα. Η ισπανική αστυνομία εξακολουθεί να ερευνά τους θανάτους του πρώην αντιπροέδρου της εταιρείας Novatek JSC Σεργκέι Προτοσένια το 2022, της συζύγου και της κόρης του στο σπίτι τους, κοντά στη Βαρκελώνη.

Τον περασμένο μήνα, ρωσικά ανεξάρτητα ΜΜΕ ανέφεραν ότι ο 35χρονος γιος του Ιγκόρ Σετσίν, έμπιστου συνεργάτη του Πούτιν και διευθύνοντος συμβούλου του πετρελαϊκού κολοσσού Rosneft, πέθανε στο πολυτελές συγκρότημα διαμερισμάτων του στη Μόσχα. Δεν υπάρχουν προφανή πειστήρια για ανάμειξη του Κρεμλίνου σε αυτούς τους θανάτους. Δεν ισχύει το ίδιο για μια άλλη ομάδα, που δολοφονήθηκε σε θεαματικές επιχειρήσεις που σχεδιάστηκαν, σαν θεατρικές παραγωγές σε σενάρια για μέγιστο δημόσιο αντίκτυπο, όπως του Πριγκόζιν, που το αεροπλάνο του ανατινάχτηκε εν πτήσει. Ο ηγέτης των αντικαθεστωτικών Αλεξέι Ναβάλνι δηλητηριάστηκε με τον εύκολα ανιχνεύσιμο νευρικό παράγοντα Novichok το 2020 και προσφάτως πέθανε αιφνίδια σε φυλακές στον Αρκτικό Κύκλο, ακριβώς τη στιγμή που ολοκληρώθηκε η συμφωνία για την απελευθέρωσή του. Ο Μπάιντεν κατηγόρησε ευθέως τον Πούτιν για τον θάνατο του Ναβάλνι.

Κατάσκοποι κι αντικατάσκοποι

Μπορεί η εκτέλεση του Κουζμίνοφ να μην είναι η περίεργη, αλλά εντάσσεται στο νέο πόλεμο κατασκόπων μεταξύ Ρωσίας και Δύσης. Από την ρωσική εισβολή, η Ουκρανία και οι δυτικοί σύμμαχοί της έχουν εντείνει τις προσπάθειες να προσελκύσουν αποστάτες, προσδοκώντας ότι θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ρεύμα που να γίνει χείμαρρος. Το Κρεμλίνο, με τη σειρά του, προσπάθησε να αποτρέψει μία τέτοια εξέλιξη, τιμωρώντας παραδειγματικά.

Η ουκρανική στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών δημιούργησε μια 24ωρη τηλεφωνική γραμμή με τίτλο “Θέλω να ζήσω” για Ρώσους στρατιώτες που θα ήθελαν να λιποτακτήσουν, ή να αυτομολήσουν. Το Κίεβο ισχυρίζεται ότι περισσότεροι από 260 Ρώσοι έχουν εγκαταλείψει τις μονάδες τους, ενώ άλλοι 26.000 έχουν καλέσει και οι καθημερινές κλήσεις αυξήθηκαν κατά περίπου 70% μετά τη δημοσιοποίηση της αυτομόλησης του Κουζμίνοφ τον περασμένο Σεπτέμβριο, πάντα σύμφωνα με τους Ουκρανούς.

Η CIA έχει δημιουργήσει τρία βίντεο που ενθαρρύνουν τους Ρώσους –ιδιαίτερα αξιωματικούς υπηρεσιών ασφαλείας– να συνεργαστούν μαζί της. «Τους προσκαλώ να κάνουν ό,τι άλλοι έχουν ήδη κάνει τους τελευταίους 18 μήνες και να ενώσουν τα χέρια μαζί μας, η πόρτα μας είναι πάντα ανοιχτή», είπε ο Βρετανός αρχηγός της ΜΙ6 Ρίτσαρντ Μουρ στην Πράγα σε μια σπάνια ομιλία πέρυσι. «Τα μυστικά τους θα είναι πάντα ασφαλή μαζί μας». Προφανώς τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά.

Η Γαλλία δέχτηκε τη Μαρία Ντμίτριεβα, γιατρό που εργαζόταν για την ρωσική μυστική υπηρεσία FSB. Ο Γκλεμπ Καρακούλοφ, μέλος της φρουράς του Πούτιν, έφυγε κρυφά προς άγνωστη κατεύθυνση μέσω Τουρκίας πέρυσι. Ο Μπόρις Μποντάρεφ ήταν διπλωμάτης που υπηρετούσε στη μόνιμη αποστολή της Ρωσίας στα Ηνωμένα Έθνη στη Γενεύη πριν παραιτηθεί σε ένδειξη διαμαρτυρίας, δύο μήνες μετά την εισβολή και ζητήσει άσυλο στην Ελβετία. Ο Μποντάρεφ είχε επίγνωση ότι μπορεί κάποια στιγμή να δολοφονηθεί, όπως ανέφερε σε μια βιντεοκλήση μήνες αργότερα.

