Ο πολιτικός νανισμός της Ευρώπης στην εποχή των γιγάντων

Η ενδιάμεση αυτή περίοδος, όπου η απερχόμενη ηγεμονική δύναμη δεν αποδέχεται την απώλεια της πρωτοκαθεδρίας της και επιχειρεί με οποιονδήποτε τρόπο να αντιστρέψει την προϊούσα φθορά της, η δε επίδοξη αντικαταστάτριά της, η Κίνα, αλλά και οι υπόλοιποι παγκόσμιοι πόλοι Ρωσία και Ινδία, ενώ έχουν εντυπωσιακή δυναμική δεν είναι σε θέση να λάβουν την πρωτοκαθεδρία στον πλανήτη, αποτελεί αποδεδειγμένα ιστορικά περίοδο, όπου οξύνονται στο έπακρο οι οικονομικοί ανταγωνισμοί και οι πόλεμοι

Σε αυτόν τον αδυσώπητο διαγκωνισμό των «γιγάντων» βρισκόμαστε σήμερα και μόνο μέσα σε αυτό το πλαίσιο μπορεί να εξηγηθεί ο τυφώνας Τραμπ και η άσκηση πολιτικών με κεντροαμερικανικό πρόσημο, που περιλαμβάνει και πολεμικές κατά της Ευρώπης, με απειλή επιβολής υψηλών δασμών και απόσυρση της αμερικανικής αμυντικής ομπρέλας, απειλώντας να θρυμματίσει παντελώς τις διαμορφωμένες ισορροπίες εντός του Δυτικού κόσμου, που διαμορφώθηκαν μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, με αρχιτεκτονική μάλιστα που δομήθηκε, υπό την πρωτοβουλία και πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ.

Σε αυτή την περίοδο κατά την οποία φθίνει η αμερικανική ισχύς και αναδύεται ένας πολυπολικός κόσμος με μείζονες συγκρούσεις σε όλο τον πλανήτη (κρίση Ουκρανίας, οικονομική σύγκρουση Ρωσίας και Δύσης, σινορωσική προσέγγιση, αντιπαράθεση Κίνας-ΗΠΑ, ισλαμική τρομοκρατία και πλήρης αποσταθεροποίηση της Μέσης Ανατολής κ.λπ.), θα περίμενε κανείς την προσπάθεια γεωπολιτικής ισχυροποίησης της Ευρώπης.

Πλην όμως, η ήπειρος που αποτέλεσε το θέατρο παγκοσμίων πολέμων και ανταγωνισμών, και θα έπρεπε να είναι μια νησίδα ομαλότητας και σταθερότητας σ’ αυτόν τον νέο κόσμο που βρίσκεται υπό διαμόρφωση, αναλαμβάνοντας σχετικές πρωτοβουλίες, λόγω της στενόμυαλης μονεταριστικής οικονομικής πολιτικής και των στενών εθνικών επιδιώξεων των ισχυρών ευρωπαϊκών χωρών (βλ. Γερμανία), έχει καταστεί πλέον ένας από τους πιο αδύναμους παγκόσμιους κρίκους με έντονες εσωτερικές περιδινήσεις και τη σημαντική άνοδο της ακροδεξιάς, που πριμοδοτείται ευθέως από το σύστημα Τραμπ.

Η Ευρώπη δεν μπορεί να παίξει στην “Α’ κατηγορία”

Απόρροια της έλλειψης κοινών πολιτικών στην ανάπτυξη, άμυνα και εξωτερική πολιτική είναι η μετατροπή της Ε.Ε. σε σάκο του μποξ μεταξύ των υπόλοιπων παγκοσμίων παικτών, κάτι που δεν είναι συγκυριακό ούτε επιφανειακό. Οφείλεται στην έλλειψη ουσιαστικής πολιτικής εμβάθυνσης της ΕΕ και της γεωπολιτικής στόχευσης στα διεθνή δρώμενα, που δύο δεκαετίες μετά την πτώση της ΕΣΣΔ και την πρόσκαιρη περίοδο της pax Americana, κινούνται ατάκτως λόγω της τεράστιας ρευστότητας στον υπό διαμόρφωση πολυπολικό κόσμο.

