Ο νέος Ψυχρός Πόλεμος στην Βαλτική απειλεί την ναυτιλία;

Μέχρι τώρα, μετά από μια σειρά γεγονότων, που ακολούθησαν την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, χωρίς για κανένα να έχει αποδειχτεί η σύνδεσή του με τη Ρωσία, το ΝΑΤΟ έχει καταφέρει να ενισχύει, διαρκώς, την παρουσία του στη Βαλτική. Αυτό φέρνει σε δυσχερή θέση τη Ρωσία, καθώς η Βαλτική αποτελεί νευραλγικό θαλάσσιο κόμβο προς τον Ατλαντικό ωκεανό για τα εμπορικά πλοία της και πολύ περισσότερο για τα πολεμικά πλοία, που βρίσκονται στο Καλίνιγκραντ, έδρα του ρωσικού στόλου της Βαλτικής.

Σε αυτό το σημείο να πούμε ότι η γεωστρατηγική σημασία της Βαλτικής είχε επισημανθεί από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
«Η σημασία της Μαύρης Θάλασσας, της Μεσογείου και της Βαλτικής ως εσωτερικών θαλασσών έχει αυξηθεί πολύ και, πάνω απ’ όλα, η Βαλτική έχει γίνει η αποφασιστική θάλασσα για το ΝΑΤΟ», έλεγε, τον Σεπτέμβριο του 1958, ο Γερμανός ναύαρχος Gerhard Bidlingmaier, σε ομιλία του που υπάρχει στην ιστοσελίδα του Ναυτικού Ινστιτούτου των ΗΠΑ (US Naval Institute). Όμως, τα επόμενα χρόνια δεν υπήρξαν “εμπρηστικές” κινήσεις από καμία πλευρά, καθώς υπήρχε ισορροπία δυνάμεων, με το Σύμφωνο της Βαρσοβίας να ελέγχει την περιοχή ανατολικά του Γερμανικού νησιού Φέμαρ (Fehmar) και το ΝΑΤΟ την δυτική μέχρι το πορθμό του Σκάγκερακ (Skagerrak),

Η εικόνα άρχισε να αλλάζει την πρώτη δεκαετία του 2000 με την ένταξη στο ΝΑΤΟ διαφόρων κρατών της περιοχής, όπως η Λετονία, η Λιθουανία κ.λπ. για να διαφοροποιηθεί πλήρως τα τελευταία χρόνια με την ένταξη στη συμμαχία της Φινλανδίας και τελευταία της Σουηδίας, με αποτέλεσμα «όλες οι χώρες που συνορεύουν με τη Βαλτική Θάλασσα να είναι μέλη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, μετατρέποντας τη Βαλτική σε λίμνη του ΝΑΤΟ, που συνορεύει με τη Ρωσία», έχουν γράψει ξένοι αναλυτές.

Πάντως, μέχρι τώρα αν και η στρατηγική θέση της Ρωσίας επιδεινώνεται σε αυτή την περιοχή, προς το παρόν δεν υπάρχει τουλάχιστον εμφανώς κάποια αντίδραση, καθώς το Κρεμλίνο δείχνει ότι η προσοχή του παραμένει επικεντρωμένη στην Ουκρανία. Από την άλλη πλευρά, όμως, όπως φάνηκε και σε συζήτηση που έγινε στις 21 Ιανουαρίου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, οι χώρες της Βαλτικής, ίσως και από ανησυχία για μια αντίδραση της Ρωσίας, ζητούν όλο και περισσότερο την ενίσχυση της παρουσίας του ΝΑΤΟ.

“Σαμποτάζ” υποβρύχιων καλωδίων;

Αφορμή της συζήτησης αποτέλεσαν κάποια περιστατικά με εμπορικά πλοία, που θεωρείται ότι ανήκουν στον λεγόμενο “σκιώδη” στόλο, που μεταφέρει – κατά παράβαση των κυρώσεων στη Ρωσία – πετρέλαιο, και χαρακτηρίστηκαν ως «σαμποτάζ». Πρόκειται για τις καταστροφές υποβρύχιων καλωδίων επικοινωνιών και ενέργειας, αντίστοιχα, από άγκυρες δύο πλοίων: Του κινέζικου φορτηγού μεταφοράς χύδην φορτίου (bulk carrier) “Yi Peng 3” και του με σημαία Νήσων Κουκ δεξαμενόπλοιου “Eagle S”, την παραμονή των Χριστουγέννων.

Και τα δύο πλοία κρατήθηκαν, αλλά αργότερα το κινέζικο απελευθερώθηκε. Αντίθετα, το “Eagle S”, που ήταν ανασφάλιστο και εμφανίζεται να ανήκει σε εταιρεία με έδρα στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, εξακολουθεί να κρατείται από τις φινλανδικές αρχές μαζί με εννέα από τα 24 μέλη του πληρώματος, με την επίκληση της διεκδίκησης αποζημιώσεων για την καταστροφή καλωδίων ενέργειας. Πάντως, λίγες μέρες μετά το περιστατικό είχε βρεθεί από σκάφος του Πολεμικού Ναυτικού της Σουηδίας η άγκυρα που του έλειπε. Είχε δημοσιευθεί ότι είχε εμφανείς βλάβες και της έλειπε ένα άγκιστρο.