Η επιχείρηση δελεασμού του Κουζμίνοφ ήταν ένα πείραμα, που σχεδιάστηκε από την υπηρεσία στρατιωτικών πληροφοριών της Ουκρανίας. Έτσι ο πιλότος, έγινε πειραματόζωο για το αν ένας υψηλού προφίλ αποστάτης θα μπορούσε να παραμείνει ζωντανός στη Δυτική Ευρώπη, επιζώντας με τα χρήματα και τη νέα ταυτότητα που του δόθηκαν. Όταν το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων ρώτησε τον αντιπρόεδρο του Συμβουλίου Ασφαλείας Ντμίτρι Μεντβέντεφ, σχετικά με τη δολοφονία, εκείνος απάντησε: «Θάνατος σκύλου, για έναν σκύλο».

Γιγάντωση των μυστικών υπηρεσιών

Η ρωσική Γ’ Διεύθυνση Στρατιωτικής Αντικατασκοπείας (DKVR), που είναι επιφορτισμένη με την πρόληψη αυτομόλησης στρατιωτικών, έχει διογκωθεί τα τελευταία δύο χρόνια και έγινε το μεγαλύτερο τμήμα της FSB. Αυτό το δίκτυο υπηρεσιών πληροφοριών έχει ανακτήσει την επιρροή του μετά το χάος στην αρχή της εισβολής στην Ουκρανία, σύμφωνα με τους Financial Times. Οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες απέλασαν περίπου 600 Ρώσους διπλωμάτες, πολλοί από τους οποίους πιστεύεται ότι ήταν κατάσκοποι. Από νωρίς, ο Πούτιν φέρεται να είχε θέσει σε δυσμένεια κορυφαία στελέχη της FSB για κακή εκτίμηση της ουκρανικής αντίστασης. Απέφυγε, όμως, τις εκκαθαρίσεις.

Κράτησε τα σύνορα της Ρωσίας ανοιχτά και φυγόστρατοι έσπευσαν να φύγουν προς την Ευρώπη, την Κεντρική Ασία και τις χώρες του Καυκάσου. Μαζί τους, όμως, έφυγαν κα κατάσκοποι, σύμφωνα με την Wall Street Journal. Ο Πούτιν, έχει πει εδώ και καιρό ότι θα κυνηγούσε Ρώσους αποστάτες: «Ό,τι κι αν λάβουν σε αντάλλαγμα, αυτά τα τριάντα αργύρια, θα τους πνίξουν», είπε κάποτε σε συνέντευξη Τύπου, όταν ρωτήθηκε αν είχε υπογράψει ποτέ διαταγή για την εξόντωση των προδοτών που ζούσαν στην εξορία.

Οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες γίνονται πιο δημιουργικές στο να καταπνίγουν τις διαφωνίες στο εξωτερικό, λένε αξιωματούχοι των δυτικών υπηρεσιών πληροφοριών. Τα δε όρια μεταξύ των τριών κύριων ρωσικών υπηρεσιών πληροφοριών (FSB, GRU και SVR) γίνονται όλο και πιο δυσδιάκριτα, καθιστώντας πιο δύσκολο να καταλάβει κανείς ποια είναι υπεύθυνη για ποιο γεγονός. «Οι υπηρεσίες ήταν πολύ ξεχωριστές, αλλά τώρα ανταλλάσσουν προσωπικό και περιουσιακά στοιχεία», είπε στη Wall Street Journal ο Αντρέι Σολντάτοφ, ο οποίος γράφει για τις υπηρεσίες ασφαλείας της Ρωσίας για περισσότερα από 20 χρόνια. Ο ίδιος αναφέρθηκε στην εποχή που ο Στάλιν δημιούργησε μια νέα υπηρεσία που ονομαζόταν SMERSH. ή “Θάνατος στους κατασκόπους”.

Οι Ρώσοι χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο ξένους υπηκόους σε επιχειρήσεις, έγραψαν οι Financial Times. Η χρήση ξένων υπηκόων είναι επιστροφή στις πρακτικές της σταλινικής εποχής, όταν ένας Ισπανός κομμουνιστής, ο Ραμόν Μερκαντέρ σκότωσε στην φυλασσόμενη οχυρωμένη βίλα του στο Μεξικό τον Τρότσκι με παγοκόφτη στο κρανίο, στέλνοντας ένα σαφές μήνυμα σε άλλους εχθρούς του καθεστώτος. Μέχρι σήμερα στη Ρωσία, η φράση “αποστολή Mercader” σημαίνει την αποστολή ενός δολοφόνου.