Ο νέος Κριμαϊκός Πόλεμος και οι διεθνείς ισορροπίες

Κλιμακώνεται η ένταση ανάμεσα στο Κίεβο και την Μόσχα μετά το επεισόδιο της περασμένης Κυριακής που είχε ως αποτέλεσμα την αιχμαλωσία τριών πολεμικών πλοίων της Ουκρανίας και των πληρωμάτων τους. Το Κίεβο, στο οποίο τίθεται σήμερα σε ισχύ στρατιωτικός νόμος, υποστηρίζει ότι τελεί υπό την απειλή ενός «ολοκληρωτικού πολέμου», η Μόσχα ζητά από το Βερολίνο να το συνετίσει και ο Τραμπ απειλεί με ματαίωση της συνάντησης με τον Πούτιν.

Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Πέτρο Ποροσένκο, ανέβασε τους τόνους της αντιπαράθεσης, υποστηρίζοντας ότι υπάρχει γενικότερη απειλή από την Ρωσία, πέραν του γνωστού επεισοδίου, το οποίο αποτελεί ουσιαστικά και την πρώτη ανοικτή στρατιωτική αναμέτρηση ανάμεσα στη Μόσχα και το Κίεβο, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, το 2014.

Ο Ποροσένκο κατήγγειλε επίσης, ότι ο αριθμός των ρωσικών στρατιωτικών μονάδων κατά μήκος των συνόρων με την Ουκρανία έχει αυξηθεί σημαντικά, κάνοντας λόγο για τριπλασιασμό των ρωσικών αρμάτων μάχης μέσα στον Οκτώβριο. Ο ίδιος ανέφερε μεγάλη αύξηση των ρωσικών πολεμικών πλοίων στην Αζοφική Θάλασσα, καθώς και έντονη στρατιωτική παρουσία στην Κριμαία.

Από την πλευρά του, ο Πούτιν προειδοποίησε το Κίεβο να μην κάνει «απερίσκεπτες» ενέργειες, ενώ, στην επικοινωνία που είχε με την Μέρκελ, κάλεσε την καγκελάριο να ασκήσει πίεση στην Ουκρανία, προκειμένου να μην προχωρήσει σε νέες προκλήσεις. Η συνομιλία έγινε με πρωτοβουλία της Μέρκελ και εντάσσεται στην γενικότερη ανησυχία του Βερολίνου για την κατάσταση στην περιοχή, όπου η Γερμανία έχει ζωτικά συμφέροντα. Ο Ρώσος πρόεδρος συνέδεσε τις κινήσεις του Κιέβου με τις προγραμματισμένες για την άνοιξη προεδρικές εκλογές στην Ουκρανία, κατηγορώντας το παραλλήλως ότι λειτουργεί ως πολιορκητικός κριός για την επιβολή νέων κυρώσεων στην Μόσχα από την ΕΕ και τις ΗΠΑ.

Οι απειλές του Τραμπ και ο «Nordstream 2»

Την ίδια ώρα, τους τόνους ανεβάζει και η Ουάσινγκτον, με τον Τραμπ να απειλεί με ακύρωση την προγραμματισμένη συνάντησή του με τον Πούτιν, στο Μπουένος Άιρες, στο περιθώριο της συνόδου της Ομάδας των Είκοσι (G20).

Αν και στα πρώτα σχόλιά του ο Τραμπ δεν αναφέρθηκε ευθέως στο περιστατικό στην Αζοφική θάλασσα, περιοριζόμενος σε συστάσεις προς την ΕΕ να αυξήσει τα αμυντικά κονδύλια, τελικά εξέφρασε την Τρίτη την δυσαρέσκειά του, κάνοντας λόγο για «επιθετικότητα». Παραλλήλως, το  Στέιτ Ντιπάρτμεντ προέτρεψε τα κράτη μέλη της ΕΕ να κάνουν περισσότερα, προκειμένου να στηρίξουν την Ουκρανία στην αντιπαράθεση της με την Μόσχα.

Αυτά τα περισσότερα, δεν μπορεί βέβαια να είναι κάτι άλλο πέρα από οικονομικές κυρώσεις. Μάλιστα η εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ έκανε λόγο για κυρώσεις που δεν έχουν εφαρμοστεί πλήρως και πρότεινε να περιληφθεί σε αυτές και ο ρωσικός αγωγός «Nordstream 2», ο οποίος παρακάμπτει την Ουκρανία στην μεταφορά φυσικού αερίου προς την ΕΕ.

Η Ένωση ωστόσο επέβαλε κυρώσεις στην Μόσχα, το 2014, αμέσως μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, και θα συζητήσει την επιβολή νέων στην Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου. Από την άλλη, ο Τραμπ έχει κατηγορηθεί πολλές φορές για ενδοτικότητα έναντι του Πούτιν, ειδικά κατά την διάρκεια, και αμέσως μετά, της συνόδου κορυφής στο Ελσίνκι.

Το ματωμένο Ντονμπάς

Η προσάρτηση της Κριμαίας αποτελεί ωστόσο μόνο τον έναν πόλο της διένεξης του Κιέβου με την Μόσχα. Ο άλλος, επίσης σημαντικός, είναι οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις στην Ανατολική Ουκρανία, στην περιοχή του Ντονμπάς, όπου υπάρχει έντονο φιλορωσικό στοιχείο, εξαιτίας και της γειτνίασης με την Ρωσική Ομοσπονδία.