Σε αυτή τη συγκυρία, η μονομερής θέαση της ΕΕ μόνο στον οικονομικό τομέα (και σε αυτόν με τους ιδιαίτερους περιορισμούς του γερμανικού οικονομικού εθνικισμού) χωρίς παράλληλα τη δημιουργία ισχυρής αμυντικής ισχύος και κοινής εξωτερικής πολιτικής αναδεικνύεται ως η λυδία λίθος της σημερινής ευρωπαϊκής σύγχυσης και της γεωπολιτικής αδυναμίας, που προβλέπεται να λάβει δραματικές διαστάσεις από τις πολιτικές Τραμπ.

Συνεπώς, τα άμεσα, μείζονα θέματα που συναρτώνται με το παρόν και το μέλλον της ΕΕ και για τα οποία πρέπει να γίνουν άλματα και όχι απλά βήματα, είναι χωρίς αμφιβολία: Πρώτον η αποδέσμευση της Ευρώπης από την ολέθρια αυτοπαγίδευση που έχει θέσει τον εαυτό της ενόψει του παγκόσμιου ανταγωνισμού του πολυπολικού κόσμου και ιδιαίτερα απέναντι στην αμερικανική στρατηγική της διπλής ανάσχεσης.

Ο οδυνηρός πόλεμος στην Ουκρανία και η ρωσική εισβολή σε αυτή τη χώρα, που είναι ο πρώτος πόλεμος μετά το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο σε ευρωπαϊκό έδαφος, διέλυσε τις ψευδαισθήσεις των δυτικών ελίτ και της ασθενούς ευρωπαϊκής πολιτικής ηγεσίας. Η πρόδηλη ανεπάρκεια εξωτερικής πολιτικής και αμυντικής δυνατότητας της ΕΕ υποχρέωσαν όλες τις ευρωπαϊκές χώρες να προστρέξουν στο μέχρι τότε «εγκεφαλικά νεκρό», κατά Μακρόν, ΝΑΤΟ. Αυτό όμως σημαίνει μαθηματικά μετάβαση στην πλήρη επικυριαρχία των ΗΠΑ, ο στόχος των οποίων ήταν να μετατραπεί η Ευρώπη σε προγεφύρωμα της έναντι του ισχυρού αντιπάλου τους, που διαμορφώνεται, δηλαδή του ασιατικού μπλοκ υπό την Κίνα κλπ.

Η αμερικανική στρατηγική της διπλής ανάσχεσης, δηλαδή η περιθωριοποίηση και ο περιορισμός των δυνατότητων της Ρωσίας και στη συνέχεια η προσπάθεια εγκλωβισμού της Κίνας έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τα ευρωπαϊκά συμφέροντα. Και αυτό γιατί τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία αποτελούν οργανικά τμήματα της ευρωπαϊκής ηπείρου και βασικές συνιστώσες μιας ευρύτερης ευρωπαϊκής ομπρέλας ασφαλείας.

Οι ευθύνες της ΕΕ

Για τούτο οι ευθύνες της ΕΕ είναι ιστορικές λόγω του γεγονότος ότι δεν έλαβε καμία πρωτοβουλία να αποτρέψει αυτό τον πόλεμο παρεμβαίνοντας έγκαιρα όταν οι συνθήκες το επέτρεπαν και το απαιτούσαν (μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και του Ανατολικού Μπλοκ) για τη δημιουργία οργανικής ισορροπίας ασφαλείας που θα κάλυπτε και τις δίκαιες ρωσικές ενστάσεις ως προς το θέμα αυτό λόγω της υπερεπέκτασης του ΝΑΤΟ, το οποίο δεν θα είχε κανένα λόγο ύπαρξης αν αυτή είχε κινηθεί, όπως έπρεπε ενισχύοντας τη δική της αυτόνομη αμυντική ισχύ.