Να σημειωθεί πως και την Κυριακή 26/01 οι σουηδικές αρχές ξεκίνησαν έρευνα για «διακεκριμένη δολιοφθορά», αφού ένα υποθαλάσσιο καλώδιο οπτικών ινών υπέστη βλάβη στη Βαλτική Θάλασσα, μεταξύ της Σουηδίας και της Λετονίας. Με εντολή του εισαγγελέα κατασχέθηκε ένα πλοίο που θεωρείται ύποπτο για τη «δολιοφθορά», αναφέρθηκε σε ανακοίνωση της.

Η “Washington Post” σε πρότερο δημοσίευμά της (19.1.2025) επικαλούμενη αξιωματούχους των υπηρεσιών πληροφοριών των ΗΠΑ και της Ευρώπης, έγραψε ότι «οι ρήξεις υποθαλάσσιων καλωδίων που τρόμαξαν τους Ευρωπαίους αξιωματούχους ασφαλείας τους τελευταίους μήνες ήταν πιθανότατα αποτέλεσμα θαλάσσιων ατυχημάτων, παρά ρωσικών σαμποτάζ».

Όπως σημείωσε η εφημερίδα οι δύο υποθέσεις «δημιούργησαν υποψίες ότι η Ρωσία στόχευε υποθαλάσσιες υποδομές ως μέρος μιας ευρύτερης εκστρατείας υβριδικών επιθέσεων σε όλη την Ευρώπη και προκάλεσαν εντατικά μέτρα ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένης της ανακοίνωσης την περασμένη εβδομάδα ότι το ΝΑΤΟ θα ξεκινήσει νέες επιχειρήσεις περιπολίας και επιτήρησης στη Βαλτική Θάλασσα…
Ωστόσο, μέχρι στιγμής, είπαν αξιωματούχοι, οι έρευνες που αφορούν τις ΗΠΑ και μισή ντουζίνα ευρωπαϊκές υπηρεσίες ασφαλείας δεν έχουν δείξει καμία ένδειξη ότι εμπορικά πλοία που είναι ύποπτα ότι έσυραν άγκυρες σε συστήματα βυθού το έκαναν σκόπιμα», επεσήμαινε το δημοσίευμα.

Η επιχείρηση “Baltic Sentry”

Όμως, στη διάρκεια της προαναφερόμενης συζήτησης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην οποία δεν πήρε μέρος κανένας Έλληνας ευρωβουλευτής, η μεγάλη πλειοψηφία των ομιλητών απέρριπτε την εκδοχή του ατυχήματος, παρότι όπως επεσήμαιναν μεμονωμένοι ομιλητές δεν παρουσιάστηκε κανένα στοιχείο για την υποστήριξη της εκδοχής του σαμποτάζ.

Εκεί έγινε γνωστό ότι ξεκίνησε, ήδη, η επιχείρηση με την κωδική ονομασία “Baltic Sentry”, που αποφασίστηκε, στις 14 Ιανουαρίου, στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Ελσίνκι, με τις περιπολίες μη επανδρωμένων αεροσκαφών για την προστασία κρίσιμων θαλάσσιων υποδομών. Σύμφωνα με το ίδιο σχέδιο θα υπάρξουν περιπολίες στη Βαλτική φρεγατών και αεροσκαφών θαλάσσιας περιπολίας. Ωστόσο, υπήρξαν και ευρωβουλευτές οι οποίοι ζήτησαν τη λήψη ακόμα και ακραίων μέτρων για εμπορικά πλοία, που πλέουν στη Βαλτική, όπως τη διενέργεια νηοψιών ή την τοποθέτηση καμερών στο κατάστρωμα της “γέφυρας” των πλοίων!

«Γιατί δεν μπαίνουμε σε κάθε πλοίο (…) που υποπτευόμαστε ότι μπορεί να είναι μέρος του σκιώδους στόλου; (…) Καλώ λοιπόν επειγόντως την ΕΕ, τα κράτη μέλη, την ακτοφυλακή: Να το κάνετε αυτό ως πρώτη και κύρια προτεραιότητά σας», είπε χαρακτηριστικά Ολλανδός ευρωβουλευτής, ενώ ένας Εσθονός συνάδελφός του ανέφερε ότι ένα προστατευτικό μέτρο «θα μπορούσε να είναι η εθελοντική αποδοχή καμερών στο κατάστρωμα του καπετάνιου».

Αυτές οι ενέργειες του ΝΑΤΟ αποτελούν ουσιαστικά κλιμάκωση της έντασης της παρουσίας του στη Βαλτική, η οποία ξεκίνησε να γίνεται εμφανής από την άνοιξη του 2022, οπότε μια σχετικά υποβαθμισμένης σημασίας άσκηση της Συμμαχίας πήρε μεγάλες διαστάσεις, καθώς συμμετείχαν 27 κράτη και 30.000 στρατιώτες. Πέρυσι, η άσκηση μετονομάστηκε σε Nordic Response, πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο με πάνω από 20.000 στρατιώτες από 13 κράτη, συμπεριλαμβανομένης της Φινλανδίας, της Νορβηγίας και της Σουηδίας.