Ο Ουκρανός πρόεδρος, ανακοινώνοντας την επιβολή στρατιωτικού νόμου, υποστήριξε ότι  δεν θα επηρεάσει την κατάσταση στο Ντονμπάς. Απέρριψε επίσης το ενδεχόμενο η κυβέρνησή του να εξαπολύσει επίθεση στην περιοχή, κάτι που δεν είναι και ιδιαίτερα εύκολο, αφού αντιβαίνει των συμφωνιών του Μινσκ, κυρίως όμως θα εκληφθεί από την Μόσχα ως πολεμική ενέργεια, με ότι αυτό συνεπάγεται. Ανέφερε ωστόσο ότι ο στρατιωτικός νόμος θα επιτρέψει στην κυβέρνησή του να αναλάβει δράση για να υπερασπιστεί την επικράτεια της Ουκρανίας.

Η ένοπλη σύρραξη στο Ντονμπάς, η οποία ξέσπασε λίγους μήνες μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, ανάμεσα στις ουκρανικές δυνάμεις και φιλορώσους αυτονομιστές έχει κοστίσει, μέχρι στιγμής, την ζωή τουλάχιστον 10.000 ανθρώπων. Αξίζει να σημειωθεί ότι η συγκεκριμένη περιοχή είναι η πιο πυκνοκατοικημένη της Ουκρανίας, μετά το Κίεβο. Η κατάσταση στην Ουκρανία, πάντως, είναι ένα από τα θέματα της ατζέντας της επικείμενης συνάντησης Τραμπ-Πούτιν και αρκετοί αναλυτές εκτιμούν ότι ο Ποροσένκο χρησιμοποιεί την ένταση με την Μόσχα, για να κάνει πιο επιτακτική την συζήτησή του.

Με παρελθόν και συνέχεια

Το περιστατικό της Κυριακής στα στενά του Κέρτς, με την σύλληψη τριών ουκρανικών πολεμικών πλοίων και των 24 ναυτών, δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Στις αρχές του έτους η Ουκρανία συνέλαβε δύο ρωσικά πλοία, ένα αλιευτικό και ένα πλωτό βυτιοφόρο μαζί με τα πληρώματά τους. Πλοία και πληρώματα δεσμεύτηκαν από τις ουκρανικές αρχές, για  άγνωστο χρονικό διάστημα, γεγονός που οδήγησε την Μόσχα στην εντατικοποίηση των ελέγχων στην περιοχή.

Παραλλήλως, το Κίεβο προχώρησε σε μία σειρά ενεργειών προκειμένου να ενισχύσει την ναυτική παρουσία του στην Αζοφική Θάλασσα, με απώτερο στόχο την δημιουργία μίας ναυτικής βάσης. Στις 23 Σεπτεμβρίου μάλιστα, δύο ουκρανικά πολεμικά πλοία πέρασαν από τα στενά του Κερτς, παρά την ρωσο-ουκρανική συμφωνία του 2003, η οποία προβλέπει ότι η διέλευση πολεμικών σκαφών από την περιοχή απαιτεί την σύμφωνη γνώμη των δύο χωρών.

Η προσάρτηση βέβαια της Κριμαίας παρέχει τον πλήρη έλεγχο των στενών του Κερτς στην Μόσχα, γεγονός που επί του πεδίου καταργεί την απαιτούμενη συναίνεση του Κιέβου. Αυτό φάνηκε ξεκάθαρα στο περιστατικό της Κυριακής, όταν η Ρωσία προχώρησε, μέσα σε ελάχιστο χρόνο, στον αποκλεισμό του πορθμού. Κινητικότητα από πλευρά Ουκρανίας υπήρξε όμως και στην ξηρά, καθώς την περασμένη εβδομάδα μονάδες του ουκρανικού στρατού μετακινήθηκαν στην ουδέτερη ζώνη ανάμεσα στο ελεγχόμενο από τους ρωσόφωνους  αυτονομιστές Ντονμπάς και την υπόλοιπη επικράτεια.

Αυτή η κλιμάκωση, σε συνδυασμό με το ότι τα τρία πολεμικά αγνόησαν, όπως υποστηρίζει η Μόσχα, τις προειδοποιητικές βολές, οδήγησε στην σύλληψη των πλοίων και των πληρωμάτων τους. Την ίδια ώρα, η απόφαση του ουκρανικού κοινοβουλίου να επιβάλει στρατιωτικό νόμο σε «ευάλωτες από την Μόσχα περιοχές», όχι μόνο δεν συμβάλλει στην αποκλιμάκωση, αλλά δημιουργεί νέες εντάσεις.  Ήδη η Μόσχα ανακοίνωσε την πρόθεσή της να αναπτύξει νέες συστοιχίες πυραύλων εδάφους-αέρος S-400 στην Κριμαίας, προφανώς ως απάντηση στην πολεμική ετοιμότητα, στην οποία έθεσε ο Ποροσένκο τον ουκρανικό στρατό.

Σε κάθε περίπτωση πάντως, η νέα κρίση στην Κριμαία φέρνει για άλλη μία φορά σε δοκιμασία τις σχέσεις της Ρωσίας με την ΕΕ, ενώ δίνει στον Τραμπ ένα πρόσθετο επιχείρημα για την άσκηση πιέσεων και στις δύο πλευρές. Ανήσυχος είναι όμως και ο Ερντογάν, αφού η νέα κλιμάκωση της έντασης στην Μαύρη Θάλασσα έρχεται μόλις μία εβδομάδα μετά την ολοκλήρωση του τουρκικού αγωγού που περνάει από την περιοχή.

Ικανοποιημένος, για την ώρα, μπορεί να είναι μόνον ο Ποροσένκο. Και αυτό γιατί από την μια επέβαλε την παρουσία του στην συνάντηση Πούτιν-Τραμπ και από την άλλη, η ένταση με την Μόσχα, σε συνδυασμό με τον στρατιωτικό νόμο, συσπειρώνουν το αντιρωσικό μπλοκ στην χώρα του, στον δρόμο προς τις προεδρικές εκλογές της 31ης Μαρίου.