Η πρόταξη όμως των εθνικών συμφερόντων (κυρίως της Γερμανίας), που μετά την ενοποίηση της έκανε τα πάντα για να επιβάλει τη «γερμανοποίηση» της ΕΕ οδήγησε στην απώλεια αυτής της μεγάλης ιστορικής ευκαιρίας να αποκτήσει αυτή αυτόνομο γεωπολιτικό ρόλο. Αναμφισβήτητα λόγω της οικονομικής δύναμης και του πολιτισμικού βάρος, που διαθέτει η Ευρώπη, αν είχε προχωρήσει σε σοβαρή πολιτική ενοποίηση με κοινή εξωτερική πολιτική και αμυντική θωράκιση θα μπορούσε να παίξει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της νέας παγκόσμιας ισορροπίας. Σήμερα, στην προσπάθεια των ΗΠΑ να περιορίσουν την οικονομική τους φθορά, αντιμετωπίζει τον άμεσο κίνδυνο να υποστεί σημαντικό οικονομικό πόλεμο μέσω των δασμών, ενώ την ίδια στιγμή είναι ουσιαστικά απροστάτευτη αμυντικά, εάν αποσυρθεί ή περιορισθεί η αμυντική ομπρέλα των ΗΠΑ.

Δεύτερον, η ανάγκη πρόταξης και εφαρμογής οικονομικών πολιτικών με στόχο την ενοποίηση και την άμβλυνση των οικονομικών ανισοτήτων, αλλά και τη δυνατότητα της ΕΕ να αποτελεί ανταγωνιστικό οικονομικό πόλο στον υπό διαμόρφωση πολυπολικό κόσμο.

Ευρώπη: Πράσινη μετάβαση και παραγωγική διάλυση

Ο πυρήνας των προβλημάτων πέραν των τεραστίων ανισοτήτων εντός της ΕΕ, λόγω της ακολουθούμενης μονεταριστικής πολιτικής είναι συνέπεια και των πολιτικών της πράσινης μετάβασης από την ανέλεγκτη ηγεσία της ΕΕ, η οποία ως Δον Κιχώτης επιχειρεί να πρωτοστατήσει μονομερώς αποτελώντας στην πράξη τον χρήσιμο ηλίθιο της ιστορίας στους περιβαλλοντικούς περιορισμούς σε παγκόσμιο επίπεδο την ώρα που δεν εξασφαλίζεται ουδεμία συνεννόηση με τους άλλους ανταγωνιστικούς παγκόσμιους πόλους (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Ινδία, Βραζιλία, Αφρική).

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη δυσμενή θέση των παραγόμενων ευρωπαϊκών προϊόντων έναντι των ισχυρών ανταγωνιστών τους στους υπόλοιπους πλανητικούς πόλους, που τα παράγουν με χαμηλό κόστος παραγωγής. Πέραν του γεγονότος ότι πίσω από τις πολιτικές της λεγόμενης πράσινης μετάβασης κρύβονται τεράστια ολιγοπωλιακά συμφέροντα που τις προωθούν κατάλληλα με τη χρυσόσκονη της οικολογικής συνείδησης, οι βίαιες αυτές πολιτικές πλήττουν ισχυρά την αγροτική παραγωγή και τη βιωσιμότητα των αγροτών καθώς και την συνολική διατροφική επάρκεια της ΕΕ και των επιμέρους χωρών της.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η λεγόμενη πράσινη συμφωνία (Green Deal) δεν αποτελεί μια ευρύτερη δεσμευτική συμφωνία, αλλά είναι απλά μονομερής ευρωπαϊκή πολιτική δήλωση της πολιτικής επιτροπής της ΕΕ για κλιματική ουδετερότητα αυτής ως το 2050. Βάσει δε αυτής της μονομερούς δηλώσεως έχουν ήδη αρχίσει ισχυρές παρεμβάσεις προς την κατάργηση των επιδοτήσεων στο αγροτικό πετρέλαιο, την αύξηση της φορολογίας των καυσίμων, που σε συνδυασμό με την αύξηση των φόρων και του πληθωρισμού με άμεσες επιπτώσεις στον αγροτικό κόσμο, αλλά και συνολικά σε όλους σχεδόν τους τομείς της οικονομίας.

Πρόκειται για μια πολιτική αυτοχειριασμού της ΕΕ, αφού στον ρευστό διαμορφούμενο πολυπολικό κόσμο από τη μία αδυνατεί να αποκτήσει ισχυρό γεωπολιτικό αποτύπωμα και από την άλλη πλήττει ακατανόητα τον πρωτογενή της τομέα και την ανταγωνιστικότητα της στην οικονομία, κάτι που θα έχει δραματικές επιπτώσεις στη συνείδηση των ευρωπαίων πολιτών και στην ήδη ισχνή πολιτική νομιμοποίηση της ηγεσίας της.

