Ο Πούτιν, ο Ερντογάν και ο τετραγωνισμός του κύκλου

του Γιώργου Λυκοκάπη  – 

Παρά τις ρητορικές εξάρσεις του προέδρου Ερντογάν, η μέχρι τώρα κατάσταση στο Αφρίν δεν μπορεί να χαρακτηριστεί στρατιωτική επιτυχία της Τουρκίας. Κατά την διάρκεια των λίγων εβδομάδων που διαρκεί η επιχείρηση “Κλάδος Ελαίας”, ο τουρκικός στρατός δεν έχει επιτύχει καμία σημαντική προέλαση. Αντιθέτως μετράει ήδη σημαντικές απώλειες και ακόμα μεγαλύτερες απώλειες οι ισλαμιστές που πολεμούν μαζί του εναντίον των Κούρδων του YPG.

Στις 13 Φεβρουαρίου οι Τούρκοι παραδέχτηκαν πως έχουν 31 νεκρούς οπλίτες και αξιωματικούς στα πεδία των μαχών και πάνω από 100 τραυματίες. Πηγές που πρόσκεινται στο δίκτυο Γκιουλέν ισχυρίζονται ότι οι απώλειες είναι πολύ βαρύτερες, αλλά για ευνόητους λόγους δεν ανακοινώνονται. Οι ισλαμιστές μάχονται στο πλευρό των Τούρκων έχουν χάσει πολλαπλάσιους μαχητές. Πρόκειται για αντιπάλους του καθεστώτος Άσαντ, στις τάξεις των οποίων υπάρχουν αρκετοί τζιχαντιστές. Δεν φημίζονται για την στρατιωτική τους δεινότητα και πειθαρχία. Συνήθως, πρόκειται για συμμορίες μισθοφόρων και λήσταρχων.

Για να εξασφαλίσει την ανοχή των Ρώσων στους βομβαρδισμούς του Αφρίν, ο Ερντογάν αποδέχθηκε τις επιθέσεις του καθεστώς Άσαντ στις πόλεις Ιντίλμπ και Γούτα. Οι δύο πόλεις βομβαρδίζονται με σφοδρότητα από την συριακή πολεμική αεροπορία, με τις ΗΠΑ να κατηγορούν το συριακό καθεστώς για χρήση χημικών όπλων. Ο Τούρκος πρόεδρος δεν υιοθέτησε τους ισχυρισμούς της Ουάσιγκτον, πιθανώς γιατί χρησιμοποιεί από την πλευρά του χημικά όπλα εναντίων των Κούρδων μαχητών στο Αφρίν.

Παρά τις προκλήσεις του Τούρκου προέδρου, η Ουάσιγκτον είναι φανερό πως –προς το παρόν τουλάχιστον– επιδιώκει να αποφύγει την οριστική ρήξη με την Άγκυρα. Σε αυτή την κατεύθυνση κινήθηκε ο Ρεξ Τίλερσον κατά την επίσκεψή του εκεί πριν μερικές ημέρες. Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών παρόλο που δεν χαρακτήρισε το ΥPG “τρομοκρατική οργάνωση”, αναγνώρισε το δικαίωμα στην Τουρκία να “υπερασπίζεται τα σύνορα της”. Με δεδομένους τους σφοδρούς βομβαρδισμούς της Τουρκίας εναντίον των πιο στενών συμμάχων της Ουάσιγκτον στον αγώνα κατά των τζιχαντιστών, ο Τίλερσον αρκέστηκε να ζητήσει από την Άγκυρα να επιδείξει “αυτοσυγκράτηση”.

“Χείρα βοηθείας” του Άσαντ στους Κούρδους

Η ύπαρξη αμερικανικών στρατευμάτων στην Μανμπίτζ αποτρέπει το ενδεχόμενο μίας τουρκικής επίθεσης στην κουρδική πόλη. Ο Τούρκος πρόεδρος δεν θα ρισκάρει να βρεθεί αντιμέτωπος με τα στρατεύματα των ΗΠΑ. Όμως, ο Ερντογάν δεν μοιάζει διατεθειμένος να αποχωρήσει από το Αφρίν. Εκτός από τη σημασία που έχει στο γεωπολιτικό επίπεδο, βλέπει την υπόθεση αυτή και σαν ζήτημα κύρους και για τον ίδιο και για την Άγκυρα. Γι’ αυτό και εμφανίζεται αποφασισμένος να το τραβήξει μέχρι τέλους, χωρίς να υπολογίζει ούτε τις απώλειες των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, ούτε τις διεθνείς αντιδράσεις.

Αυτό εξηγεί τις οργισμένες αντιδράσεις της Τουρκίας στις προθέσεις του καθεστώτος Άσαντ να στείλει παραστρατιωτικά σώματα στο Αφρίν. Αυτό σημαίνει πως ο τουρκικός στρατός, θα βρεθεί αντιμέτωπος όχι μόνο με τους μαχητές του YPG, αλλά και με τις εμπειροπόλεμες πολιτοφυλακές του καθεστώτος που στηρίζουν από κοινού η Μόσχα και η Τεχεράνη.

