Ο νέος Ψυχρός Πόλεμος είναι ήδη εδώ – “Σταυροφορία” με αφορμή το Ναβάλνι

Σε κρίση οδηγούνται οι ήδη τεταμένες σχέσεις ΕΕ και Ρωσίας με αφορμή την πρόθεση των Βρυξελλών να επιβάλλουν κυρώσεις για την υπόθεση του Αλεξέι Ναβάλνι και για την απέλαση Ευρωπαίων διπλωματών. Η επιδείνωση εντάσσεται σε έναν ευρύτερο πλαίσιο πολιτικών ισορροπιών που συμπεριλαμβάνει και την αντιρωσική στάση της Ουάσινγκτον.

Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ δήλωσε πως η Μόσχα δεν θα διστάσει να τερματίσει τη σχέση της με την ΕΕ σε περίπτωση επιβολής κυρώσεων που θα θέσουν σε κίνδυνο τη ρωσική οικονομία. Συγκεκριμένα ανέφερε ότι «είμαστε έτοιμοι αν δούμε ξανά ότι υπάρχουν κυρώσεις που μπορεί να δημιουργήσουν κινδύνους για την οικονομία μας, συμπεριλαμβανομένων των πιο ευαίσθητων τομέων της. Δεν θέλουμε να απομονωθούμε από τον κόσμο, αλλά πρέπει να είμαστε έτοιμοι. Αν θέλετε ειρήνη, προετοιμαστείτε για πόλεμο».

Οι σχέσεις των δύο πλευρών χαρακτηρίζονται εδώ και αρκετό καιρό από αστάθεια, αλλά θεωρούνται κρίσιμες δεδομένου της οικονομικής και ενεργειακής διάστασης που εμπεριέχουν. Είχαν προσπαθήσει να βελτιώσουν τις σχέσεις τους πριν το 2014, στους τομείς του εμπορίου, της ενέργειας και στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας. Η ΕΕ υποστήριξε την ένταξη της Ρωσίας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, που επετεύχθη το 2012. Ωστόσο, η προσάρτηση της Κριμαίας τον Μάρτιο του 2014 από τη Ρωσία αποδείχθηκε σημείο καμπής  καθώς η ΕΕ επέβαλε κυρώσεις σε ρωσικές εταιρείες και άτομα.

Στη συνέχεια επιδεινώθηκαν περαιτέρω από τη ρωσική επέμβαση στον εμφύλιο της Συρίας που άλλαξε τη ροή του πολέμου υπέρ του καθεστώτος της Δαμασκού. Μια ακόμα αιτία θεωρούνται και οι συνταγματικές μεταρρυθμίσεις στη Ρωσία που επιτρέπουν στον Βλαντιμίρ Πούτιν να είναι πρόεδρος ως το 2036 αλλά και του προσφέρουν ισόβια θέση στη Γερουσία και αμνηστία διά βίου στον ίδιο και τους συγγενείς του.

Ψυχρός πόλεμος

Η δήλωση του Λαβρόφ δείχνει πλέον ότι οι σχέσεις ΕΕ-Ρωσίας επιδεινώνονται σε πολλά μέτωπα και ότι η Μόσχα δεν θα το ανεχθεί. Λίγο αργότερα, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ, προσπάθησε να κρατήσει τις ισορροπίες κάνοντας λόγο για λάθος ερμηνεία και απομόνωση των λεγομένων του Λαβρόφ σχετικά με την ΕΕ.  Στο πλαίσιο αυτό, ο Πεσκόφ ανέφερε ότι η δήλωση του Λαβρόφ έχασε το νόημά της, καθώς η Μόσχα δεν επιθυμεί να διαρρήξει τους δεσμούς με την ΕΕ και ότι θέλει να βελτιώσει τις σχέσεις της με αυτή.