Απέναντι σε αυτή τη ζοφερή κατάσταση απαιτείται η άμεση αφύπνιση των πάντων. Αφενός, η συγκρότηση ενιαίας εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής απέναντι στον παγκόσμιο γεωπολιτικό ανταγωνισμό και αφετέρου η οικονομική ενοποίηση και η άσκηση νέων οικονομικών πολιτικών στα πλαίσια, που προτείνονται από την πρόσφατη έκθεση Ντράγκι στην οποία διατυπώνονται σημαντικές προτάσεις που αν υλοποιηθούν θα μπορούσε να μπει φραγμός στην ευρωπαϊκή περιδίνηση και να υπάρξουν ελπίδες για μελλοντική ανάκαμψη της.

Μεταξύ των άλλων είναι η άμεση ανάγκη επενδύσεων ύψους 800 δις ευρώ ετησίως στη βιομηχανία, ενέργεια, τεχνολογία και άμυνα. Το ποσό αυτό προτείνεται να χρηματοδοτηθεί με έκδοση κοινού ευρω-ομολόγου και με κύριο μοχλό τον δημόσιο τομέα, με στόχο την κοινή βιομηχανική πολιτική, τις κοινές αμυντικές δαπάνες, τη δημιουργία κοινής κεφαλαιαγοράς και τη χαλάρωση των κανόνων ανταγωνισμού.

Ως που θα φτάσει η αυτοκαταστροφή;

Ήδη πρέπει να σημειωθεί ότι στους τομείς αυτούς οι ΗΠΑ επενδύουν εκατομμύρια δις δολάρια ως κρατικές ενισχύσεις στη βιομηχανία και την προσέλκυση επενδύσεων στον τομέα νέων τεχνολογιών, με συνέπεια την εγκατάσταση πολλών Ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στο έδαφός της ενώ αντίστοιχα η Κίνα που έχει κάνει άλματα στους τομείς αυτούς με τεράστια κρατική χρηματοδότηση ετοιμάζεται να γεμίσει την παγκόσμια αγορά με φθηνά ηλεκτρικά οχήματα και άλλα προϊόντα νέας τεχνολογίας. Έτσι, ο πόλεμος ανταγωνισμού Κίνας – Γερμανίας για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα έχει ήδη δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στη γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία που αποτελούσε έως τώρα το κόσμημα του «γερμανικού θαύματος», που εν πολλοίς όμως στηρίχθηκε στο φθηνό ρωσικό αέριο.

Και δεν φτάνει μόνο αυτό, αλλά στοχοποιείται καθημερινά μέσα από τις ψευδείς αναφορές του συστήματος Τραμπ, ότι δήθεν οι ΗΠΑ είναι οικονομικό θύμα της ΕΕ με μεγάλο εμπορικό έλλειμμα, μη υπολογίζοντας το κόστος των υπηρεσιών των τεχνολογικών, αμερικανικών «γιγάντων» (Google, Amazon, Facebook, Twitter κλπ.) στην ευρωπαϊκή αγορά.

Συμπερασματικά, η αυτοκαταστροφική έως τώρα πολιτική του ευρωπαϊκού «ιερατείου» έχει οδηγήσει την Ευρώπη στο περιθώριο των γεωπολιτικών εξελίξεων. Το μείζον ζητούμενο αποτελεί η ενεργοποίηση των ευρωπαϊκών προοδευτικών δυνάμεων, έτσι ώστε να προκύψει ένα ισχυρό ευρωπαϊκό προοδευτικό κίνημα, το οποίο θα μπορούσε να πιέσει για την εφαρμογή της μοναδικής πολιτικής που μπορεί να σώσει την Ευρώπη.

Αφενός η οικονομική και πολιτική ενοποίηση της όπως προτείνεται και με την έκθεση Ντράγκι και αφετέρου, η συγκρότηση κοινής εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής και η μετατροπή της σε ισχυρό γεωπολιτικό παίκτη, αφού στην «εποχή των τεράτων» μόνο με τέτοιους όρους μπορεί να έχει τύχη.