Είναι ξεκάθαρο πως το μπααθικό καθεστώς έχει διαύλους επικοινωνίας με τους Κούρδους της Συρίας. Ο οικογένεια Άσαντ δεν βαρύνεται ιστορικά με σφαγές κουρδικών πληθυσμών, σε αντίθεση με τον Σαντάμ Χουσεϊν στο Ιράκ. Ο πατέρας Άσαντ είχε στο παρελθόν προσφέρει καταφύγιο στον Αμπντουλάχ Οτσαλάν, τον ιστορικό ηγέτη του PKK. Με το ξέσπασμα του συριακού εμφυλίου πολέμου οι Κούρδοι της οργάνωσης YPG δεν υποστήριξαν την ανατροπή του καθεστώτος, γεγονός που σίγουρα υπολογίζει ο υιός Άσαντ.

Ο σημερινός Σύριος ηγέτης έχει αποδεχτεί ένα καθεστώς αυτονομίας των Κούρδων στο εσωτερικό της Συρίας, κάτι που βρίσκει σύμφωνη την ηγεσία της κουρδικής οργάνωσης. Κούρδοι μαχητές εισρέουν στο πολιορκούμενο Αφρίν από την υπόλοιπη Συρία, χωρίς να εμποδίζονται από την κυβέρνηση Άσαντ. Για τον Άσαντ οι Κούρδοι αντάρτες είναι σίγουρα προτιμότεροι από τα τουρκικά στρατεύματα. Θα προσέξει, όμως, να μην έρθει σε διάσταση με την Μόσχα, για μην διακινδυνέψει την πολύτιμη για το καθεστώς του ρωσική στήριξη.

Αντί για συριακά στρατεύματα, ομάδες παραστρατιωτικών

Τελικώς, συριακά στρατεύματα δεν εισήλθαν στο Αφρίν. Σύμφωνα με τον Ερντογάν έπαιξε ρόλο η τηλεφωνική συνομιλία που είχε με τον Πούτιν. Προφανώς η ρωσική κυβέρνηση για να μην συγκρουστεί με την Τουρκία, απέτρεψε τον Άσαντ από την αποστολή συριακών στρατευμάτων. Η συριακή τηλεόραση μετέδωσε εικόνες με παραστρατιωτικά σώματα του καθεστώτος να εισέρχονται στο Αφρίν, φωνάζοντας συνθήματα υπέρ μιας ενωμένης Συρίας. Φυσικά θα ήταν διαφορετική η πολιτική βαρύτητα αν είχε σταλεί τακτικός στρατός, ο οποίος θα υποστηρίζονταν από την συριακή πολεμική αεροπορία.

Οι παραστρατιωτικοί είναι έμπειροι σε μάχες εκ του συστάδην σε οικισμούς. Είναι αβέβαιο τι επιδόσεις θα έχουν στα πεδία των μαχών στο Αφρίν έναντι ενός ισχυρού τακτικού στρατού. Ο Ερντογάν τους αποκάλεσε “τρομοκράτες” και τους βομβάρδισε με σφοδρότητα, κλιμακώνοντας τις τεταμένες σχέσεις του με τη Δαμασκό.

Μοιάζει απίθανο ο Άσαντ να έστειλε τους παραστρατιωτικούς του, χωρίς να έχει την έγκριση της Ρωσίας. Από την άλλη πλευρά, η Μόσχα θέλει να διατηρήσει την συμμαχία με την Τουρκία, μία χώρα που έχει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ. Από την άλλη, όμως, δεν θα “αδειάσει” τον Άσαντ, το παραδοσιακό έρεισμά της στον αραβικό κόσμο.

Εάν επικρατήσουν οι Τούρκοι στο Αφρίν οι Ρώσοι γνωρίζουν πως μεσοπρόθεσμα θα υπονομευτεί η εξουσία του Άσαντ, αλλά και η δική τους σημερινή πλεονεκτική θέση. Ο Ερντογάν θα μπει ξανά στον πειρασμό να τον ανατρέψει, όπως είχε αποπειραθεί στο παρελθόν. Θα βρει πρόθυμους συμπαραστάτες τους μαχητές του “Ελεύθερου Συριακού Στρατού”, που έχουν αιματηρούς λογαριασμούς με το συριακό καθεστώς. Επομένως, η Μόσχα έχει συμφέρον να αποτραπεί μία συντριβή του YPG στο Αφρίν. Με άλλα λόγια, ο Πούτιν καλείται να τετραγωνίσει τον κύκλο, ή τουλάχιστον θα προσπαθήσει να δείξει ότι τον τετραγωνίζει.

Ο Χένρι Κίσινγκερ είχε δηλώσει για την εμπλοκή των Αμερικανών στο Βιετνάμ ότι “ο τακτικός στρατός που δεν κερδίζει χάνει. Οι αντάρτες όταν δεν χάνουν κερδίζουν“. Αυτό ακριβώς κινδυνεύει να πάθει ο Ερντογάν. Να εμπλακεί σε ένα πόλεμο φθοράς με αβέβαια αποτελέσματα. Όμως ακόμα και αν βρεθεί σε αδιέξοδο, είναι βέβαιο πως θα εξάγει αλλού την τουρκική επιθετικότητα. Έχει δώσει ήδη ανησυχητικά δείγματα γραφής με τις προκλήσεις στην Κύπρο και με το επεισόδιο στα Ίμια. Ο χρόνος θα δείξει εάν πληρώσει ακριβά την οθωμανική μεγαλομανία του.