Το υπουργείο Εξωτερικών προέβη και αυτό σε ανακοίνωση ότι «η Ρωσία είναι έτοιμη για διακοπή των σχέσεων με την ΕΕ, εάν η διακοπή αυτή γίνει με πρωτοβουλία των Βρυξελλών. Η Μόσχα από την πλευρά της απευθύνει έκκληση για συνεργασία». Ωστόσο, ο υπουργός Εξωτερικών δεν θα έκανε μια τέτοια δήλωση χωρίς την έγκριση του Πούτιν, ο οποίος ενδεχομένως να θέλει να δει τις αντιδράσεις της ΕΕ. Ο ύπατος εκπρόσωπος Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ, μετά τις επικρίσεις που δέχτηκε από 81 ευρωβουλευτές για την επίσκεψη του στη Μόσχα, οι οποίοι τη χαρακτήρισαν φιάσκο και ζήτησαν και την παραίτησή του, ανακοίνωσε ότι θα εισηγηθεί την επιβολή κυρώσεων κατά της Ρωσίας στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων στις 22 Φεβρουαρίου.

Προφανώς τη στάση του Μπορέλ υπαγορεύουν και προσωπικοί λόγοι, επειδή νιώθει ότι εκτέθηκε, καθώς κατά την επίσκεψή του δεν ενημερώθηκε για τις απελάσεις Ευρωπαίων διπλωματών, οι οποίοι συμμετείχαν στις διαδηλώσεις για το Ναβάλνι. Η ΕΕ επιδεικνύει ιδιαίτερα αυστηρά αντανακλαστικά, όταν πρόκειται για τη Ρωσία, είτε σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, είτε εσωτερικής πολιτικής που σχετίζονται με ανθρώπινα δικαιώματα.

ΕΕ και ΗΠΑ

Ο Πούτιν εκμεταλλεύεται τις αντιπαραθέσεις των κρατών-μελών της ΕΕ και έχει υιοθετήσει την πολιτική “διαίρει και βασίλευε”, έχοντας σύμμαχο σε ενεργειακό-οικονομικό επίπεδο τη Γερμανία. Η διπλωματία των αγωγών τους ενώνει και η Άνγκελα Μέρκελ έχει αντιταχθεί σε επιβολή κυρώσεων που θα έχουν αντικείμενο και τον αγωγό φυσικού αερίου Nord Stream 2, που τα έργα για την ολοκλήρωσή του έχουν ξεκινήσει εκ νέου. Μάλιστα, το γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών δήλωσε θορυβημένο από τα σχόλια αυτά του Λαβρόφ.

Επιπλέον, η επανεκκίνηση των ευρώ-ατλαντικών σχέσεων έχει άμεση σχέση και με τη στρατηγική προς τη Ρωσία του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν. Οι κυρώσεις αποτελούν μέρος του οπλοστασίου εναντίον του Πούτιν και έχουν και στόχο των Nord Stream 2. Ρώσοι αναλυτές εκτιμούν ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν είναι ένας από τους βασικούς λόγους πίσω από την επιδείνωση των εύρω-ρωσικών σχέσεων και θεωρούν ότι δεν αναμένεται να βελτιωθούν μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.

Η ΕΕ έχει αποδείξει ότι δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τη Ρωσία σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής, εξαιτίας των εσωτερικών προβλημάτων της. Ο Πούτιν έχει αποδείξει ότι έχει τη δυνατότητα να ελίσσεται και ότι δεν έχει επηρεαστεί η Ρωσία από τις ευρωπαϊκές κυρώσεις. Η δήλωση Λαβρόφ ενδεχομένως να υποδηλώνει ότι η χώρα του δεν θα ανεχθεί να πλήξουν σημαντικές ενεργειακές υποδομές, το Nord Stream 2. Άλλωστε και ο Πεσκόφ  ανέφερε ότι εάν η Ρωσία αντιμετωπίσει περιορισμούς και τυχόν εχθρικές κινήσεις από την ΕΕ θα πρέπει να προετοιμαστεί για να πορευτεί μόνη της.